Loay hoay bảo tồn các đàn voi ở Nghệ An

Voi rừng về bản quậy phá

2 con voi bất ngờ kéo về gần khu dân cư ở xã Châu Phong (H.Quỳ Châu, Nghệ An) vào những ngày vừa qua khiến người dân ở đây mất ăn mất ngủ. Sự xuất hiện của cặp voi mẹ và voi con này không còn lạ với người dân ở đây vì thỉnh thoảng chúng vẫn tìm đến gần nhà dân để tìm kiếm thức ăn.

Cặp voi này tỏ ra khá hiền lành, song người dân vẫn lo lắng khi chúng xuất hiện vì chúng giẫm đạp khiến cây trồng của dân bị hư hại. “Tránh voi chẳng xấu mặt nào”, người dân và lực lượng kiểm lâm đã phải mất 2 ngày dùng âm thanh mạnh để xua đuổi voi trở lại rừng.

Cặp voi rừng ở xã Châu Phong (H.Quỳ Châu, Nghệ An) xuất hiện gần khu dân cư vào những ngày vừa qua

CTV

Người dân xã Châu Phong cho biết, trước đây, ở các khu rừng của xã có một đàn voi. Cách đây gần 30 năm, có 1 con voi đực đã bị giết chết để lấy ngà. Kể từ đó, đàn voi này chỉ còn con voi mẹ (khoảng 70 - 80 tuổi) và con voi con khoảng 30 tuổi đang tồn tại. Tuy nhiên, cả 2 con voi này đều là voi cái nên không còn khả năng sinh sản và nguy cơ đàn voi này xóa sổ là hiện hữu nếu không được nhập với đàn voi khác.

Nghệ An hiện còn 5 đàn voi với khoảng 16 con, là địa phương có số voi hoang dã lớn thứ 3 cả nước, sau Đắk Lắk và Đồng Nai. Trong đó, có đến 3 đàn đơn lẻ, không còn khả năng phát triển.

Ngoài hai mẹ con voi rừng ở H.Quỳ Châu, còn có 1 con voi cái sinh sống ở những cánh rừng tại xã Nam Sơn và Bắc Sơn (H.Quỳ Hợp) và 1 con voi cái ở các xã Châu Khê (H.Con Cuông). Con voi cái ở H.Quỳ Hợp sống cô độc đã hơn 20 năm qua, sau khi các thành viên trong đàn lần lượt bị đặt bẫy, săn bắn. Con voi này thường xuyên ra bìa rừng, gần khu dân cư để quấy phá. Theo thống kê của UBND H.Quỳ Hợp, năm 2021, con voi này nhiều lần về gần khu dân cư phá hỏng cây trồng, gây thiệt hại của người dân 2 xã Nam Sơn và Bắc Sơn hơn 120 triệu đồng.

Trong 2 đàn voi còn lại, một đàn voi khoảng 4 con thường sinh sống trong Vườn quốc gia Pù Mát thuộc địa bàn xã Tam Hợp (H.Tương Dương), gần biên giới Việt - Lào. Những năm gần đây, đàn voi này không còn được ghi nhận và nhiều khả năng này đã di chuyển sang Lào.

Do đó, hiện chỉ còn đàn voi 8 con đang sinh sống ở vùng đệm vườn Quốc gia Pù Mát. Đàn voi này thỉnh thoảng xuất hiện ở gần khu dân cư bản Cao Vều (xã Phúc Sơn, H.Anh Sơn), khiến người dân lo lắng vì chúng tỏ ra rất lì lợm và từng quật chết người. Để ngăn voi đến nhà dân quấy phá, cơ quan chức năng đã phải cho xây hào ngăn voi tốn nhiều tỉ đồng. Tuy nhiên, hào này chỉ ngăn được một phần mà đàn voi thường xuất hiện để di chuyển xuống khu dân cư.

Chưa có phương án bảo tồn khả thi

Năm 2013, tỉnh Nghệ An đã phê duyệt dự án khẩn cấp bảo tồn voi và một trong những nhiệm vụ khẩn cấp là di chuyển, nhập đàn đối với những con voi đơn lẻ. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa tìm ra giải pháp hiệu quả để di chuyển voi nhập đàn. Phương án khả thi nhất là di chuyển những con voi đơn lẻ này về nhập đàn với đàn voi ở Vườn quốc gia Pù Mát. Đây là khu vực rừng rộng lớn, có chức năng bảo tồn động, thực vật hoang dã.

Bà Võ Thị Nhung, Phó giám đốc Sở NN-PTNT Nghệ An, cho biết phương án này rất khó thực hiện vì thực tế đã có địa phương di chuyển voi rừng về vùng sinh thái mới, nhưng các lần di chuyển đều thất bại do vùng sinh thái mới không phù hợp, voi không hòa nhập được với đàn mới. Trong đó, điển hình là việc di chuyển đàn voi Tánh Linh ở tỉnh Bình Thuận lên tỉnh Đắk Lắk vào năm 2001. Dù việc di chuyển được tính toán rất kỹ lưỡng, nhưng sau đó những con voi này đã bị chết vì nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu do mất sức và môi trường sống không phù hợp.

Bà Nhung cũng cho rằng, việc di chuyển voi rừng rất phức tạp, thường phải sử dụng phương án bắn thuốc mê để chuyển voi. Ở Nghệ An, voi thường sống trên địa bàn rừng núi hiểm trở. Việc bắn thuốc mê cũng gây nguy hiểm cho voi. Gây mê voi xong, việc di chuyển voi cũng rất khó vì địa hình hiểm trở, phương tiện máy móc khó tiếp cận.

Một cán bộ chuyên nghiên cứu về voi rừng ở Vườn quốc gia Pù Mát cho biết, ý thức về lãnh thổ của voi rừng là rất lớn, nên việc sáp nhập đàn dường như là điều không thể. Có nhiều đàn voi có địa bàn sinh sống rất gần nhau, nhưng chúng không bao giờ xâm phạm đến địa bàn của nhau. Đó là ý thức về vùng lãnh thổ. Do đó, nếu gây mê rồi di chuyển chúng lại với nhau, cũng rất khó có khả năng nhập đàn để sinh tồn.

Chưa có giải pháp khả thi để bảo tồn các đàn voi này, bà Nhung khuyến cáo người dân sống gần bìa rừng phải chấp nhận sống chung với voi rừng, dùng kẻng, loa và các dụng cụ khác tạo âm thanh để xua voi vào rừng khi voi xuất hiện gần khu dân cư và tuyệt đối không được dùng bất cứ biện pháp nào xua đuổi gây tổn thương đến voi rừng.