Mỏng trách nhiệm

Loạt phóng sự điều tra Đột nhập lò sản xuất mũ bảo hiểm dỏm của Báo Thanh Niên chứng minh một điều rằng, phát hiện hàng lậu, hàng giả không khó, hoàn toàn không đòi hỏi phải có trình độ cao siêu hay máy móc tinh vi. Chỉ bằng mắt thường, phóng viên cũng có thể phát hiện được.

Vậy câu hỏi đặt ra là, tại sao hàng giả, hàng nhái, hàng lậu tràn lan, “ngày càng tinh vi, phức tạp”, trong khi chúng ta có rất nhiều lực lượng chống buôn lậu và gian lận thương mại?

Một bà bán chè chén, bày ghế ra lề đường hôm trước, hôm sau đã có người đến xé biên lai, thu lệ phí tháng; thế nhưng, một khảo sát nhanh của người viết bài cho thấy, 70% bánh, mứt kẹo bày bán ở các chợ chuyên bán sỉ của Hà Nội như Hàng Buồm, Đồng Xuân là hàng 3 không, không hạn sử dụng, không nơi sản xuất và không đăng ký chất lượng sản phẩm. Hà Nội cũng nổi tiếng với những “khu công nghiệp” sản xuất hàng nhái, hàng giả cực lớn, nhưng cơ quan chức năng luôn trả lời rằng “không phát hiện có vi phạm trong các đợt kiểm tra”.

Điều này chỉ có thể lý giải rằng, hàng giả, hàng lậu tràn lan là do các lực lượng chức năng “mỏng trách nhiệm”, có thể do năng lực chưa đủ, cũng có thể do có tiêu cực. Nặng thì là thông đồng, tiếp tay, mà nhẹ thì là nhắm mắt làm ngơ để trục lợi của một số cá nhân hoặc là cả một tổ chức. Một cán bộ hải quan Quảng Trị từng tâm sự với phóng viên rằng: Nếu các lực lượng làm hết trách nhiệm thì một con kiến cũng không lọt qua được biên giới, chứ đừng nói hàng lậu.

 Các cơ quan chức năng luôn lý giải rằng, hàng lậu, hàng giả tràn lan, là do lực lượng mỏng, chế tài không đủ sức răn đe… Nhưng sự thật, theo quy định của bộ luật Hình sự, tội sản xuất, buôn bán hàng giả có thể bị phạt tù 6 tháng đến 15 năm, đối với một số mặt hàng liên quan đến sức khỏe con người có thể bị tử hình. Vấn đề ở đây là, các vụ bắt giữ hàng giả lâu nay chỉ dừng lại ở bắt người vận chuyển, chưa khi nào bắt được đầu nậu lớn. Nên câu chuyện vẫn là khả năng phát hiện hành vi làm giả quá yếu kém chứ không phải ở chế tài.

Chuyện lực lượng mỏng lại càng khó chấp nhận: có tới 5 lực lượng có chức năng chống hàng giả, hàng lậu. Chỉ cần làm đến nơi, tróc tận rễ những điểm tập kết, trung chuyển hàng giả, hàng lậu, bắt vài “đầu nậu” lớn thì hàng gian chẳng thể lộng hành.

Trong cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả hôm 8.4, Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hết sức nhấn mạnh đến nguyên nhân bao che, bảo kê cho đường dây buôn lậu, hàng giả. Ông cũng không nói trách nhiệm chung chung mà: bộ trưởng và chủ tịch tỉnh phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra buôn lậu, sản xuất hàng giả. Mong rằng, với quyết tâm đó từ Chính phủ, trách nhiệm của cơ quan chức năng sẽ dày lên, năng lực phát hiện hàng giả, hàng lậu theo đó sẽ tốt hơn.

An Nguyên