1. Định nghĩa quá trình lão hóa da
Quá trình lão hóa da là một quá trình phức tạp, trong đó chịu tác động của nhiều yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Dưới tác động của những yếu tố này, làn da trải qua quá trình biến đổi về sinh lý và cấu trúc trong tất cả các lớp của da; cuối cùng là dẫn đến những biểu hiện lâm sàng mà mắt thường nhìn thấy được.
Các dấu hiệu của lão hóa da bao gồm khô da, chùng nhão da, xuất hiện các nếp nhăn, rãnh nhăn và các sang thương tân sinh lành tính như dày sừng tiết bã, u mạch anh đào. Những thay đổi của da trong quá trình lão hóa là kết quả của sự phối hợp các yếu tố gồm sự vận động cơ, tác dụng của trọng lực, phì đại các mô mỡ nông và giảm thể tích mô mỡ sâu, tiêu xương và sụn.
Vị trí thường gặp của các nếp nhăn, rãnh nhăn là ở vùng trán, gian mày, đuôi mắt, rãnh mũi má, quanh miệng. Kèm theo là các biểu hiện của chùng nhão như sụp mi mắt, bọng mắt, chảy xệ vùng má và vùng viền hàm, nọng cằm.
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình lão hóa da
Ảnh hưởng của chủng tộc: Sự thay đổi về sắc tố như rám má, tàn nhang, đồi mồi… là những biểu hiện của lão hóa da xuất hiện sớm ở người châu Á. Các dấu hiệu lão hóa da trên người da màu chủ yếu thể hiện rõ ở vùng quanh mắt và vùng mặt giữa; còn ở vùng 1/3 mặt trên và quanh miệng, môi thì ít hơn.
Ảnh hưởng của nội tiết tố: Theo thời gian, sự hoạt động của các tuyến nội tiết đều giảm dần. Do đó, nồng độ các nội tiết tố sinh dục như testosterone, estrogen, dehydroepiandrosterone (DHEA), dehydroepiandrosterone sulfate (DHEAS) cũng giảm dần theo thời gian.
ThS-BS Nguyễn Phương Thảo cho biết, một số nghiên cứu cho thấy có mối liên quan giữa sự sụt giảm các sợi elastin trong lớp bì với thời kỳ mãn kinh. DHEA chống lão hóa da qua cơ chế kích thích quá trình tổng hợp collagen, cải thiện cấu trúc lớp bì và điều hòa chuyển hóa tế bào sừng. Estrogen và progesterone kích thích sự tăng sinh tế bào sừng, ức chế hiện tượng chết theo chu trình, thúc đẩy quá trình tổng hợp collagen, làm tăng lượng hyaluronic acid có trong da, duy trì độ ẩm của da.
Ngoài ra, estrogen và progesterone ức chế quá trình tiêu collagen thông qua giảm hoạt động của Matrix metalloproteinase (MMP) trong nguyên bào sợi; do đó duy trì độ dày của thượng bì. Sự sụt giảm nồng độ các nội tiết tố sẽ khiến da trở nên khô, nhăn, thiếu ẩm, không còn mịn màng.
Các yếu tố ngoại sinh
Bức xạ mặt trời: Bức xạ mặt trời gồm tia UVA, UVB, UVC; trong đó, tia UVC được hấp thu bởi tầng ozone nên không tác động lên trái đất (ngoại trừ ở các vùng cao).
- Tia UVA: bước sóng từ 320-400 nm, có khả năng xuyên sâu đến lớp trung bì, được hấp thu bởi các chất hấp phụ màu trong da gồm urocanic acid, riboflavine, chất tiền thân của melanin; từ đó dẫn đến tổng hợp các loại oxy phản ứng và gốc tự do, đẩy nhanh quá trình lão hóa da.
