Sự thật về 'tụt lưỡi', 'cắn lưỡi' và 'nuốt lưỡi'

Tuy nhiên, cắn lưỡi hay nuốt lưỡi thực chất chỉ là “truyền thuyết”. Qua những tình huống đã xảy ra, chúng ta cần sự nhìn nhận thấu đáo hơn để có cách xử trí phù hợp.

Vào đầu tháng 5 vừa rồi, trong trận bóng đá ở giải V-League giữa đội B.Bình Dương và Hà Nội, sau pha va chạm mạnh vào đầu, cầu thủ Bình Dương nằm bất tỉnh trên sân. Thấy cầu thủ có dấu hiệu “nuốt lưỡi”, trọng tài điều khiển trận đấu đã đưa tay vào miệng anh để ngăn không cho…nuốt lưỡi.

Sự việc “nuốt lưỡi” cũng được gặp nhiều lần ở các trận cầu quốc tế. Nổi tiếng là vụ tiền đạo Tây Ban Nha Fernando Torres bất tỉnh sau va chạm mạnh trong một pha tranh chấp bóng (năm 2017). Báo chí quốc tế khi đó đưa tin, để ngăn Torres “nuốt lưỡi”, các đồng đội đã mở miệng, đút tay vào miệng và giữ lưỡi cho cầu thủ này. Trong trận đấu giữa hai đội Bờ Biển Ngà và Mali ở vòng loại World Cup 2018 khu vực châu Phi, tiền vệ Moussa Doumbia của Mali cũng bị bất tỉnh sau một pha va chạm cực nặng, một đồng nghiệp cũng đã ra tay kéo lại lưỡi cho anh.

Đó là những hành động đẹp được cộng đồng ca ngợi. Tuy nhiên, về mặt y khoa, trang tin Healthline dẫn lời một chuyên gia phân tích: Một người không thể tự nuốt lưỡi của mình. Lưỡi được một hệ thống cơ giúp giữ nó luôn ở đúng chỗ trong miệng. Khi bị động kinh, co giật, không ai thè lưỡi ra, thậm chí, lúc này, lưỡi còn thường bị thụt nhẹ vào và gần như không cử động nhiều. Vì vậy, cũng không xảy ra trường hợp cắn lưỡi gây tử vong khi động kinh, chuyên gia của Viện Sức khỏe quốc gia (Mỹ) khẳng định.

Trang First Aid Training Cooperative (Đào tạo sơ cứu) hướng dẫn: Nếu nạn nhân bị va chạm mạnh vào phần đầu và bất tỉnh như trường hợp các cầu thủ trên, nguy cơ thực sự có thể xảy ra là tắc nghẽn đường thở, được gây ra do… lưỡi tụt sâu vào phía trong, gọi tắt là “tụt lưỡi”, chứ không phải tử vong do “nuốt lưỡi”. Đặc biệt, đừng cố nhét bất cứ vật gì vào miệng một người trong cơn động kinh hay tụt lưỡi, để tránh làm họ nghẹt thở.

Bác sĩ Lý Xuân Quang, Phó trưởng khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, giải thích: Tình trạng lưỡi tụt sâu vào phía trong, do cơ lưỡi giãn nhiều, sẽ gây hẹp, tắc nghẽn đường thở, khó thở. Tình trạng này chỉ có nguy cơ xảy ra với những người bị hội chứng ngưng thở khi ngủ; hôn mê, ngủ sâu do dùng thuốc ngủ, gây mê; người bị động kinh; hoặc va chạm mạnh, chấn thương vùng đầu, bất tỉnh, ảnh hưởng đến não.

Theo bác sĩ Quang, người bị tụt lưỡi có biểu hiện hôn mê mất ý thức; thiếu ô xy, tím tái; khó thở, thở khò khè ở vùng họng giống như người ngủ ngáy lớn.

Ở bệnh viện, bệnh nhân (trong các trường hợp gây mê sâu) được xử trí phòng tụt lưỡi bằng dụng cụ chuyên dụng.

Ở ngoài, trong trường hợp thấy người tụt lưỡi, bác sĩ Quang hướng dẫn: Việc quan trọng nhất là giúp bệnh nhân có thể thở được dễ dàng bằng cách cho nằm nghiêng. Để lưỡi không tụt vào sâu, có thể dùng các ngón tay để ở góc xương hàm dưới nâng cằm, góc hàm của bệnh nhân lên trên, ra phía trước.

Ngoài ra, theo bác sĩ chuyên khoa 2 Đỗ Quốc Hùng, Khoa Khám và Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM), khi bệnh nhân động kinh, co giật thì cần cho bệnh nhân nằm nghiêng sang một bên, chùi sạch nước bọt hoặc các chất nôn ói (nếu có) để giúp thông thoáng đường thở. Di dời những đồ vật có thể gây sang chấn cho bệnh nhân ra xa. Đặt một chiếc gối mỏng, mềm dưới đầu bệnh nhân; nới lỏng cổ áo, cà vạt, thắt lưng... Ghi nhận thời gian cơn co giật (co giật kéo dài trong bao lâu) của bệnh nhân. Khi cơn co giật thoái lui, đảm bảo bệnh nhân đã thở lại như bình thường.

Bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện trong các trường hợp: chưa được chẩn đoán động kinh trước đó, đang mang thai, đang bị tiểu đường hoặc bị chấn thương lúc co giật; cơn co giật kéo dài hơn 5 phút hoặc cơn co giật thứ hai xảy ra ngay khi cơn đầu tiên vừa chấm dứt; sau cơn động kinh nếu bệnh nhân không thở lại tốt như bình thường, than đau đớn trong người hoặc không tỉnh lại.