Giao lưu trực tuyến “Nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp cho học sinh THPT”

Chương trình giao lưu trực tuyến này nhằm cung cấp thông tin đa chiều cho thanh niên và xã hội về học nghề, lập nghiệp và một số vấn đề liên quan đến công tác hướng nghiệp trong các trường THPT hiện nay.

* Hội trường 1, Thành Đoàn TP.HCM - nơi diễn ra buổi giao lưu trực tuyến - ngay từ 13 giờ 30 chiều nay trở nên sôi động với sự có mặt của các bạn trẻ là học sinh (HS), cán bộ Đoàn của các trường THPT trên địa bàn TP. Các HS có mặt nhằm được tư vấn trực tiếp, giải đáp các thắc mắc trong việc định hướng cho tương lai nghề nghiệp. Với sự trẻ trung của mình, các bạn HS đã làm rộn rã hội trường, tạo nên không khí vui nhộn cho buổi giao lưu trực tuyến.

Đúng 14 giờ 30, chương trình giao lưu trực tuyến bắt đầu. Đến tham dự buổi giao lưu trực tuyến có anh Nguyễn Hoàng Hiệp - Bí thư BCH T.Ư Đoàn; anh Đặng Quốc Toàn - Ủy viên BCH, Phó trưởng Ban Thanh niên Công nhân và Đô thị T.Ư Đoàn; anh Nguyễn Viết Dũng - Trưởng phòng Tổng hợp cơ quan đại diện Bộ GD-ĐT tại TP.HCM; chị Nguyễn Thị Hương - GĐ Trung tâm tư vấn hướng nghiệp Tinh Hoa; anh Nguyễn Thanh Đoàn - Trưởng ban Thanh niên Trường học Thành Đoàn, Phó chủ tịch Hội Sinh viên TP.HCM; anh Lê Hoàng Anh - Phó trưởng ban Trường học T.Ư Đoàn, và nhiều HS ở các trường THPT TP.HCM.

Sau phần giới thiệu, anh Nguyễn Hoàng Hiệp đã tặng hoa cho các khách mời tham gia tư vấn trực tuyến.

Tiếp đó, anh Đặng Quốc Toàn đọc báo cáo đề dẫn "Nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp cho học sinh THPT".

Theo đó, công tác giáo dục hướng nghiệp trong trường học thời gian qua có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, nhiều HS vẫn chưa quan tâm đúng mức tới việc tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp trước khi quyết định chọn lựa ngành nghề. Đôi khi việc chọn nghề của HS còn mang tính phong trào mà thiếu những chuẩn bị cần thiết. Mặt khác, sự tham gia của phụ huynh, cán bộ Đoàn trường đến hoạt động hướng nghiệp chưa nhiều. Từ đó dẫn đến việc lựa chọn nghề nghiệp của HS gặp rất nhiều bỡ ngỡ và lúng túng.

Thực tế cho thấy, theo số liệu thống kê hai năm gần đây của Bộ GD-ĐT cho thấy năm học 2007-2008 có 405.500 HS tốt nghiệp THPT vào ĐH, CĐ (chiếm 43,8%), còn 280.903 HS vào TCCN (chiếm 30,3%). Còn năm học 2009 -2010 tỉ lệ học sinh vào ĐH, CĐ là 44% (các nước tiên tiến chiếm khoảng 35%) và trên 30% vào TCCN, học nghề. Như vậy, điều đáng lo ngại đối với mỗi gia đình và xã hội là có đến hơn 30% số HS tốt nghiệp THPT, THCS chưa biết đi về đâu, chọn học nghề gì cho phù hợp.

Một khác biệt nữa là tỉ lệ HS theo học các chương trình liên quan đến ngành nông, lâm, thủy sản tương đối thấp, chỉ khoảng 4%. Trong khi tỉ lệ lao động có việc làm trong lĩnh vực này chiếm đến 50,2% và tỉ lệ dân số vùng nông thôn là 72,56%. Điều đó minh chứng việc chọn ngành nghề của HS chưa được định hướng gắn với đặc điểm kinh tế - xã hội và thị trường lao động địa phương.

* Trao đổi xoay quanh câu hỏi của bạn đọc gửi qua Thanh Niên Online với nội dung: "Công tác chỉ đạo của Bộ GD-ĐT đối với giáo dục, hướng nghiệp trong trường THPT hiện nay như thế nào? Trước khi bước vào kỳ thi tuyển sinh ĐH, nhiều đơn vị, trường học tổ chức tư vấn cho HS. Tuy nhiên, trên thực tế việc hướng nghiệp chọn nghề cho các em cần được thực hiện sớm hơn. Ý kiến của Bộ GD-ĐT về vấn đề này như thế nào?

Anh Nguyễn Viết Dũng - Trưởng phòng Tổng hợp cơ quan đại diện Bộ GD-ĐT tại TP.HCM, cho biết: Bộ xác định rõ công tác hướng nghiệp được thực hiện qua các con đường cơ bản: qua các môn học văn hóa, qua các môn kỹ thuật, qua các buổi sinh hoạt và qua hoạt động ngoại khóa.

