Nhiều người tin rằng vào ngày 1.1.2030, mọi người sẽ chào đón sự khởi đầu của thập niên 30. Điều này đồng nghĩa với việc ngày 1.1.2025, chúng ta đã đi hết nửa chặng đường của thập kỷ này. Nhưng liệu chúng ta có đang "ăn mừng" sớm một năm không?
Thập kỷ có bắt đầu bằng năm tròn không?
"Nói cách khác, thập kỷ chính thức bắt đầu bằng năm kết thúc bằng 0 hay năm kết thúc bằng 1? Vâng, cả hai đều đúng! Nó chỉ phụ thuộc vào những từ bạn sử dụng để mô tả thập kỷ", Timeanddate.com cho biết.
Thập kỷ chính thức bắt đầu bằng năm kết thúc bằng 0 hay năm kết thúc bằng 1?
ẢNH: HUY HYUNH
Thoạt nhìn, mọi thứ có vẻ hợp lý và dễ hiểu. Thập kỷ - khoảng thời gian 10 năm, bắt đầu khi số năm tích tắc từ năm kết thúc bằng 9 sang năm kết thúc bằng 0. Ví dụ, ngày đầu năm mới 1980 đánh dấu sự khởi đầu của thập niên 80. Rốt cuộc, chúng được gọi là "thập niên 80" chứ không phải "thập niên 81".
Tuy nhiên, mọi chuyện trở nên phức tạp hơn một chút khi chúng ta nhìn vào thế kỷ và thiên niên kỷ. Trái với niềm tin phổ biến, thế kỷ 21 và thiên niên kỷ thứ ba không bắt đầu vào ngày 1.1.2000 mà là 1 năm sau đó, vào ngày đầu năm mới 2001.
Thoạt đầu, điều này có vẻ trái ngược với trực giác, nhưng nó là hệ quả của một đặc điểm xác định trong hệ thống tính thời gian anno domini hiện đại của chúng ta: Không bao giờ có năm số 0 và năm 1 TCN được theo sau bởi năm 1 CN.
Thập niên và thập kỷ hiện nay đều có nghĩa là 10 năm
ẢNH: CAO AN BIÊN
Có 2 cách tính thập niên hoặc thập kỷ
- Từ 0 - 9 (năm kết thúc bằng số 0 đến năm kết thúc bằng số 9), ví dụ: "thập niên 60 của thế kỷ 19" (1860 - 1869), còn gọi là "những năm 1860"; "thập kỷ 70 của thế kỷ 20" (1970 - 1979), còn gọi là "những năm 1970". Tuy nhiên, cách tính này không áp dụng cho thập niên/thập kỷ trong 10 năm đầu tiên của Công nguyên, vì không có năm 0. Cách gọi "thập kỷ" (10 năm) chỉ phổ biến từ cuối thế kỷ 19, thường sử dụng cho Tây lịch (lịch Gregorius).
- Từ 1 - 0 (năm kết thúc bằng số 1 đến năm kết thúc bằng số 0), ví dụ: "thập niên đầu tiên của thế kỷ 20" (1901 - 1910) hoặc "thập kỷ thứ hai của thế kỷ 21" (2011 - 2020).
Hiện nay, phần lớn người sử dụng thuật ngữ thập niên hoặc thập kỷ (decade) đều thích cách tính từ 0 - 9 hơn (64% trong 13.582 người ở Mỹ đều theo cách này qua cuộc khảo sát của YouGov - công ty phân tích dữ liệu ở Anh quốc).
Trong trường hợp khác, 10 thập niên hay 10 thập kỷ = 100 năm (1 thế kỷ); 10 thế kỷ = 1.000 năm, tức 1 thiên niên kỷ (còn gọi là 1 thiên niên hoặc 1 thiên kỷ). Song ngày xưa, chữ kỷ được hiểu là 12 năm (Đại Nam Quấc Âm tự vị, tr.511 và những tài liệu khác). Ngoài ra, các học giả Hà Cửu Doanh, Vương Ninh, Đổng Côn cho biết 1 kỷ còn bằng 1.500 năm hoặc bằng 1 đời vua của 1 vương triều (Từ nguyên, ấn bản thứ ba, tập 2, Thương vụ ấn thư quán (2015), tr.3178).
Chính vì sự phức tạp kể trên, tuy thập niên và thập kỷ hiện nay đều có nghĩa là 10 năm, song nếu cần, nên dùng từ thập niên thay cho thập kỷ để tránh nhầm lẫn.
Những năm 30 sẽ bắt đầu vào năm 2030
Vậy tại sao quy tắc này lại không áp dụng cho thập kỷ? Tại sao chúng ta lại khẳng định rằng chúng có thể bắt đầu bằng những năm kết thúc bằng số 0 hoặc những năm kết thúc bằng số 1?
Tất cả đều phụ thuộc vào cách chúng ta nói về khoảng thời gian. Với một số ít ngoại lệ, chúng ta thường nghĩ về thế kỷ và thiên niên kỷ như những thực thể được đánh số, được tính từ năm 1 CN, chẳng hạn như "thế kỷ 21" hoặc "thiên niên kỷ thứ ba". Tuy nhiên, thập kỷ thường được phân loại dựa trên số năm. Ví dụ, chúng ta nói "thập niên 80" thay vì "thập niên 199".
Tương tự như vậy, thập kỷ sắp tới về mặt số liệu là thập niên 204, nhưng chúng ta sẽ gọi là "thập niên 30". Theo định nghĩa chung này, thập kỷ thường bao gồm khoảng thời gian từ những năm kết thúc bằng 0 đến những năm kết thúc bằng 9, chẳng hạn như 2030 - 2039.
Vì vậy, về bản chất, cả hai đều đúng. Bạn chỉ cần đảm bảo rằng năm bạn nêu là năm đầu tiên của thập kỷ, thế kỷ hoặc thiên niên kỷ khớp với thuật ngữ bạn sử dụng để mô tả nó. Được trang bị kiến thức này, bạn có thể thoải mái "ăn mừng" trong hai năm liên tiếp vào đầu thập kỷ tiếp theo: chào đón thập niên 30 vào ngày 1.1.2030 và ăn mừng thập kỷ thứ 204 khi đồng hồ đếm ngược năm mới chạm mốc 0 vào nửa đêm ngày 1.1.2031.
Bình luận (0)