Phía sau triệu người rút BHXH một lần

Số người rút bảo hiểm xã hội một lần đã tăng liên tục kể từ 2016, nhưng vài năm trở lại đây đang tăng nhiều và nhanh hơn. Từ năm 2020, khi đại dịch Covid-19 bùng phát, số người rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần đã vượt số người tham gia đóng BHXH. Tính chung cả giai đoạn 2016 - 2022, khoảng 4,84 triệu người đã rút BHXH một lần. Tuy nhiên, chỉ 1,24 triệu người quay trở lại đóng BHXH…

Lý giải tình trạng ngày càng nhiều người rời bỏ hệ thống an sinh xã hội, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH đã chỉ ra 2 nguyên nhân quan trọng nhất. Đầu tiên là nhiều doanh nghiệp (DN) ngừng hoạt động, thu hẹp quy mô sản xuất dẫn đến phải cắt giảm lao động do tác động của dịch Covid-19 từ năm 2020. Cùng đó, đa số người lao động có thu nhập không cao, khả năng tích lũy không nhiều nên khi mất việc làm phải đối mặt với các khoản chi tiêu trước mắt. Họ, đặc biệt là lao động trẻ, nghĩ ngay tới rút BHXH một lần.

Báo cáo của Bộ LĐ-TB-XH cũng chứng minh cho nhận định này khi hơn 90% người rút BHXH một lần là người làm việc trong các DN. Hơn 77,5% số đó là lao động trong độ tuổi từ 20 - 40…

Thực tế nói trên cho thấy thiếu việc làm chính là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng ồ ạt rút BHXH một lần. Nền kinh tế suy giảm trong hơn 3 năm qua do tác động của đại dịch đã đẩy DN vào tình trạng khó khăn, thậm chí kiệt sức. Trong quý 1/2023, lần đầu tiên số DN giải thể, phá sản đã vượt qua số DN thành lập mới. DN chưa bao giờ khó khăn đến thế.

Hệ quả khi DN khó khăn đã đẩy người lao động vào cảnh mất việc làm, buộc họ tìm đến khoản BHXH một lần theo cái cách "chẳng đặng đừng" nhằm duy trì cuộc sống. Có độc giả phản hồi tới Thanh Niên đã nói rằng: "Nếu công nhân có việc làm ổn định, lương hằng tháng đủ sống thì không ai dại gì xin nghỉ việc để lãnh BHXH một lần"...

Như vậy, vấn đề đáng lo ngại của tình trạng rút BHXH một lần không phải ở những con số. Điều đáng lo ngại là ở chỗ nó giống như chiếc "hàn thử biểu" phản ánh tình trạng khó khăn của DN. Vì thế, giải pháp để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, quan trọng nhất là phải làm sao để phát triển DN nhằm duy trì việc làm cho người lao động, chứ không phải giải quyết khó khăn trước mắt về tài chính hay tuyên truyền về ý nghĩa và tầm quan trọng của chế độ hưu trí khi về già.

Đây có lẽ là vấn đề không khó để nhận ra. Các đại biểu Quốc hội trong 2 ngày thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tuần qua đã nói về việc phải giải cứu DN, coi đây là giải pháp quan trọng số một để khôi phục, phát triển kinh tế trong tình hình "thực sự đang rất khó khăn" hiện nay. Quốc hội, Chính phủ đang đồng hành và có nhiều giải pháp quyết liệt trong thời gian qua, song những "điểm nghẽn", những "cục máu đông" của nền kinh tế vẫn cần những giải pháp "công phá" hiệu lực, hiệu quả hơn.