Các lớp 10, 11, 12 đều có công tác hướng nghiệp. Văn bản của Bộ đều có hướng dẫn hướng nghiệp. Nhưng thực tế là đến gần ngày thi việc hướng nghiệp mới tập trung nhiều hơn nên ta có cảm giác các trường chỉ hướng nghiệp cho HS vào mùa thi. Nhưng quan điểm của Bộ là hướng nghiệp cho HS được tổ chức thường xuyên và từ sớm.

Con đường công việc của thanh niên nói chung không nhất thiết là con đường ĐH - CĐ mà có rất nhiều đường đi khác.

* Một câu hỏi được bạn đọc gửi đến cho chị Nguyễn Thị Hương - GĐ Trung tâm tư vấn hướng nghiệp Tinh Hoa: Con tôi vừa thi ĐH, CĐ xong. Kết quả cháu được 9.5 điểm. Nguyện vọng 1 của cháu là vào trường ĐH Công nghiệp TP.HCM (Hệ CĐ). Cháu đã nhận giấy báo trúng tuyển vào CĐ nghề của trường ĐH Công nghiệp TP.HCM. Xin hỏi: Học CĐ và CĐ nghề có gì khác nhau? Khi tốt nghiệp, liên thông lên ĐH thì như thế nào?

Chị Nguyễn Thị Hương cho biết: Với trường hợp HS đạt điểm thi 9,5 là chưa đủ điểm sàn học CĐ, mà được trúng tuyển vào hệ CĐ nghề. Trên thực tế, hai hệ đào tạo CĐ và CĐ nghề không khác nhau nhiều. Chỉ khác là về bằng cấp, nếu học CĐ chuyên nghiệp, bạn sẽ nhận bằng của Bộ GD-ĐT, còn CĐ nghề do Bộ LĐ-TB-XH cấp.

Hiện nay chưa có liên thông giữa ĐH, CĐ nghề, nhưng Bộ GD-ĐT vẫn đang có những chương trình, chủ trương chuẩn bị cho cách bước liên thông của CĐ nghề lên ĐH và hy vọng sẽ thực hiện trong thời gian sắp tới.

Anh Nguyễn Hoàng Hiệp nói thêm về câu hỏi này: Hiện nay, cả nước có 102 trường CĐ nghề và có khoảng 29.500 sinh viên CĐ nghề đầu tiên tốt nghiệp. Trong số gần 30.000 sinh viên tốt nghiệp đó, có khoảng 70 % sinh viên có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp, 40% trong số đó đã có việc làm ngay khi còn học năm thứ 2. Đây là một trong những tín hiệu đáng mừng của vấn đề CĐ nghề hiện nay.

Theo tôi, điều quan trọng của việc đào tạo ĐH, CĐ là khuynh hướng bền vững của việc làm. Theo một số số liệu điều tra của Viện nghiên cứu Đại học công bố, sau khi tốt nghiệp ĐH, CĐ, số lượng sinh viên có việc làm biền vững chỉ là 75% nhưng tốt nghiệp CĐ là hơn 90%, nếu cùng một hệ tương đương, học nghề mà học tốt thì sẽ có thu nhập cao hơn.

* HS Đặng Kim Ngân (trường THPT Tenlơman, Q.1, TP.HCM): Chúng em có thể tìm hiểu thông tin hướng nghiệp ở đâu chính xác và đầy đủ nhất để định hình nghề nghiệp tương lai?

Chị Nguyễn Thị Hương - GĐ Trung tâm Tư vấn hướng nghiệp Tinh Hoa: Em có thể vào trang http://thongtintuyensinh.vn/ vào mục ngành học, trong đó có đầy đủ các mô tả ngành nghề, ngành học từ ĐH đến CĐ. Thậm chí có cả chương trình khung của Bộ GD-ĐT và bao gồm luôn thông tin học gì, ra trường làm ở đâu và tố chất cần thiết cho từng ngành.

Nhân đây, Thanh Niên Online cũng xin thông tin: Tất cả những thông tin về thi cử, từ THPT đến ĐH, CĐ đều được cập nhật nhanh nhất và thường xuyên trên Thanh Niên Online để phục vụ bạn đọc HS và phụ huynh.

Học sinh đặt câu hỏi

* Một HS ở Tây Ninh gửi câu hỏi qua Thanh Niên Online: "Em thấy có nhiều bạn chọn nghề nhưng sau khi học ĐH đến 2, 3 năm thì lại thấy mình học ngành đó không phù hợp và chán nản. Vậy trong những trường hợp đó, tụi em phải làm sao?".

Trong những trường hợp này, anh Nguyễn Viết Dũng khuyên: Thực chất, do công tác hướng nghiệp chưa tốt nên HS chọn trường, chọn nghề không kỹ. Vì thế dẫn đến tình trạng chán nản sau một quá trình học vì thấy không thích hợp, không đam mê nghề đã chọn. Tôi đề xuất, khi rơi vào hoàn cảnh như vậy, chúng ta có thể chấp nhận đổi nghề để tìm cho mình một nghề yêu thích và phù hợp. Vì trong công việc, ta cần có niềm đam mê mới có thể theo một ngành nghề đi suốt cuộc đời được.

* HS Hoàng Giang (ngụ tại đường CMT8, Q.10, TP.HCM): Nhiều bạn bè em đã tốt nghiệp THPT, và họ định du học nhưng chỉ theo hướng học nghề như quản trị khách sạn, lễ tân, chuyên viên công nghệ thông tin chứ không học ĐH. Vậy xu hướng đó có đúng hay không và có dễ kiếm việc làm không?

