Tàn phá di sản của nhân loại - Kỳ 8: Sự sụp đổ của al-Baqi

Lăng tẩm nguy nga tại al-Baqi trước khi bị hủy hoại - Ảnh: AFP

Có niên đại từ thế kỷ thứ 7, al-Baqi là một nghĩa trang chiếm vị trí vô cùng quan trọng đối với cộng đồng Hồi giáo. Nhiều nhân vật vĩ đại thuộc về gia đình của nhà tiên tri Mohammed đều được chôn tại đây, trong đó có những nhà kế thừa nổi tiếng của đấng tiên tri, như con gái Hazrat Fatemah al-Zahra, các lãnh tụ hồi giáo Ali b. Husain, Mohammed b. Ali - Al-Baqir, Jafar b. Mohammed. Bên cạnh đó, những thân nhân và thân hữu nổi tiếng của nhà tiên tri cũng an nghỉ trong khoảng 13 thế kỷ.

Tương truyền, khi nhà tiên tri Mohammed đi từ Mecca đến Medina vào tháng 9 năm 622, al-Baqi là một vùng đất phủ đầy những loài cây bụi. Trong quá trình xây dựng đền thờ al-Masjid al-Nabawi, một trong những người đồng hành của nhà tiên tri là Asa'ad Bin Zararah đã qua đời. Nhà tiên tri chọn al-Baqi là nơi đặt nghĩa trang và Asa'ad là người đầu tiên được chôn cất tại đây. Khi Mohammed rời khỏi Medina vì trận chiến Badr, con gái của ngài là Ruqayyah đã ngã bệnh và mất vào năm 624. Ngay sau khi nhà tiên tri từ Badr quay về, bạn đồng hành Uthman bin Maz'oon cũng không qua khỏi và được chôn tại al-Baqi.

Trước đó, vua Hồi giáo Uthman ibn Affan được an táng tại nghĩa trang Do Thái đồ sộ ở vùng lân cận. Và trong quá trình nới rộng nghĩa trang al-Baqi, vua Hồi giáo Muawiyah I đã bổ sung khu nghĩa trang Hồi giáo vào khu vực mới để tỏ lòng kính trọng vua Uthman ibn Affan. Chính vương triều Umayyad đã xây nên tòa nhà mái vòm đầu tiên trên mộ của vua Uthman ibn Affan. Theo thời gian, nhiều tòa nhà và cấu trúc lăng tẩm được xây dựng hoặc trùng tu đối với nhiều ngôi mộ nổi tiếng tại khu nghĩa trang đã được chính tay nhà tiên tri Mohammed lập nên từ ban đầu.

Vào năm 1805 - 1806, Al-Baqi đã hứng đòn tấn công đầu tiên từ Wahhabis - những người theo tư tưởng chính thống của Sunni bác bỏ bất cứ hình thức thờ phụng nào thông qua các đền đài và biểu tượng tôn giáo. Lúc đó, chính quyền đầu tiên của Ả Rập bị đế quốc Ottoman lật đổ, và thế là Wahhabis tràn vào Medina mang theo ý đồ muốn kéo sập al-Baqi. Ban đầu, họ định kéo mái vòm trên tòa tháp xuống, nhưng sau đó chùn tay vì sợ bị trả thù. Sau đó, chính quyền Ottoman cho trùng tu các khu lăng tẩm kéo theo làn sóng đóng góp cuồn cuộn đổ vào nơi này từ mọi nơi trên thế giới.

Kết quả là những lăng mộ đẹp đẽ làm hồi sinh al-Baqi, thu hút các tín đồ hành hương từ nhiều cộng đồng Hồi giáo trên toàn cầu, tạm thời xua đi nỗi sợ hãi trong lòng các tín đồ. Tuy nhiên, đâu ai ngờ đó chỉ là điểm khởi đầu của cơn ác mộng đối với thế giới Hồi giáo.

Ngày hủy diệt được đặt tên cho cái ngày định mệnh mà toàn bộ lăng tẩm và phần mộ tại al-Baqi bị đập phá sạch sẽ. Vào năm 1925, khi gia đình Aal-e-Saud đoạt quyền kiểm soát Mecca, Medina và vùng lân cận, vua Ibn Saud ra lệnh quét sạch mọi dấu tích tại những nơi thiêng liêng của đạo Hồi và nghĩa trang al-Baqi khỏi bản đồ tôn giáo. Đến ngày 21.4.1925, mọi thứ đều chỉ còn là những đống gạch vụn.

Hành động trên “khiến cộng đồng Hồi giáo quốc tế thật sự bị sốc nặng”, theo trang Voxx dẫn lời tiến sĩ James Noyes, tác giả cuốn Chính trị của chủ nghĩa bài trừ thánh tượng. Chính quyền Ả Rập không tự dưng nổi lên ý định muốn san bằng lăng tẩm, mà trên thực tế họ mang tư duy giống một nhánh tôn giáo Wahhabis, như đã nói ở trên là chỉ những người bác bỏ bất cứ hình thức thờ phụng nào thông qua các đền đài và biểu tượng tôn giáo.“Các cuộc tấn công đền thờ và lăng mộ là hành động bác bỏ tục lệ thờ phụng Thượng đế thông qua những biểu tượng này”, theo giải thích của tiến sĩ Noyes.

Về mặt lý thuyết, Wahhabis và những dòng Hồi giáo khác có nguồn gốc từ câu chuyện về con bê vàng trong Kinh Thánh và Kinh Koran, trong đó người Israel đắp tượng và cầu nguyện, khiến Thượng đế giận dữ. Một số người Hồi giáo xem câu chuyện này là ví dụ cho sự ngăn cấm hành động thờ phụng các hình ảnh và đền thờ. Trong khi người Wahhabis và Ả Rập củng cố quyền lực tại vùng đất hiện là Ả Rập Xê Út, họ phá hủy bất cứ thứ gì có dính líu đến sự sùng bái thần tượng.

“Bán đảo Ả Rập trước đó từng có các cộng đồng Do Thái định cư, cũng như các bộ lạc thời tiền Hồi giáo, các đền thờ có tín đồ Shiite lẫn Sufi hành hương từ Hajj đến Mecca và Medina. Và tất cả đều biến mất”, tiến sĩ Noyes kết luận.

Cũng trong năm 1925, vua Ibn Saud đã cho phá hủy các ngôi mộ của những người được tín đồ Hồi giáo tôn thờ chôn tại nghĩa trang Mualla ở Mecca. Đây là nơi người vợ đầu tiên của Mohammed là Khadijah, cũng như mẹ, ông nội và những tổ tiên khác của nhà tiên tri được an táng.