Luật trừng phạt quân nhân gây tranh cãi ở Ukraine

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm 2.2 đã không đồng ý ngăn chặn việc ban hành một luật mới về tăng cường trừng phạt quân nhân, bác bỏ thỉnh nguyện thư có chữ ký của hơn 25.000 người Ukraine cho rằng luật này quá khắc nghiệt.

"Chìa khóa cho khả năng chiến đấu của các đơn vị quân đội, và cuối cùng là chiến thắng của Ukraine, là tuân thủ kỷ luật quân đội", ông Zelensky cho biết trong văn bản trả lời thư kiến nghị, theo Politico.

Có gì trong luật mới?

Những người lính Ukraine đã làm cả thế giới kinh ngạc với ý chí kiên cường và những thành công trên chiến trường, chống lại các cuộc tấn công dữ dội từ Nga trong gần một năm qua. Song trong hàng ngũ của lực lượng Kyiv, có rất nhiều tân binh thiếu kinh nghiệm quân sự hoặc không trải qua huấn luyện, nhiều người đang gặp nhiều khó khăn trong việc thích nghi. Một số quân nhân đã chống lại mệnh lệnh của chỉ huy, say xỉn hoặc cư xử không đúng mực, trong khi một số khác rời bỏ vị trí chiến đấu.

Nhằm đưa lực lượng của mình đi vào nề nếp, ông Zelensky hồi tháng 1 đã ký ban hành luật trừng phạt quân nhân nói trên, với những hình phạt hà khắc hơn đối với binh sĩ đào ngũ hoặc "khó trị", đồng thời tước bỏ quyền kháng cáo của họ.

AFP

Theo Politico, luật này nhằm tiêu chuẩn hóa và gia tăng hình phạt đối với việc vi phạm quy định, nâng cao kỷ luật và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị quân đội. Hành vi bất tuân mệnh lệnh sẽ bị phạt từ 5 đến 8 năm tù, thay vì từ 2 đến 7 năm như trước đây; trong khi hình phạt đối với hành vi đào ngũ hoặc không thực hiện nhiệm vụ mà không có lý do chính đáng lên đến 10 năm tù. Đe dọa chỉ huy, uống rượu, đặt câu hỏi về mệnh lệnh và nhiều vi phạm khác cũng sẽ bị xử lý nghiêm khắc hơn, có thể là án tù (trước đây, quân nhân có các hành vi này sẽ chỉ bị quản chế hoặc bị giảm lương).

Phe ủng hộ luật mới, chẳng hạn như Bộ Tổng tham mưu quân đội Ukraine, lập luận rằng luật sẽ giúp việc trừng phạt quân nhân trở nên công bằng hơn: Trước đây, các vụ vi phạm kỷ luật được xét xử theo từng trường hợp, nên một số người có thể thoát khỏi hình phạt dù có vi phạm nghiêm trọng, trong khi một số người khác có thể nhận bản án khắc nghiệt hơn dù vi phạm ít nghiêm trọng hơn.

Các chỉ huy quân sự của Tổng thống Zelensky cho rằng các biện pháp trong luật mới là cần thiết để lực lượng Ukraine trụ vững trước các cuộc tấn công của Nga.

"Quân đội tồn tại dựa trên kỷ luật. Và nếu những lỗ hổng trong luật pháp không đảm bảo việc tuân thủ kỷ luật và những kẻ vi phạm có thể nộp phạt với 10% tiền lương chiến đấu hoặc bị phạt bằng biện pháp quản chế, thì điều này là không công bằng", Tổng tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine Valerii Zaluzhnyi nói trong một video.

Phe phản đối nói gì?

Song các binh sĩ, luật sư và các cơ quan giám sát nhân quyền đã chỉ trích luật mới, cho rằng đây là công cụ không phù hợp, không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của tình trạng vô kỷ luật trong quân đội. Hơn 25.000 người Ukraine đã kêu gọi tổng thống phủ quyết toàn bộ luật này trong một thỉnh nguyện thư gửi đến tổng thống vào cuối năm ngoái.

Trong một chuyên mục của hãng tin Interfax ở Ukraine, luật sư Anton Didenko cho rằng các quy định trừng phạt mới loại bỏ quyền tự quyết và biến tòa án thành một "chiếc máy tính" để đưa ra hình phạt cho các binh sĩ, bất kể lý do họ vi phạm là gì.

"Luật này sẽ có những hệ quả tiêu cực đối với việc bảo vệ quyền của quân nhân bị cáo buộc phạm tội và sẽ làm suy giảm động lực của quân nhân trong thời gian phục vụ. Điều này có thể gây rủi ro cho cả việc bảo vệ nhân quyền lẫn khả năng phòng thủ của nhà nước", tổ chức phi chính phủ (NGO) Reanimation Package of Reforms Coalition cho biết trong một tuyên bố, theo Politico.

AFP

Những người phản đối luật mới cho rằng Ukraine cần phải giải quyết các nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng đào ngũ và hành vi sai trái, thay vì trừng phạt nghiêm khắc hơn những binh sĩ vi phạm kỷ luật.

Một sĩ quan quân đội Ukraine gần đây đã rời thành phố Bakhmut nói với Politico: "Đôi khi việc rời bỏ vị trí trở thành cách duy nhất để các quân nhân thoát khỏi cái chết vô nghĩa. Nếu họ không thể cung cấp đạn dược hoặc [giải cứu quân đội], khi bạn ngồi trong chiến hào suốt nhiều ngày mà không được ngủ hoặc nghỉ ngơi, giá trị chiến đấu của bạn sẽ bằng không".

Sĩ quan trên nói thêm rằng nhiều vấn đề về kỷ luật bắt nguồn từ việc chỉ huy thiếu hiệu quả hoặc tắc trách, cũng như căng thẳng đè lên các lực lượng của Kyiv khi phải chiến đấu với một đội quân lớn hơn nhiều, nghĩa là họ không được luân chuyển thường xuyên như lẽ ra phải có.

Trong văn bản trả lời thỉnh nguyện thư, Tổng thống Zelensky đồng ý rằng việc đưa ra kỷ luật đối với quân nhân cần xét đến hoàn cảnh cá nhân của họ và cam kết nội các bộ trưởng trong nội các sẽ xem xét thêm về cách cải thiện cơ chế kỷ luật, mặc dù ông không nói khi nào việc này sẽ diễn ra, cũng không đình chỉ luật trong thời gian chờ đợi.