Anh Lê Hoàng Anh - Phó trưởng ban Thanh niên Trường học T.Ư Đoàn: Những năm vừa qua Đảng, Nhà nước và Chính phủ triển khai nhiều phương án hướng nghiệp tạo xu hướng nghề nghiệp rộng rãi. Trong đó tìm thông tin du học nước ngoài là một hướng. Tuy nhiên, việc quyết định chọn du học nghề hay ĐH, trong hay ngoài nước thì bản thân người đó phải đánh giá được mình và đảm bảo 5 yếu tố: phù hợp trình độ, khả năng, tính cách, sức khỏe, tài chính rồi mới lựa chọn học nghề hay ĐH, trong hay ngoài nước.

* Một bạn nữ đến từ trường THPT Trần Khai Nguyên là Lê Thị Kim Cúc nêu thực tế là người có bằng CĐ lại khó xin việc hơn người ra trường với bằng trung cấp.

Về vấn đề này, chị Nguyễn Thị Hương cho biết theo trong công việc rất nhiều lần nhận được câu hỏi như vậy. Theo kinh nghiệm của chị thì việc có thể tuyển dụng phần lớn tùy thuộc vào khả năng thể hiện của người xin việc. Nếu học trung cấp mà có được kỹ năng tốt thì sẽ dễ xin việc làm hơn chứ không hẳn là có sự phân biệt giữa các bằng cấp.

* Tiếp tục câu hỏi trực tiếp tại hội trường là của đại diện trường THPT Tenlơman và trường THPT Hoàng Hoa Thám. Các HS này băn khoăn về việc chọn nghề theo sở thích hay theo các yếu tố bên ngoài như sự tác động của cha mẹ...

Trả lời, chị Nguyễn Thị Hương cho biết, điều quan trọng là các bạn phải biết khám phá bản thân mình. Chị nhấn mạnh về việc các bạn trẻ có thể biết đúng điểm mạnh và khả năng hiểu biết ngành nghề của mình chưa, ngoài ra còn có sự thay đổi sở thích theo thời gian. Vì vậy, điều chủ yếu là người chọn nghề là cần xuất phát từ chính nhu cầu bản thân mình. Tuy nhiên, điều rất quan trọng là người chọn nghề nên tham khảo những người xung quanh, những người đi trước để có lời khuyên tốt.

* Một HS tham gia giao lưu tại hội trường băn khoăn: "Làm thế nào để em "đo" được năng lực của mình so với yêu cầu nghề nghiệp ngoài đời để em có chọn lựa phù hợp? Em phải chọn nghề như thế nào để phù hợp với xu thế hội nhập ngày nay?".

Anh Nguyễn Viết Dũng trả lời: Hiện nay, ĐH Quốc gia có cuốn Cẩm nang trắc nghiệm khả năng của HS, em có thể tìm xem mình phù hợp nghề nào. Trên mạng cũng có nhiều phần mềm, trang web "đo" độ phù hợp của cá nhân với ngành nghề. Bên cạnh đó, các em cũng có thể thông qua tư vấn của thầy cô giáo ở trường, làm thử đề thi ĐH-CĐ của những năm học trước để xác định năng lực, sức học của mình xem có thể phù hợp với trường, bậc học nào. Em cũng có thể tham khảo ý kiến qua các trung tâm hướng nghiệp, các buổi tư vấn hướng nghiệp.

Tiếp đó, chị Nguyễn Thị Hương bổ sung để nhắc nhở các bạn HS: Các trắc nghiệm về chỉ số thông minh hay độ phù hợp nghề nghiệp trên mạng chỉ có tính chất tham khảo thôi. Mấu chốt của vấn đề hướng nghiệp là các em phải tìm hiểu kỹ ngành nghề. Hiện nay, thông tin ngành nghề có rất nhiều trên internet và các phương tiện thông tin đại chúng. Vì vậy, các em cứ chịu khó tham khảo trên nhiều phương tiện truyền thông thì tôi nghĩ các em sẽ có cái nhìn tổng quát về các ngành nghề và tìm ra được ngành nghề phù hợp với mình.

* Câu hỏi của bạn đọc Hoàng Dũng, Quận Bình Tân gửi về cho chương trình: Mới đây đài truyền hình có phát sóng phim "Cá rô em yêu anh", em rất thích cảnh các bạn trẻ học về nông nghiệp, phụ giúp phát triển nông nghiệp nông thôn. Em rất muốn chọn các nghành nghề về nông nghiệp nhưng không biết mình có đi ngược với xu ướng và có đủ thu nhập cho gia đình và cuộc sống hay không?

Anh Dũng tiếp tục trả lời câu hỏi này của bạn đọc: Ngày nay, việc chọn ngành nghề không nhất thiết phải theo thời thượng, vì vậy, lựa chọn của bạn theo ngành nông nghiệp, thủy sản là rất tốt, mà cũng không nhất thiết phải theo chương trình đào tạo ĐH.

