Còn nếu truy xa lên đến tận ngọn nguồn, thì nó là tiếng Hy Lạp - petra, có nghĩa là đá. Nhưng nó cũng không đến thẳng với chúng ta ngày nay chỉ đơn độc từ danh từ petra của tiếng Hy Lạp, mà từ danh từ ghép petroleum của tiếng Latin thời trung đại (khoảng giữa thế kỷ 14). Danh từ ghép này có 2 thành tố: petr (du nhập từ tiếng Hy Lạp petra [= đá] đã nói) + oleum (tiếng Latin = dầu). Nhưng chính danh từ ghép petroleum lại là hình thức nói ríu từ danh ngữ petrae oleum, mà theo cấu tạo, có nghĩa là dầu (của) đá. Còn nghĩa thông dụng hiện nay của nó là dầu mỏ, dầu hỏa, như ta đã biết. Tiếng Anh, tiếng Hà Lan và tiếng Nga đều có mượn nguyên hình thức petroleum của tiếng Latin, còn tiếng Pháp là pétrole và tiếng Bồ Đào Nha là petróleo.
Cứ như trên thì trong Petrobras, tên tập đoàn dầu hỏa của Brazil, petro là tiếng Bồ Đào Nha vì người Brazil nói tiếng Bồ Đào Nha. Petrobras là hình thức nói tắt của Petróleo Brasileiro S.A (Dầu hỏa Brazil, Công ty Vô danh). Trong Petronas, tên tập đoàn dầu hỏa của Malaysia thì petro là tiếng... Mã Lai. Petronas là hình thức nói tắt của Petroliam Nasional Berhad (Công ty Dầu hỏa quốc gia). Petroliam (-eum) là từ mà tiếng Mã Lai mượn ở tiếng Hà Lan petroleum (tiếng Mã Lai có rất nhiều từ gốc Hà Lan). Còn trong Vietsovpetro thì petro là gốc Nga, vì khi Liên Xô còn tồn tại thì ngôn ngữ mà ta dùng để giao dịch với liên bang này là tiếng Nga, như ai nấy đều biết. Sau đó, ta mới nhân tiện sử dụng từ petro để chỉ khái niệm “dầu hỏa”, như trong PetroVietnam Gas, Petrovietnam Oil... Cuối cùng, xin lưu ý rằng trong Petronas thì petro là tiếng Mã Lai vì petroliam (-eum) là một từ đã nhập tịch, còn trong Vietsovpetro thì petro là một yếu tố tiếng Nga vì tiếng Việt, từ ngôn ngữ toàn dân cho đến ngôn ngữ văn học, không bao giờ dùng petro để chỉ dầu hỏa.
Vậy petro vốn không có nghĩa là dầu hỏa và trong các thứ tiếng khác, người ta cũng phải dùng dạng hoàn chỉnh để chỉ thứ dầu này: petroleum (cho tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Hà Lan), pétrole (cho tiếng Pháp), petróleo (cho tiếng Bồ Đào Nha)... Trong các trường hợp đã thấy ở tiếng Việt, tiếng Mã Lai, tiếng Bồ Đào Nha - cũng như ở những thứ tiếng khác, petro chỉ là dạng nói tắt của petroleum (theo nhu cầu đặt danh từ riêng) nên mới có thể chỉ dầu mỏ.
Cuối cùng, xin phân biệt petro ở đây với các yều tố đồng âm: trong tiếng Latin, Petro là tặng cách (dative) và trạng cách (ablative) của danh từ riêng Petrus (như trong Petrus Ký). Còn trong tiếng Nga, yếu tố Petro trong Petrograd - tên của TP.Saint-Petersburg trong thời gian 1914 - 1924, là một trường hợp đặc biệt. Petrograd là thành phố (của thánh) Peter, chứ không phải của Peter the Great (Peter đại đế), người đã sáng lập ra nó.
Bình luận (0)