Nhà xưa ngày ấy - bây giờ: Nhà cổ bên di sản thế giới Thành nhà Hồ

Nhà cổ dân gian tiêu biểu

Ngôi nhà cổ của gia đình ông Phạm Ngọc Tùng (71 tuổi, ở thôn Tây Giai, xã Vĩnh Tiến, H.Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) nằm cách cổng phía tây di sản thế giới Thành nhà Hồ khoảng 200 m, là một trong những ngôi nhà cổ dân gian tiêu biểu ở Việt Nam hiện nay. Năm 2004, ngôi nhà được nhận giải thưởng của UNESCO về bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.

MINH HẢI

Theo gia phả họ Phạm còn lưu lại, ngôi nhà xây dựng khoảng năm 1810, của một vị quan bát phẩm thời nhà Nguyễn (vì thế những đời sau họ Phạm thường gọi ông là cụ Bát). Nhà do những người thợ tài hoa nhất vùng Nam Hà (tỉnh Hà Nam ngày nay) và thợ mộc làng Đạt Tài (H.Hoằng Hóa, Thanh Hóa) làm trong thời gian dài. Khi xây dựng ban đầu, nhà có 9 gian nhưng trải qua thời gian bị chiến tranh tàn phá nên giờ chỉ còn 7 gian.

Ngôi nhà được thiết kế theo lối lộn thềm. Vật liệu chính là các loại gỗ lim, sến, táu… được chạm trổ hoa văn tinh xảo, khắc họa sinh động tứ linh (long, ly, quy, phượng), tứ quý (tùng, cúc, trúc, mai). Các tay đòn của ngôi nhà bố trí theo kiểu chồng rường kẻ chuyền và chồng rường kẻ bảy, mái nhà lợp ngói âm dương. Nhà có hướng đông nam, lệch 36,2 độ, có 9 mắt cửa và các mắt cửa được tính toán chính xác để đón khí.

Gìn giữ cho nhiều đời sau

Trong các cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ngôi nhà từng là nơi dự trữ quân lương và hội họp của người dân trong vùng, nơi nghỉ ngơi cho bộ đội.

Đến nay, ngôi nhà vẫn được giữ gìn khá nguyên vẹn. Năm 2004, sau khi được trùng tu, ngôi nhà cổ này là một trong 6 ngôi nhà ở Việt Nam nhận giải thưởng của UNESCO về bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.

Ông Phạm Ngọc Tùng cho biết hiện cả gia đình 6 người (ba thế hệ) đang cùng ở trong ngôi nhà. Gia đình ông luôn gìn giữ ngôi nhà như báu vật, mong muốn giúp các thế hệ sau hiểu rõ về truyền thống dân tộc và sự tài hoa của cha ông để lại.

"Đến đời tôi là đời thứ 7 tiếp nối ở trong ngôi nhà này. Tôi mong muốn nó sẽ được gìn giữ càng lâu càng tốt để không chỉ con cháu trong gia đình, dòng họ mà người dân, du khách khi về tham quan, tìm hiểu sẽ giúp cho họ hiểu hơn về văn hóa, truyền thống dân tộc, mắt thấy tai nghe, minh chứng rõ nét chứ không phải nghe nói hay kể lại. Thường ngày vẫn có du khách, kể cả du khách nước ngoài khi về tham quan Thành nhà Hồ đều ghé qua đây thăm ngôi nhà", ông Tùng cho hay.

Để giữ gìn ngôi nhà tốt hơn, hiện gia đình ông Tùng đang chuẩn bị khởi công nhà mới nằm cùng khu đất nhưng tách biệt với ngôi nhà cổ để tiện cho sinh hoạt, đồng thời bảo tồn nhà cổ tốt hơn.

Ông Nguyễn Văn Long, Phó giám đốc Trung tâm bảo tồn di sản Thành nhà Hồ, cho biết nhà cổ của gia đình ông Phạm Ngọc Tùng nhiều năm qua không chỉ là điểm tham quan của người dân, du khách mà còn là nơi để các nhà chuyên môn trong nước và quốc tế nghiên cứu về kiến trúc. Cũng theo ông Long, dù đến nay gia đình ông Phạm Ngọc Tùng vẫn đang sử dụng ngôi nhà làm nơi ở chính nhưng gia chủ luôn ý thức về việc giữ gìn, bảo tồn ngôi nhà cho mai sau. (còn tiếp)