Hiện nay, theo quyết định số 196 của Thủ tướng CP năm 2009, về đào tạo lao động nông thôn năm 2020, việc đào tạo lao động rất được chú trọng như: người lao động nông thôn được hỗ trợ về học phí khi theo các chương trình đào tạo ngành nghề liên quan, lao động nông thôn thuộc diện được nhận tiền lương tối thiểu ở mức tối đa 150% thu nhập chuẩn của hộ nghèo, kèm theo đó là những ưu đãi như hỗ trợ học phí, chi phí đi lại, cho vay đào tạo, cho vay phát triển ngành nghề...

* Trao đổi thêm về câu hỏi của bạn Huỳnh Ngọc Mai, trường THPT Mạc Đỉnh Chi về việc xác định ngành nghề của mình cho tương lai, về việc chọn nguyện vọng cho kỳ thi ĐH, băn khoăn của bạn về việc ngành nghề mình thích thì xã hội lại ít công việc còn ngành nghề không thích thì lại đang "hot", MC của buổi giao lưu, anh Kiều Hưng hóm hỉnh, điều quan trọng là các bạn trẻ cần dấn thân, cần tìm hiểu nhiều thông tin hơn nữa về ngành nghề để xác định được lập trường, sở thích thật sự của mình chứ ngồi một chỗ mà "lo lắng" thì cũng không giải quyết được việc gì.

* "Em đang rất quan tâm tới ngành tài chính doanh nghiệp. Thầy cô có thể cho em biết khi học ngành này thì cần phải có những tố chất gì và học xong thì em có thể đảm nhận những công việc gì?", một bạn đọc Thanh Niên Online đặt ra câu hỏi.

Chị Nguyễn Thị Hương tư vấn: Câu hỏi này cần tư vấn chuyên sâu về một ngành nghề cụ thể. Nếu các em đã xác định được nghề nghiệp mà mình quan tâm thì để biết rõ thêm từng ngành nghề em có thể tìm hiểu thêm trên internet, tham gia các buổi giao lưu, triển lãm nghề nghiệp hoặc hỏi những người đang làm trên lĩnh vực này mà em biết. Như thế, em sẽ có cái nhìn cụ thể và thực tế về nghề nghiệp mình thích.

* Một trong những nội dung diễn đàn đặt ra là làm sao nâng cao công tác truyền thông hướng nghiệp, thì vai trò của tổ chức Đoàn, của trợ lý thanh niên... là rất lớn tuy nhiên, thời gian qua, vai trò này chưa được đề cao và chưa được phát huy. Đó là vấn đề diễn đàn rất quan tâm hiện nay.

Thay mặt một số cán bộ Đoàn, trợ lý thanh niên có mặt trong diễn đàn, chị Lê Thị Ngọc Thanh - Bí thư Quận Đoàn 12 chia sẻ: Về công tác hướng nghiệp, các Đoàn trường hiện nay hầu hết đều có những chương trình riêng, các hoạt động riêng như các hoạt động trước giờ lên lớp, hướng nghiệp ngay tại trường học, khuyến khích hướng nghiệp từ bên ngoài. Tuy nhiên, chúng tôi cũng xin chia sẻ thêm, về mặt thông tin, chúng ta đã cố gắng thông tin đến các bạn HS, tuy nhiên mức độ tiếp nhận thông tin là chưa cao, chưa có những hoạt động đáng giá tình hình chuyên sâu.

Bên cạnh đó, chúng tôi nhận thấy một số vấn đề còn tồn tại như sau: các báo cáo với nội dung chung chung, lượng thời gian quá ít trong khi đối tượng lại quá nhiều, một số đơn vị chưa thật sự hợp tác trong công tác hướng nghiệp, các buổi hướng nghiệp thiếu khả năng dự báo ngành nghề và nhu cầu việc làm... Chúng tôi hy vọng sẽ nhận được sự chỉ đạo và đường hướng hướng nghiệp tốt hơn cho HS-SV trong thời gian tới, cũng như có nhiều hơn những hoạt động hướng nghiệp quy mô, chuyên sâu và hiệu quả như diễn đàn hôm nay.

* Một HS đặt câu hỏi: Đoàn các cấp sẽ làm gì nâng cao hiệu quả hoạt động hướng nghiệp cho HS THPT?

Anh Đặng Quốc Toàn - Ủy viên BCH, Phó trưởng Ban Thanh niên Công nhân và Đô thị T.Ư Đoàn trả lời: T.Ư Đoàn sẽ cố gắng tạo điều kiện để các đoàn viên chi đoàn cơ sở nghiên cứu tổ chức nhiều hoạt động góp phần nâng cao hiệu quả thông tin hướng nghiệp cho HS THPT.

Các bạn đoàn viên chi đoàn nên tham mưu và trao đổi cùng Ban giám hiệu các trường để tổ chức các hoạt động đó. Chẳng hạn như: tổ chức các buổi giao lưu với những gương mặt điển hình, mà các bạn HS quan tâm nhiều nhất trong các tiết sinh hoạt hướng nghiệp do Bộ GD-ĐT quy định.

Còn nếu các em HS muốn biết thêm về thông tin ngành học tại trường nào đó mình thích thì chi đoàn nhà trường nên tổ chức các chuyến tham quan đến những trường ĐH, CĐ để nghe thầy cô ở đó nói về trường, ngành nghề của trường. Thậm chí có thể mời chuyên gia dự báo nguồn nhân lực cũng như nhu cầu ngành nghề trong 5 năm tới. Làm như thế để chúng ta nhận biết xu hướng nghề nghiệp và căn cứ vào điều kiện phát triển kinh tế xã hội mà chọn nghề. Còn nếu muốn học nghề thì các bạn có thể tham quan các công trình tiêu biểu tại địa phương để hình dung được phần nào nghề nghiệp của mình.

