Nhân cách và giá trị của thi sĩ Bùi Giáng

Bùi Giáng bên hè đường Sài Gòn, đang đọc thơ: “Trăm năm nước chảy hoa trôi/Còn ai ngồi lại hát lời tử sinh” (B.G) - Ảnh: gia đình cung cấp

Bài báo ấy viết: “15 năm nay Bùi Giáng đã chết không kèn không trống, giờ sống lại nhờ Báo Thanh Niên và các vị bạn bè thân hữu của ông ấy với động cơ gì trước sau gì ta cũng rõ”. Chỉ riêng câu đó, chúng tôi thấy đã không ổn. Vì, trước hết, khi còn sống, thi sĩ Bùi Giáng đã được biết đến là một nhà thơ lỗi lạc có chỗ đứng trong lòng bạn đọc. Đây, nhà thơ Huy Cận viết một bài thơ gửi Bùi Giáng ngày 3.10.1983, có những câu cuối: “Gửi anh mấy vần thơ/Nói con chim say hót/Chim Thơ bay thuở giờ/Mặt trời xoay không ngớt/Xin gửi kèm ngọn bút/Để khắc Thực cùng Mơ”. Chẳng lẽ Huy Cận lại gọi mối giao tình văn thơ giữa thi sĩ Bùi Giáng với ông là “nghĩa đất trời” (chữ Huy Cận dùng) nhằm gửi tặng cho một người có “nhân cách sống thì không ra gì” như bài báo trên đã viết sao?

Đoạn cuối bài thơ của Huy Cận Gửi Bùi Giáng từ Paris ngày 3.10.1983

Khi Bùi Giáng mất, nhà văn Nguyễn Quang Sáng, bấy giờ là Tổng thư ký Hội Nhà văn TP.HCM, đứng ra làm Trưởng ban tang lễ. Trong sổ tang có hàng trăm nhà hoạt động văn hóa, trí thức, văn nghệ sĩ nổi tiếng trong cả nước ghi những dòng kính trọng và thương cảm, như bút tích của nhà văn Sơn Nam (nguyên văn): “Anh Bùi Giáng, biết nói gì bây giờ. Tôi hiện ở Gò Vấp, lang thang bất đắc dĩ. Trẻ con, người lớn, các Phật tử ở Gò Vấp mến anh vô cùng vì anh có một nhân cách không giống ai, gẫm lại dễ thương. Đời nay và đời sau, giá trị anh ngày càng rạng rỡ. Anh đã đốn ngộ, điều rất khó được” - ký tên Sơn Nam. Nhà báo nổi tiếng Nguyễn Nguyên khẳng định: “Tên tuổi của Bùi Giáng chắc chắn sẽ lấp lánh trên nền trời thơ Việt Nam (...) cuộc đời anh là cả một bài thơ”. Nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha từ Hà Nội vào, ngậm ngùi: “Thoắt nhanh một trận say dài/Tóc bay trắng thác đổ ngoài hư không. Vĩnh biệt anh”. Chẳng lẽ các nhà văn, nhà thơ có uy tín trong nước thuộc nhiều thế hệ lại có thể viết một cách hồ đồ về nhân cách và giá trị của thi sĩ Bùi Giáng ở trên sao? Trích thêm: “Nhớ thương vô cùng là từ/Là từ vô tận ứ ừ viển vông” - Trịnh Công Sơn. “Vô cùng thương tiếc chú - Thi sĩ Bùi Giáng. Mấy bữa nay trời đất cũng bùi ngùi. 9.10.98” - nhà thơ Ý Nhi. Hoặc “Bùi huynh! Trung Phước đợi anh về/Đồi cũ mong người thuở “giữ dê”/Giọt giọt “Mưa nguồn” rơi chẳng ngớt/Sài Gòn xa vọng tiếng mưa quê!” - nhà thơ Tường Linh, “Nhớ anh Bùi Giáng/Nhất phiến tài tình thiên cổ lụy/Đã chơi thì mặc xác luân hồi” - nhà thơ Phạm Thiên Thư. Tổng biên tập Báo Thanh Niên lúc đó là anh Nguyễn Công Khế cũng ghi mấy lời trước linh cữu Bùi Giáng: “Vĩnh biệt anh Bùi Giáng - một văn tài của đất nước”...

“Trong dòng sông văn học khá bình thản của ta mà có được một người “quậy tưng” như Bùi Giáng kể cũng đặc biệt và thú vị. Nhưng rồi, ngay trong những lúc “quậy” như thế, chợt ta chìm lắng lại với những câu thơ thế này: “Một hồn rũ rượi trong mưa/Nhớ ôi ngọc trắng ngày chưa cát lầm”. Như một khúc bi ca về cội nguồn trinh thục của Thơ (...) Chứ sao gọi một thiên tài thi ca như Bùi Giáng là điên?”. Nhà thơ Thanh Thảo

Trích chừng đó trong sổ tang cũng cho thấy thi sĩ Bùi Giáng không phải là người “đã chết không kèn không trống” như bài báo vừa viết, kèm theo những câu xúc phạm bôi nhọ nhân cách thi sĩ Bùi Giáng, rằng: “thấy phụ nữ ông hay hù dọa và bóp vú - có lần, một y tá từ trong Trạm xá Gò Vấp bước ra bị ông ta ôm và bóp… đến nỗi công an phải can thiệp”. Những lời chẳng hay ho gì như thế cần phải có bằng chứng. Theo tin chúng tôi biết, bà con Bùi tộc Vĩnh Trinh trong và ngoài nước đang rất phẫn nộ về những lời lẽ trên đối với lão tiền bối của họ.

Trên đây là vài nhận xét ban đầu về bài đăng trên tờ Văn Nghệ TP.HCM, bài ấy có thêm mấy dòng đáng buồn nữa: “Thử hỏi một nhà thơ cuồng say đem tọa đàm một trường đại học lớn như vậy (ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM - NV) thì dạy cho sinh viên điều gì? Sao không tọa đàm các nhà thơ lớn như Tố Hữu, Nguyễn Bính, Nguyễn Đình Thi, Hàn Mạc Tử… Nếu nói về cách gieo vần - câu cú trong thơ thì tôi không bàn, nhưng về lời thơ thì đó là thơ của một người nửa đời không tỉnh”. Để rộng đường dư luận, chúng tôi nêu ra đây nhận định của Nguyễn Trọng Văn trong sổ tang: “Tôi có đọc một số sách biên khảo về triết của Bùi Giáng. Tôi cũng đọc một số bài thơ của Bùi Giáng. Trong biên khảo cũng như trong thơ, người ta dễ dàng nhận ra những suy tư độc lập, độc sáng. Bùi Giáng là nhà thơ hay triết gia? Theo tôi, đó là một thiên tài”.  

Giao Hưởng

>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 18: Xin chào!
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 17: Một ngày ngao du
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 16: Một bài thơ bí hiểm
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 15: 'Ông trời tròn' trò chuyện với… Kiều!
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 14: Bùi Giáng yêu sách và hoa
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 13: Bùi Giáng với làng báo Sài Gòn
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 12: Giữa cõi đời hư thực
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 11: Bùi Giáng nổi giận trong sân chùa
>> Chuyện đời Bùi Giáng - Kỳ 10: Nhà thơ nói về... thế kỷ 35!