- Tia UVB: bước sóng từ 280-320 nm có khả năng xuyên sâu đến lớp thượng bì, gây ra các tổn thương cho ADN trong tế bào. Kết quả là sự chết theo chu trình của tế bào hoặc sự xuất hiện các tổn thương ác tính.
Tia hồng ngoại, ánh sáng khả kiến: Tiếp xúc lâu dài với tia hồng ngoại sẽ làm khởi phát sự tăng sinh mạch máu trong da, thâm nhập các tế bào viêm, phá hủy chất nền ngoại bào ở lớp bì, thay đổi cấu trúc protein lớp bì.
Các yếu tố khác ảnh hưởng đến quá trình lão hóa có thể kể đến như: tiếp xúc kéo dài và lặp lại với môi trường bị ô nhiễm thúc đẩy quá trình lão hóa da và làm trầm trọng thêm các bệnh lý viêm da sẵn có; chế độ ăn nhiều đường làm tăng tạo các liên kết chéo của các collagen. Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại thực phẩm chiên, quay, nướng làm tăng lượng AGEs (Advanced Glycation End Products - AGEs) dẫn đến thay đổi cấu trúc da, với biểu hiện là da cứng, giảm độ đàn hồi.
3. Các nguyên tắc chăm sóc chống lão hóa da
Không có một loại hoạt chất thoa hoặc phương thức điều trị nào giúp ngăn ngừa hoặc khắc phục hoàn toàn các biểu hiện của lão hóa da, mà chỉ hỗ trợ làm chậm hoặc cải thiện các triệu chứng này. Nguyên tắc chủ yếu trong chăm sóc da là bảo vệ làn da trước tác hại của tia UV, loại bỏ các gốc tự do, bảo vệ tế bào. Các nguyên tắc chăm sóc chống lão hóa da bao gồm:
Làm sạch da bằng cách chọn sữa rửa mặt có pH tương thích với pH da (4.5-5.6), hạn chế dùng các loại xà phòng có pH kiềm để rửa mặt. Các loại xà phòng với thành phần chủ yếu là muối của các acid béo có thể làm rửa trôi cả những lipid tự nhiên có sẵn trong da, khiến da trở nên khô hơn và thúc đẩy quá trình lão hóa da diễn ra nhanh chóng hơn.
Chống nắng và tránh nắng là một trong những vấn đề cốt lõi để ngăn ngừa tình trạng lão hóa da.
- Nên hạn chế ra ngoài trong khoảng thời gian từ 10-16 giờ vì đây là lúc cường độ tia UV cao nhất.
- Nếu phải ra ngoài trời, cần dùng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên và thoa lặp lại mỗi 2 giờ. Chọn loại kem chống nắng phổ rộng, chống được cả tia UVA, UVB, ánh sáng khả kiến, hồng ngoại. Lưu ý sử dụng lượng kem chống nắng đủ (khoảng 2mg/cm2 da).
- Kết hợp các phương pháp chống nắng vật lý như mặc quần áo dài, mang khẩu trang tối màu, được may từ chất liệu dày dặn, có khả năng chống UV, thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt; đội mũ rộng vành (7-8cm), mang kính râm.
Việc sử dụng dưỡng ẩm giúp bổ sung lại lớp lipid đã bị mất, tạo độ mềm mại, mịn màng cho làn da. Các chế phẩm dưỡng ẩm dạng dầu trong nước có kết cấu nhẹ như gel, lotion, serum thích hợp dùng cho da bình thường, da dầu, da hỗn hợp. Những chế phẩm dưỡng ẩm dạng nước trong dầu như dạng kem, mỡ được dùng cho da khô đến rất khô. Có 3 nhóm có tác dụng dưỡng ẩm, gồm: các chất làm mềm da (emollients), các chất hút ẩm (humectants), các chất khóa ẩm (occlusives).