Ngoài ra, các em HS cũng cần tham khảo thêm tài liệu, cẩm nang, website về hướng nghiệp, việc làm để định hình trong việc chọn nghề phù hợp. Sau đó các em cần trao đổi với cha mẹ về nghề nghiệp mong muốn của mình, để nhận được những định hướng kịp thời từ cha mẹ.

Thêm vào đó, các đoàn cơ sở cần tập huấn cán bộ để tăng cường công tác hướng nghiệp dành cho HS THPT đa dạng hơn hấp dẫn hơn.

Các cơ sở đoàn còn chưa mạnh trong việc liên hệ chuyên gia hướng nghiệp nên sắp tới T.Ư Đoàn sẽ đẩy mạnh việc này.

* Trả lời câu hỏi của bạn đọc gửi đến Báo Thanh Niên về những giải pháp cụ thể của Bộ GD-ĐT về công tác hướng nghiệp, anh Nguyễn Viết Dũng cho biết, hiện tại Bộ rất quan tâm đến công tác hướng nghiệp cho HS và đã đề ra nhiều giải pháp, tuy nhiên về cụ thể thì các HS cần tìm đến sự tư vấn của các chuyên gia, của thầy cô, gia đình để có thêm nhận thức về ngành nghề và về nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
 
Về định hướng nghề nghiệp của HS, theo anh Dũng thì cần qua ba bước: Đầu tiên là chọn ngành, xem mình thích ngành nào. Sau đó chọn nghề, từ một ngành có nhiều nghề ví dụ ngành Kinh tế thì có nhiều nghề như kế toán, tài chính... Bước cuối là chọn trường, một bước rất quan trọng, cần lập danh sách những trường có ngành nghề mình đã chọn, từ đó xem trường đó có những tiêu chí như thế nào, có phù hợp với khả năng bản thân về kinh tế gia đình, năng lực học tập không...
 
Cũng theo anh Dũng, năm tiêu chí cần có để chọn đúng nghề là khả năng, hứng thú, tính cách, sức khỏe và cuối cùng là khả năng kinh tế. Để tìm hiểu về nghề nghiệp, HS cần tìm thông tin từ các chuyên gia, các thầy cô giáo, các tổ chức đoàn và hiện nay có nhiều trên mạng internet, các trang web về hướng nghiệp, đặc biệt các website của các trường, Bộ GD-ĐT, báo chí... hoặc các thông tin, tư liệu chính thức của Bộ như cuốn Những điều cần biết về tuyển sinh ĐH, CĐ...

* Một câu hỏi được đặt ra cho anh Nguyễn Viết Dũng là Bộ GD-ĐT định hướng phối hợp với T.Ư Đoàn như thế nào trong công tác hướng nghiệp?

Ông Nguyễn Viết Dũng khẳng định: Bộ GD-ĐT đã có một trung tâm hướng nghiệp tại TP.HCM. Bộ rất mong muốn trung tâm này sẽ cùng phối hợp với các cơ sở của T.Ư Đoàn, Thành Đoàn TP.HCM để xây dựng và thực hiện các chương trình truyền thông hướng nghiệp cho HS. Việc truyền thông hướng nghiệp tốt sẽ giúp HS chọn được nghề nghiệp phù hợp cho tương lai, tạo nguồn nhân lực hợp lý cho sự phát triển của đất nước.

Buổi giao lưu trực tuyến kết thúc lúc 16 giờ 20. 

