Trên đường làng quê tôi dễ dàng bắt gặp những cây chay tỏa bóng che mát. Cây ra hoa vào cuối xuân - khoảng tháng 3, tháng 4. Quả mọc thành chùm xinh xắn, mịn màng lông tơ, đến cuối hè thì trái chín vàng ươm.
Theo kinh nghiệm dân gian, quả chay được biết đến như là một vị thuốc quý. Người ta dùng quả chay chín ăn hoặc ép lấy nước uống để chữa phổi nóng, ho ra máu, chảy máu mũi, đau họng hoặc dạ dày. Những năm được mùa, quả chay chín được phơi khô, để dành sắc uống quanh năm giúp trẻ nhỏ gầy yếu ăn ngon, người già bớt đau lưng, mỏi gối...
Người quê tôi thường dùng quả chay để chế biến thành nhiều món ăn ngon miệng. Trái chay còn xanh cắt lát kho với cá, dùng trong bữa cơm hằng ngày. Quả chay cũng kho với cá đồng như cá rô, cá tràu. Cá còn tươi nguyên, làm sạch ướp hành, ớt, tiêu, chế vào ít dầu, nước mắm, bắc lên bếp kho nhỏ lửa. Khi nồi cá đang sôi, cho những lát chay vào. Món cá kho quả chay rất đậm đà, thịt cá thơm bùi, vị chua nhẹ, ăn mãi không ngán.
Song, ấn tượng nhất là món rạm đồng kho chay. Đặt một lớp lá lốt dưới đáy nồi, sắp những con rạm đã làm sạch lên trên, tiếp tục là một lớp quả chay cắt lát mỏng. Hành củ phi thơm rồi rưới đều nước mỡ phi hành lên trên mặt rạm, ướp nồi rạm thấm gia vị vừa ăn rồi kho nhỏ lửa. Đợi rạm khô lại và ngấm đều các loại gia vị, tỏa mùi thơm dịu ngọt là ăn được.
Và cả những bát canh cá, canh rau nấu cùng quả chay vừa giúp giải nhiệt trong những ngày oi bức vừa khiến người ta nhớ hoài món ngon giản dị nơi quê nhà xa lắc. Thông thường, chờ nồi canh vừa chín tới là có thể cho những lát chay vào (chay còn tươi hoặc đã phơi khô). Đợi đến khi canh sôi trở lại trong vài phút thì nêm nếm vừa ăn rồi nhấc xuống, múc ra tô, cho chút ngò đã xắt nhỏ cùng một ít tiêu xay. Những khứa cá trắng ngà đã không còn béo đến ngậy trong tô canh nữa. Trái lại vị ngọt béo của cá hầu như đã hòa lẫn trong vị chua dịu của quả chay làm thành một món ăn hài hòa, tuyệt ngon, tạo nên sự khác biệt của tô canh vùng miền núi trung du so với những nơi khác.
Những ngày này, có lẽ người dân vùng trung du quê tôi đang háo hức chờ mùa chay đến. Để lại được nếm vị chua chua, ngọt ngọt của quả chay trong từng bữa cơm. Để có thể ngồi cắt từng lát chay chín, tỉ mỉ phơi khô rồi gói gém làm quà quê cho người phương xa...
Phan Thị Thanh Ly
>> Ngon, rẻ món chay
>> Nếu thích món chay
>> Trổ tài với món chay
Bình luận (0)