Hoạt chất chống oxy hóa dạng thoa
Các hoạt chất chống oxy hóa có thể sử dụng dạng uống hoặc thoa, trong đó các loại sản phẩm dạng thoa phổ biến và thường được chọn lựa hơn, có thể kể đến như vitamin A, vitamin E, vitamin C, vitamin B3, Resveratrol, Coenzym Q10,…
4. Phối hợp các phương thức trong điều trị lão hóa da
Đây là phương pháp giúp loại bỏ những lớp da ở các độ sâu nhất định, kích thích cơ chế tái tạo và phục hồi sau viêm ở lớp thượng bì và bì. Việc chọn lựa loại và nồng độ hoạt chất tùy thuộc vào tùy từng loại da và mức độ lão hóa da.
Các loại laser tái tạo da gây ra những tổn thương có kiểm soát ở thượng bì và bì; từ đó kích thích tăng sinh collagen, cải thiện cấu trúc da, màu sắc da và làm giảm nếp nhăn. Laser tái tạo da gồm laser xâm lấn (CO2 laser, và Er:YAG laser) và laser không xâm lấn (Nd:YAG 1320nm, diode 1450nm). Laser xâm lấn mang lại kết quả tốt hơn nhưng cần nghỉ dưỡng kéo dài, nguy cơ tác dụng phụ cao.
Các công nghệ dùng sóng làm săn chắc da
Các công nghệ dùng sóng như sóng tần số vô tuyến, sóng siêu âm hội tụ vi điểm hoạt động thông qua quá trình tạo năng lượng nhiệt tác động đến lớp bì lưới, kích hoạt một chuỗi các phản ứng tái cấu trúc, tân tạo collagen, elastin và mạch máu, giúp cải thiện tình trạng chảy xệ, chùng nhão da.
Chất thư giãn cơ là một chất có tác dụng làm liệt cơ tạm thời từ đó làm giảm các nếp nhăn động và cải thiện các nếp nhăn tĩnh. Phương pháp điều trị này tương đối an toàn. Hiệu quả thư giãn cơ bắt đầu 24-48 sau tiêm và đạt tối đa trong vòng 2 tuần sau tiêm.
Phương pháp này chỉ định để cải thiện nếp nhăn trán, nếp nhăn gian mày, vết chân chim, nếp nhăn quanh mắt, nếp nhăn quanh miệng, nếp nhăn cổ.
Tiêm chất làm đầy nhằm phục hồi thể tích đã mất hoặc làm đầy các vùng khiếm khuyết. Các chất làm đầy được chia thành 2 loại: chất làm đầy tạm thời (hyaluronic acid, poly-L-lactic acid) và các chất làm đầy vĩnh viễn (calcium hydroxyapatite, polymethylmethacrylate). Trong đó, hyaluronic acid có liên kết chéo là loại chất làm đầy thường được sử dụng nhất.
Phương pháp này chỉ định để cải thiện các nếp nhăn tĩnh ở trán, quanh mắt, rãnh má mũi, quanh miệng, nâng cung mày, góc miệng; làm đầy trũng mắt, gò má, môi.
Đây là thủ thuật trẻ hóa da mặt không phẫu thuật, thực hiện bằng việc luồn các sợi chỉ tự tiêu vào bên dưới bề mặt da nhằm kích hoạt các phản ứng lý hóa, giúp trẻ hóa và nâng mô chảy xệ, tăng độ đàn hồi, săn chắc và trả lại vẻ trẻ trung, thon gọn cho gương mặt.
Cuối cùng, ThS-BS Nguyễn Phương Thảo đưa ra kết luận lão hóa da là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố nội sinh và ngoại sinh, với các biểu hiện lâm sàng đa dạng. Để đạt được kết quả tốt trong chăm sóc da lão hóa cần có một chế độ chăm sóc da đúng cách, lối sống, sinh hoạt lành mạnh và phối hợp các phương thức trẻ hóa da phù hợp sẽ mang lại hiệu quả cao trong điều trị, giúp gia tăng sự tự tin trong giao tiếp và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bình luận (0)