Hướng nghiệp hạn chế, học sinh thiếu động lực học nghề  Ông  Hoàng Ngọc Vinh, Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD-ĐT (ảnh) đã có cuộc trao đổi với PV Thanh Niên Online xung quanh vấn đề hướng nghiệp cho học sinh (HS) phổ thông hiện nay. * Xin ông cho biết, công tác hướng nghiệp cho HS phổ thông hiện nay được thực hiện qua những hình thức nào? - Ông  Hoàng Ngọc Vinh: Công tác hướng nghiệp trong những năm qua được thực hiện thông qua các hình thức dạy nghề trong trường phổ thông, qua hoạt động lao động sản xuất, qua giới thiệu các ngành nghề, qua hoạt động ngoại khóa. Đồng thời Bộ GD-ĐT ban hành các quy định khuyến khích HS tham gia học nghề phổ thông để được cộng điểm khi xét công nhận tốt nghiệp THCS, tuyển sinh THPT và thi tốt nghiệp THPT. Cho đến nay, cả nước có 256 trung tâm kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp trên địa bàn cấp huyện, góp phần giáo dục định hướng nghề nghiệp và đào tạo nghề cho HS, đặc biệt là những HS ở vùng miền núi. Bên cạnh đó, bước đầu đã hình thành chính sách và cơ chế liên thông trong GD-ĐT, góp phần khuyến khích thanh niên vào học trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Theo khảo sát xu hướng chọn nghề nghiệp của 30.648 người tại website của Bộ GD-ĐT, có đến 57% người trả lời việc chọn nghề là do bản thân tự tìm thông tin và muốn tự quyết định, chỉ có khoảng 31% là nghe theo lời khuyên của cha mẹ, thầy cô và người khác. Ông Hoàng Ngọc Vinh Tuy nhiên, còn có rất nhiều mặt chưa được trong công tác này.  Một số chính sách ban hành, khi được thể chế hoá thành các văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu sự nghiên cứu thực tiễn, nặng về tư tưởng chủ quan duy ý chí khi đưa ra quyết định. Ví dụ, việc xoá bỏ mô hình trường trung học nghề, trong khi đây là mô hình rất tốt, nhiều nơi áp dụng để phần luồng HS tốt nghiệp THCS như Hàn Quốc, Đài Loan…trong giai đoạn đầu công nghiệp hóa đất nước. * Lâu nay dư luận vẫn phàn nàn về tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”. Vậy xu hướng hiện nay, HS tốt nghiệp THPT xong có chọn các trường nghề để học theo khả năng của mình hay vẫn chỉ có một mơ ước duy nhất là vào trường ĐH, thưa ông? - Ông  Hoàng Ngọc Vinh: Thực trạng phân luồng HS sau THPT cho thấy, HS tốt nghiệp THPT thường tham dự thi ĐH, CĐ, nếu không đỗ những trường này mới quay sang học TCCN hoặc đi học nghề, một phần lớn còn lại có thể ở nhà ôn tập và chờ để năm sau thi lại hoặc đi làm. Có năm, nếu cộng cả số HS tốt nghiệp THPT chưa tiếp tục học với số HS bỏ học và trượt tốt nghiệp hằng năm thì con số này lên tới hàng trăm nghìn HS. Nếu những HS này được học nghề từ sớm thì hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều. * Như vậy là công tác hướng nghiệp của chúng ta chưa tốt? - Ông  Hoàng Ngọc Vinh: Đúng vậy. Nguyên nhân đầu tiên dẫn tới tình trạng phân luồng HS sau tốt nghiệp THCS hoặc THPT còn nhiều hạn chế như vậy là do yếu kém của công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông. Những yếu kém này lại bắt nguồn từ những nguyên nhân khác như thiếu đội ngũ chuyên gia am hiểu về tâm lý học nghề nghiệp, thông tin thị trường lao động, am hiểu về thực tế ngành nghề xã hội, kinh tế học lao động; chương trình giáo dục hướng nghiệp dạy nghề phổ thông được thiết kế thiếu kết cấu liền mạch phát triển con đường học nghề cho các em, tạo điều kiện liên thông ở cấp sau THPT. Bên cạnh đó, động cơ tham gia các lớp học nghề của HS có những lệch lạc, nhiều trường chưa quan tâm đến chất lượng công tác giáo dục hướng nghiệp, thiếu sự phối hợp với các doanh nghiệp tên địa bàn để đẩy mạnh giáo dục hướng nghiệp.   Học sinh trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong TP.HCM tham quan triển lãm về nghề nghiệp tại ĐH Bách khoa TP.HCM * Thay đổi nhận thức của về việc chọn một con đường vào đời của bản thân HS không phải là dễ. Vậy thời gian tới Bộ GD-ĐT có đưa ra những giải pháp gì để phân luồng HS sau THPT tốt hơn, tránh lãng phí thời gian và kinh phí? - Ông  Hoàng Ngọc Vinh: Mới đây Phó thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân đã có ý kiến chỉ đạo công tác nâng cao nhận thức có vai trò rất quan trọng trong việc hướng nghiệp cho HS. Để làm tốt công tác này, cần phải có sự vào cuộc của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể, gia đình, doanh nghiệp và phương tiện thông tin đại chúng. Trong công tác tuyên truyền làm thay đổi nhận thức của thanh niên đối với học nghề, T.Ư Đoàn thanh niên cần là lực lượng nòng cốt, triển khai Đề án “Hỗ trợ học nghề và tạo việc làm cho thanh niên” đã được Thủ tướng phê duyệt. Bên cạnh đó, chúng tôi đã đề xuất việc cần phải đổi mới công tác giáo dục và tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông. Cụ thể, thực hiện đào tạo và tuyển dụng vị trí cán bộ theo ngành công tác xã hội trong trường THTP làm công tác giáo dục hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp. Hạn chế giáo viên làm công tác giáo dục hướng nghiệp không được đào tạo hoặc đào tạo sai chuyên ngành. Cần đào tạo cán bộ hướng nghiệp tốt nghiệp ở trình độ ĐH để làm việc trong các trường phổ thông, dạy nghề, TCCN và CĐ. Phát triển mô hình dạy chữ và dạy nghề kết hợp trên cơ sở nghiên cứu sáp nhập các trung tâm giáo dục thường xuyên, kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp, dạy nghề hoặc thành lập trung tâm mới ở những huyện chưa có trung tâm nào. Ưu tiên phát triển các trung tâm ở 62 huyện nghèo trong cả nước. Việc đổi mới chương trình, giáo trình và phương pháp giáo dục hướng nghiệp cần được tiến hành khẩn trương trên cơ sở nghiên cứu đánh giá của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam và tham khảo kinh nghiệm của quốc gia khác. * Xin cảm ơn ông! Tuệ Nguyễn (thực hiện)

