Thế giới 2024 đối đầu những căn bệnh truyền nhiễm

Bệnh sởi

Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng 11.2024, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh của Mỹ ước tính trên toàn thế giới có 10,3 triệu ca mắc bệnh sởi vào năm 2023, tăng 20% so với năm 2022, theo AFP.

Ảnh: AFP

Nghiên cứu mới cho rằng "mức độ tiêm chủng không đầy đủ trên toàn cầu đang làm gia tăng các ca bệnh".

Tỷ lệ tiêm chủng hai liều vắc xin sởi/rubella cần đạt tới 95% mới có thể ngăn ngừa các đợt bùng phát. Tuy nhiên, vào năm 2023, chỉ có 83% trẻ em trên toàn thế giới được tiêm mũi vắc-xin sởi đầu tiên thông qua các dịch vụ y tế, mức tương đương với năm 2022 nhưng giảm so với mức 86% trước khi xảy ra đại dịch Covid-19. Nghiên cứu cho thấy chỉ có 74% trẻ em được tiêm mũi thứ hai vào năm 2023.

Sốt rét

Bộ Y tế CHDC Congo ngày 17.12.2024 thông báo dịch bệnh bí ẩn gây chết người ở tỉnh Kwango của nước này là một dạng sốt rét nghiêm trọng. Đã có 592 trường hợp mắc bệnh này được báo cáo kể từ tháng 10, với tỷ lệ tử vong là 6,2%, theo Bộ Y tế CHDC Congo.

Trong báo cáo được công bố vào ngày 11.12.2024, WHO ước tính có 263 triệu ca sốt rét trên toàn thế giới vào năm 2023, nhiều hơn 11 triệu ca so với một năm trước đó, trong khi số ca tử vong vẫn tương đối ổn định, theo AFP.

Cũng theo báo cáo trên, tỷ lệ tử vong do sốt rét đã giảm xuống mức trước đại dịch Covid-19, nhưng WHO kêu gọi cần nỗ lực hơn nữa để chống lại căn bệnh đã giết chết gần 597.000 người trong năm 2023.

WHO chỉ ra việc triển khai rộng rãi vắc xin sốt rét là một bước tiến đầy hứa hẹn, dự kiến sẽ cứu sống hàng chục ngàn trẻ em mỗi năm.

Sốt xuất huyết

WHO ước tính số ca sốt xuất huyết được báo cáo đã tăng gấp đôi mỗi năm kể từ năm 2021, với hơn 12,3 triệu ca, trong đó có hơn 7.900 ca tử vong, được báo cáo chỉ trong 8 tháng đầu của năm 2024. Con số này gần gấp đôi so với 6,5 triệu ca được báo cáo trong cả năm 2023, theo AFP.

Sốt xuất huyết do một loại arbovirus lây truyền qua muỗi vằn và lãnh thổ của chúng đã lan rộng khi hành tinh này ấm lên. Arbovirus là virus lây truyền qua động vật chân đốt.

WHO ước tính có 4 tỉ người trên toàn thế giới có nguy cơ mắc sốt xuất huyết và các loại arbovirus khác, bao gồm chikungunya và zika, với con số ước tính sẽ tăng lên 5 tỉ vào năm 2050.

WHO ngày 3.10.2024 đã công bố kế hoạch toàn cầu nhằm chống lại bệnh sốt xuất huyết và các bệnh khác do muỗi truyền khi chúng lây lan nhanh hơn và xa hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Kế hoạch mới của WHO nhằm thúc đẩy sự phối hợp phản ứng toàn cầu thông qua giám sát dịch bệnh, hoạt động trong phòng thí nghiệm, và phát triển các phương pháp điều trị cải tiến và vắc xin hiệu quả...

WHO cho hay sẽ cần 55 triệu USD tiền tài trợ để thực hiện kế hoạch nói trên trong năm 2025.

Đậu mùa khỉ

Theo dữ liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Phi (CDC châu Phi), đã có hơn 59.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ được báo cáo, trong đó có 1.164 ca tử vong, từ tháng 1-11.2024.

CDC châu Phi ngày 28.11 dự báo số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ tiếp tục tăng trong 4 tuần trước khi bắt đầu có dấu hiệu ổn định vào đầu năm 2025, theo Reuters.

Vào tháng 8.2024, WHO đã ban bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu sau khi chủng virus gây đậu mùa khỉ mới clade 1b bắt đầu lây lan từ CHDC Congo sang các nước láng giềng. Ca nhiễm clade 1b cũng đã được ghi nhận ở Anh, Đức, Thụy Điển và Thái Lan.

Đến ngày 29.11.2024, WHO thông báo vẫn duy trì tình trạng khẩn cấp về đậu mùa khỉ, dựa trên số lượng ca bệnh gia tăng và sự lây lan liên tục về mặt địa lý và một số yếu tố khác.

Cúm gia cầm H5N1

Giới chức Mỹ ngày 18.12.2024 thông báo một bệnh nhân lớn tuổi ở bang Louisiana đang trong "tình trạng nguy kịch" vì cúm gia cầm H5N1. Đây là ca mắc H5N1 nghiêm trọng đầu tiên ở người tại Mỹ, theo AFP.

Ca bệnh mới nâng tổng số ca nhiễm cúm gia cầm tại Mỹ trong đợt bùng phát từ tháng 3 lên 61, khi bang California tuyên bố tình trạng khẩn cấp để tăng cường ứng phó. Đợt bùng phát này lần đầu tiên được báo cáo vào tháng 3 ở bò sữa. Từ đó có mối lo ngại gia tăng rằng sữa thô có thể là một tác nhân lây truyền.

Bộ Nông nghiệp Mỹ đã ban hành một lệnh liên bang mới yêu cầu phải chia sẻ các mẫu sữa thô theo yêu cầu từ bất kỳ trang trại sữa và đơn vị vận chuyển sữa nào, đồng thời yêu cầu phải báo cáo bất kỳ mẫu nào có kết quả xét nghiệm dương tính với cúm gia cầm cho chính quyền liên bang.

Ảnh: AFP

Vào ngày 28.11.2024, WHO đã kêu gọi các nước tăng cường giám sát cúm gia cầm sau khi phát hiện trường hợp đầu tiên ở một đứa trẻ tại Mỹ.

Giám đốc phòng ngừa, ứng phó dịch bệnh và đại dịch của WHO Maria Van Kerkhove cảnh báo rằng số lượng ca nhiễm cúm gia cầm H5N1 đã được phát hiện ở người vẫn ở mức nhỏ nhưng ngày càng tăng trong những năm gần đây.

"Những gì chúng ta thực sự cần trên toàn cầu, tại Mỹ và nước khác, là giám sát chặt chẽ hơn nhiều ở động vật: ở chim hoang dã, ở gia cầm, ở những động vật được biết là dễ bị nhiễm trùng, trong đó có cả lợn và bò sữa, để hiểu rõ hơn về quá trình lưu hành ở những loài động vật này", bà Van Kerkhove nhấn mạnh.

Theo báo The Conversation, H5N1 đang trên bờ vực trở thành vấn đề nghiêm trọng vào năm 2025. Ở dạng hiện tại, H5N1 không thể dễ dàng lây lan ở người. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng một đột biến duy nhất trong bộ gen cúm có thể khiến H5N1 dễ lây lan từ người sang người và từ đó có thể gây ra một đại dịch.