Món quà nghệ thuật ý niệm Chiharu Shiota tặng Việt Nam

Chiharu Shiota đã tới

Nguyễn Vũ Tú Hằng đã chờ nhiều năm, xuyên qua đại dịch Covid-19, để được trở thành tình nguyện viên cho triển lãm Thủy triều cảm xúc của nữ nghệ sĩ Chiharu Shiota.

"Khi Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA) có kế hoạch mời cô Chiharu Shiota thực hiện tác phẩm tại Việt Nam hồi năm 2020, tôi đang làm giám tuyển giáo dục tại đó. Chúng tôi được chuẩn bị tinh thần lúc làm triển lãm và tôi đã nghiên cứu rất kỹ về triển lãm, về tác phẩm của cô. Đến giờ, tôi đã làm ở đơn vị khác, tôi vẫn muốn tham gia. Tôi đã chờ đợi rất lâu rồi", Tú Hằng nói.

BTC

Cô Chiharu Shiota đã tới Việt Nam năm 2019, theo lời mời của VCCA. Tác phẩm của cô sáng tác với cảm hứng về Việt Nam, với tình nguyện viên Việt Nam cũng mang những dấu ấn văn hóa Việt. Đó chính là những chiếc thuyền ở các làng chài ven biển đã qua sử dụng.

Chúng được đưa về trong không gian lớn hàng nghìn mét vuông của VCCA. Rồi từ những lòng thuyền, cảm xúc được dệt lên, thể hiện qua những sợi len đỏ giăng mắc tràn ngập không gian, tạo thành những mái vòm phóng khoáng. Không chỉ thuyền, mà cả nguyên liệu sợi len này cũng được các làng nghề trong nước sản xuất, tuân thủ tuyệt đối theo yêu cầu đồng nhất màu sắc.

Những sợi len đỏ này vốn gắn liền với các sáng tác nghệ thuật ý niệm từ trước tới nay của nghệ sĩ Chiharu Shiota. Nó gắn liền với trải nghiệm cá nhân của nghệ sĩ. Đôi khi, nó giống như câu chuyện mà Chiharu Shiota đã trải qua, đã vượt qua như lần mất con do thai lưu từ khi còn trẻ và chỉ sau đó 3 tháng lại thêm việc cha cô qua đời.

Chính vì thế, với Chiharu Shiota, sợi len đỏ như điều gì đó kết nối con người với nhau, gần tới mức như thể là những mạch máu chảy trong cơ thể của mình. Một mối quan hệ cá nhân, với một con người độc lập, hóa ra lại gần đến như thế, như thể chạy sâu vào trong mình, trở thành chính mình. "Tôi muốn nói về kết nối giữa người với người", Chiharu Shiota nói.

BTC

Để hoàn thành Thủy triều cảm xúc, khoảng 10 tình nguyện viên đã cùng "dệt" chỉ với Chiharu Shiota. Họ đến từ nhiều trường nghệ thuật, trung tâm nghệ thuật khác nhau ở Hà Nội. Họ cũng từng xem các tác phẩm của cô, tìm hiểu về ý niệm của chúng. Họ cũng hiểu rõ về yêu cầu kỹ thuật, mỹ thuật mình cần chạm tới.

Trước khi các tình nguyện viên bắt đầu công việc, toàn bộ tường khu triển lãm đã được làm lại theo yêu cầu của Chiharu Shiota. Như thế mới đảm bảo độ bám của sợi vào tường, đảm bảo độ bền vững cho tác phẩm. "Chúng tôi cũng chuẩn bị trước tinh thần có những đoạn tác phẩm sẽ bị dỡ ra làm lại", Tú Hằng nói.

BTC

Tú Hằng cho biết, mọi người trong nhóm tình nguyện viên đều thấy rất tò mò, vì họ là một phần tạo nên tác phẩm vĩ đại nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Những thao tác đầu tiên, đội tình nguyện viên đều sợ sai. Thao tác đầu tiên đều là những động tác dễ dàng, như tạo những đường chỉ thẳng đầu tiên. Sau đó, có những đoạn phức tạp hơn được làm với sự hướng dẫn của đội ngũ của Chiharu Shiota.

"Tất nhiên, phải có những đoạn tháo ra làm lại. Nhưng mọi người đều hiểu thẩm mỹ của tác phẩm phải đạt đến độ người xem hài lòng. Sau này, khi chúng tôi hiểu nhịp độ công việc rồi, thời gian cũng dễ chịu hơn. Nếu bản thân mình không có yêu cầu cao với chính bản thân mình thì rất khó để đáp ứng yêu cầu cao của môi trường làm việc như thế", Tú Hằng nói.

Sự bồng bềnh của ý niệm

Với nhiều người, tác phẩm của Chiharu Shiota lần này cho cảm giác về sự bồng bềnh. Đó cũng là trạng thái mà nghệ sĩ muốn thể hiện. Sự bồng bềnh trong một không gian cảm xúc, của các mối quan hệ chằng chịt. Ở đó, người ta vừa phải kết nối với người khác, vừa phải tự kết nối với chính mình, tìm cách xoa dịu những tổn thương của bản thân mình.

BTC

Thủy triều cảm xúc cũng khiến mọi người đặt so sánh với tác phẩm tiêu biểu The key in the hand mà Chiharu Shiota từng trưng bày tại Biennale Venice hồi năm 2015. Khi đó, cô đã sử dụng 50.000 chiếc chìa khóa kết trên mạng lưới chỉ đỏ dày đặc, bám trên những con thuyền. Một mê cung của chìa khóa và chỉ đỏ. Có cảm giác, nếu như The key in the hand giàu chất vấn bản thân hơn thì Thủy triều cảm xúc đã là một giai đoạn cô tự thả trôi được mình…

Thủy triều cảm xúc gồm 2 tác phẩm. Một là phần "thủy triều đỏ" kết bằng len đỏ, với diện tích rất lớn, cũng là tác phẩm chính của Thủy triều cảm xúc. Phần thứ hai là "thủy triều trắng" được bày ngay phía ngoài. Ở đó, trạng thái bồng bềnh cũng nhẹ nhõm hơn.

Cũng tại Thủy triều cảm xúc, công chúng được xem một video nhỏ, trong đó, Chiharu Shiota kể về những gì cô đã trải qua khi sáng tác. Video ngắn nhưng thể hiện được cách thức cô làm việc với những sợi len, cũng như những thăng trầm khiến cô thay đổi, để từ một họa sĩ chuyên hội họa giá vẽ chuyển sang nghệ thuật ý niệm.

BTC

Thủy triều cảm xúc là một cơ hội để công chúng yêu nghệ thuật được tiếp cận với những tác phẩm mới của nghệ sĩ đương đại tầm cỡ thế giới. Bản thân công chúng cũng sẽ có những "bồng bềnh" riêng hoặc "không bồng bềnh" của riêng mình.

Bên cạnh cơ hội cho công chúng, VCCA cũng tạo thêm một cơ hội cho các triển lãm. Đó là việc bán vé có giới hạn vào thăm Thủy triều cảm xúc (mở từ nay đến ngày 30.3.2024). Theo đó, mỗi nhóm vào thăm triển lãm này sẽ không quá 50 người để đảm bảo không ảnh hưởng tới tác phẩm. Các sự kiện giáo dục nghệ thuật cũng sẽ được tổ chức nhằm giúp khán giả hiểu hơn về các tác phẩm cũng như thực hành của nghệ sĩ Chiharu Shiota.