Chọn nghề theo năng lực và sở thích    Hướng nghiệp là một hoạt động không mới, là vấn đề không chỉ học sinh (HS) cuối cấp phải lo mà cũng là lo lắng chung của gia đình, ngành giáo dục và toàn xã hội. Việc chọn đúng nghề nghiệp là nền tảng đầu tiên để HS có được công việc tốt, phù hợp để xây dựng cuộc sống của mình trong tương lai. Đó là đánh giá của ông Nguyễn Hoài Chương, Phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM (ảnh). Nói thêm về vấn đề này, ông Chương đã có buổi trao đổi với phóng viên Thanh Niên Online. * Thưa ông, khi nào thì HS nên được định hướng nghề nghiệp? - Ông Nguyễn Hoài Chương: Theo tôi, việc tư vấn hướng nghiệp phải được thực hiện ngay khi HS bước vào trường THPT. * Ông đánh giá việc định hướng nghề nghiệp cho HS được thực hiện như thế nào trong các trường THPT hiện nay? - Hướng nghiệp là một nội dung giảng dạy của nhà trường cho HS. Trong chương trình THPT ở lớp 11, HS phải học 3 tiết/tuần các môn học nghề tự chọn và thi lấy bằng. Bên cạnh đó, trong quá trình học tập, các giáo viên đứng lớp cũng lồng ghép việc định hướng nghề nghiệp cho các em thông qua việc phát hiện năng lực học tập, năng khiếu của mỗi HS trong từng môn học. Từ đó, giúp các em định hướng xem mình nên chọn ngành nào, nghề gì. Hiện nay, trong khung nội dung giảng dạy của bậc THPT, ngoài việc học lý thuyết trên lớp, các trường phải tổ chức cho HS đi tham quan thực tế các cơ sở sản xuất, nhà máy, xí nghiệp, các đơn vị hoạt động trong nhiều ngành nghề. Những buổi tham quan thực tế này cũng góp phần giúp HS hình dung ra được nghề nghiệp tương lai của mình, xem mình phù hợp với nghề nào cả về mặt năng lực lẫn sở thích. Đối với lớp cuối cấp, hầu như các trường THPT tại TP.HCM đều thường xuyên tổ chức những buổi sinh hoạt chuyên đề về tư vấn hướng nghiệp cho HS. Mặt khác, HS cũng có thể tiếp cận nhiều nguồn thông tin từ các phương tiện truyền thông đại chúng, báo đài để có lựa chọn nghề nghiệp phù hợp. Các thầy cô giáo và nhà trường cố gắng cập nhật các thông tin, quy định mới trong GD-ĐT, dạy nghề và quy chế tuyển sinh cho các em. * Theo ông thì khi lựa chọn một ngành nghề, HS cần được định hướng dựa vào những yếu tố nào? - Hầu hết phụ huynh đều mong muốn cho con mình vào đại học. Đây là một mong muốn chính đáng và hoàn toàn tốt. Tuy nhiên, mỗi học sinh có một năng lực và sở thích riêng. Thế nên, khi hướng dẫn cho học sinh chọn lựa con đường tương lai của mình, theo tôi, yếu tố cốt yếu là phải dựa vào năng lực, năng khiếu và sở thích của bản thân học sinh. Nói vui, không thể bắt một HS yêu vẽ và vẽ đẹp đi học toán để trở thành Ngô Bảo Châu được. Sau đó, là đến yếu tố điều kiện gia đình: kể cả điều kiện vật chất của gia đình, lẫn khả năng hỗ trợ của gia đình đối với con cái trong nghề nghiệp tương lai. Tôi cho rằng, không thể phủ nhận vai trò của gia đình trong việc phát triển sự nghiệp của cá nhân. Thứ ba, cần phải xem xét nhu cầu nguồn nhân lực trong tương lai. Ở đây, đòi hỏi các nhà quản lý cần phải có những nghiên cứu, dự báo nhu cầu lao động, nghề nghiệp. Từ đó, chúng ta sẽ có hướng hướng nghiệp để cơ cấu lao động hợp lý. * Ông nhìn nhận, hiện nay, HS đang có tâm lý chọn nghề như thế nào? - Hiện nay, hầu như HS chọn nghề theo tâm lý "nghề thời thượng" và theo dư luận chung. Có thể lấy ví dụ: nếu như cách đây khoảng 7 - 10 năm, HS đổ dồn thi vào các ngành thuộc khối khoa học công nghệ như các ngành của ĐH Bách khoa, ĐH Khoa học Tự nhiên và công nghệ thông tin là ngành thời thượng. Thì vài năm nay, HS lại đăng ký thi nhiều vào các trường của khối kinh tế, thương mại. Tất nhiên, có sự biến chuyển này là do nhu cầu của xã hội tại thời điểm đó. Nhưng nhu cầu của xã hội thì sẽ có chừng mực và thị trường việc làm cũng phải theo quy luật cung - cầu lao động trong xã hội. Việc "đổ dồn" vào những ngành được cho rằng “thời thượng” như thế sẽ khiến cho một số ngành thừa lao động trong khi những ngành khác lại thiếu. Nhiều phụ huynh muốn con vào ĐH bằng mọi giá. Đó là một mong muốn tốt. Nhưng đứng về mặt xây dựng nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế thì đòi hỏi HS phải được phân bố học đa dạng ở nhiều cấp học, trình độ và nghề nghiệp. Tâm lý chỉ muốn vào ngành “thời thượng” và vào ĐH bằng mọi giá sẽ ảnh hưởng đến việc hướng nghiệp đúng đắn cho HS, cũng như phân luồng HS một cách phù hợp. * Nếu HS được định hướng nghề nghiệp tốt thì sẽ đem lại những lợi ích gì? - Việc hướng nghiệp tốt sẽ mang lại tính kinh tế cho hoạt động GD-ĐT, đáp ứng được nhu cầu lao động của xã hội. HS, SV ra trường có công ăn việc làm, không dẫn đến tình trạng đào tạo phí phạm, không sát với nhu cầu thực tế và không đúng khả năng của HS. HS được định hướng nghề nghiệp theo đúng năng lực và sở thích thì sẽ phát triển tốt trong ngành nghề của mình sau này cũng như phục vụ đúng nhu cầu của xã hội. Theo khảo sát của Sở GD-ĐT TP.HCM, trong vài năm gần đây, nhiều HS đã chấp nhận đi học nghề để có thể làm việc chứ không nhất thiết phải vào ĐH nữa. Việc học ngành nghề và bậc học phù hợp với năng lực và năng khiếu của HS là cách tốt nhất để người đó tiếp tục phát triển nghề nghiệp, công việc, cuộc sống của mình trong tương lai chứ không phải việc thi ĐH là con đường duy nhất. Đó là một dấu hiệu khả quan, đáng mừng! * Xin cám ơn ông. Nguyên Mi (thực hiện)

