Sạt lở tại TP.HCM kỳ 1: Người đã di cư, người nặng lòng ở lại!

10 giờ sáng, con hẻm nhỏ ven bờ kè Thanh Đa vẫn vang tiếng chuyện trò. Âm thanh bình yên ấy đối lập hoàn toàn với những gì nơi này vừa trải qua. Sau vụ sạt lở tháng 6.2023, 15 hộ dân đã phải rời khỏi căn nhà gắn bó 2 đến 3 đời. Nơi từng là mái ấm của những người lao động nghèo giờ chỉ còn lại nền nhà không đáy, tường nứt toác và những món đồ bị bỏ lại giữa cảnh tan hoang. Với nhiều người, đó là cuộc chia ly bất đắc dĩ, để lại nỗi nhớ chênh vênh của tình làng nghĩa xóm.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Ánh, người từng sống ở đây gần cả đời người, vẫn rùng mình khi nhớ lại đêm tai nạn. Bà kể nước rút dưới nền nhà, một người cháu suýt bị kéo tuột xuống theo đất sạt. Căn nhà phía ngoài là ngôi nhà đầu tiên bị cuốn đi. Gia đình bà lên chung cư tái định cư, nhưng sự trống trải không sao khỏa lấp. Ở quê hương thứ hai ấy, họ mất đi cảm giác gần gũi, nơi sáng bước sang nhà nhau hỏi thăm cũng là một phần đời sống.

Ở lại với Thanh Đa là những hộ dân không nỡ rời đi. Bà Nguyễn Thị Biển nói điều làm họ bám trụ không chỉ là mảnh đất, mà là tình xóm giềng bấy lâu. Ở đây, bất kỳ ai bệnh lúc nửa đêm cũng có người gõ cửa xin cạo gió, xin chén cháo nóng. Lên chung cư, ai về nhà nấy, tầng nào ở tầng nấy. Cái cảm giác lạc lõng khiến họ không muốn rời bỏ vùng đất này, dù sạt lở vẫn rình rập mỗi mùa triều cường.

Bờ kè Thanh Đa bị sạt lở hơn 200 mét vẫn chưa được thi công trở lại từ năm 2023. Dưới chân kè, nước xói mòn từng ngày, còn trong hẻm, vết nứt mới chạy dài qua sân nhà, có chỗ lún sâu như thể đất đang thở yếu dần. Triều cường mỗi khi dâng lên lại tràn vào nhà dân, đẩy những nỗi lo bắt đầu từ nền đất đến tận bàn ăn.

Không chỉ tại điểm đặc biệt nguy hiểm này, toàn bán đảo Thanh Đa có thêm bốn vị trí sạt lở nguy hiểm khác, được đánh dấu 22, 23, 24. Tất cả nằm ven sông Sài Gòn – nơi từng được ví như vùng đất thơ giữa lòng thành phố. Từ công nhân, lao động nghèo đến những hộ làm kinh tế, mọi người đều sống chung với nỗi lo đường, nhà và đất có thể trôi đi bất cứ lúc nào.

TP.HCM hiện có 31 điểm sạt lở bờ sông, kênh, rạch, trong đó 8 điểm đặc biệt nguy hiểm. Nhưng ngoài sạt lở, thành phố còn đối mặt với sự lún kéo dài suốt 35 năm. Nghiên cứu quốc tế cho thấy TP.HCM đã lún gần 1 mét, nằm trong nhóm đô thị ven biển lún nhanh nhất thế giới. Điều ấy đồng nghĩa một thành phố đang chìm dần, và những khu dân cư ven sông đang ở ngay ranh giới biến đổi.

Sạt lở không chỉ cuốn đi đất. Nó cuốn theo ký ức nhiều thế hệ, những ngôi nhà từng lưu giữ tuổi thơ, những bữa cơm tối có tiếng gọi nhau từ hẻm này sang hẻm khác. Người đã di cư, người vẫn ở lại, nhưng tất cả đều mang chung nỗi nhớ và hy vọng. Hy vọng vào những bờ kè vững hơn, vào một mảnh đất có thể níu chân họ lâu dài, vào sự an yên của một nơi từng nuôi sống bao đời.