Nhiều chương trình hướng nghiệp dành cho học sinh THPT    Xoay quanh vấn đề hướng nghiệp cho học sinh THPT, Thanh Niên Online đã có cuộc trao đổi với anh Nguyễn Thanh Đoàn - Trưởng ban Thanh niên trường học Thành Đoàn, Phó chủ tịch Hội Sinh viên TP.HCM nhiệm kỳ IV (ảnh). * Thưa anh, năm nay Thành Đoàn TP.HCM có những chương trình hướng nghiệp nào dành cho học sinh THPT tại TP.HCM? Anh Nguyễn Thanh Đoàn: Năm nay, Thành Đoàn có nhiều chương trình hướng nghiệp chuyên sâu dành cho các em học sinh THPT. Cụ thể là chúng tôi sẽ hỗ trợ, ráp nối giữa các trường ĐH với trường THPT để hai bên gặp nhau và chia sẻ thông tin bổ ích trong hướng nghiệp. Năm ngoái đã có hai trường ĐH làm thí điểm chương trình này là ĐH Bách khoa và ĐH Khoa học Tự nhiên thuộc ĐH Quốc gia TP.HCM. Trong năm nay Thành Đoàn sẽ tăng cường triển khai đến nhiều trường khác nữa. Theo tôi, ngay từ lớp 10, các em học sinh đã có thể tham gia chương trình hướng nghiệp chuyên sâu để định hướng tốt hơn cho nghề nghiệp tương lai của mình. * Hiệu quả của các chương trình nói trên như thế nào thưa anh? Anh Nguyễn Thanh Đoàn: Thật sự hiệu quả rất tốt. Cụ thể, chương trình "Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Việt Nam" của ĐH Bách khoa TP.HCM đã giúp các em học sinh của nhiều trường THPT có được những cái nhìn cận cảnh hơn về nghề nghiệp tương lai của mình qua các triển lãm ngành học. Còn ĐH Khoa học Tự nhiên TP.HCM thì có chương trình "CLB Ong sáng tạo" rất thiết thực, qua đó họ giúp các trường THPT tổ chức mô hình hoạt động các CLB học thuật hiệu quả. Đặc biệt, những sinh viên tham gia công tác tuyên truyền gặp gỡ học sinh thường là cựu học sinh của các trường đó. Do vậy, tiếng nói của lớp đàn anh chắc chắn sẽ có trọng lượng và thuyết phục nhất định đối với đàn em của mình.  Các em học sinh trường THPT chuyên Lê Hồng Phong đang tham gia một gian hàng triển lãm ngành nghề trong chương trình Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ VN do ĐH Bách khoa TP.HCM tổ chức - Ảnh: ĐH Bách khoa TP.HCM cung cấp * Ngoài các chương trình này thì Thành Đoàn còn chú trọng vào những hoạt động nào khác phục vụ cho công tác hướng nghiệp? Anh Nguyễn Thanh Đoàn: Trong năm nay, chúng tôi sẽ tăng cường các cuộc giao lưu giữa học sinh và những gương mặt điển hình để các em có được những định hướng nghề nghiệp thật rõ ràng. Ngoài ra, Ban Thanh niên trường học cũng sẽ đẩy mạnh các hoạt động “Hành trình đến làng nghề trường nghề” ở các quận, huyện đoàn để các em học sinh có điều kiện tham quan, chứng kiến cận cảnh những loại công việc mà có thể các em sẽ chọn trong tương lai. Hoạt động này nhằm giảm bớt áp lực cho các em học sinh, và chỉ cho các em thấy rằng đại học không phải là con đường duy nhất để tiến thân. * Xin cảm ơn anh!  Trí Quang (Thực hiện)

Nhóm PV Thanh Niên Online (thực hiện)