Úc mở thêm cửa thu hút lao động từ châu Á

Ba năm trước, Audi Melsom từ bỏ công việc tại MetroTV, một trong những đài truyền hình lớn nhất Indonesia, để chuyển đến Lãnh thổ Bắc Úc làm những công việc lặt vặt và khám phá đất nước này.

Như hầu hết những người Indonesia được cấp thị thực lao động kết hợp kì nghỉ Working Holiday Maker của Úc, Audi trở thành công nhân ở nông trại. Working Holiday Maker là chương trình hàng năm cho phép tối đa 5.000 người Indonesia dưới 30 tuổi đến Úc trong 3 năm để vừa làm việc vừa đi nghỉ.

Audi đã hái xoài, dưa hấu, bí ngô ở Lãnh thổ Bắc Úc, mâm xôi, cà chua ở bang Queensland rồi đến nho và sung ở bang Victoria. Anh kiếm được 14,5-25,56 USD mỗi giờ và đôi khi được trả lương theo số sản phẩm hái được thay vì có mức lương cố định theo giờ.

Hiện tại, Canberra đang tung ra một loại thị thực mới để tăng số lượng người nước ngoài làm việc tại các trang trại của Úc, South China Morning Post đưa tin. Bộ trưởng Nông nghiệp Úc David Littleproud cho biết chính phủ nước này sẽ “nhắm đến các quốc gia mà Úc có thỏa thuận song phương lâu năm như Philippines, Thái Lan, Singapore, Việt Nam, Hàn Quốc” khi trao đổi về chương trình thị thực mới. Các thành viên khác của ASEAN cũng có khả năng trở thành đối tác.

Chương trình này được khởi động nhằm tìm giải pháp dài hạn cho tình trạng thiếu lao động trong ngành nông nghiệp của Úc, vốn chiếm khoảng 3% GDP nước này.

Thiếu lao động trong trang trại

Chương trình thị thực mới cho phép lao động nhập cư làm việc tại trang trại Úc trong 3 năm và mỗi năm phải về nước trong ba tháng. Nếu người lao động đồng ý làm việc thêm sau ba năm, họ cũng có thể nộp đơn xin trở thành thường trú nhân.

Tuy nhiên, những người vận động cho quyền của lao động nhập cư cho rằng chương trình thị thực này có thể làm tình trạng bóc lột nhân công tại các trang trại ở Úc thêm trầm trọng. Các vấn đề thường gặp là trả lương thấp, phí ăn ở đắt đỏ và công ty tuyển dụng vô trách nhiệm.

Các nhóm đại diện của nông dân cho rằng hình ảnh của họ một số ít chủ trang trại vô lương tâm vấy bẩn. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy nạn bóc lột nhân công rất phổ biến.

Báo cáo năm 2020 của các công đoàn Úc và Trung tâm Lao động Di cư cho thấy 80% công nhân làm việc theo diện trả lương trên số sản phẩm không được thanh toán đúng mức. Cuộc điều tra năm 2018 của Cơ quan thanh tra việc làm công bằng của Úc phát hiện một nửa số doanh nghiệp bị điều tra đã vi phạm luật lao động.

Chỗ ở không đạt chuẩn cũng là một vấn đề thường gặp. Audi cho biết đôi khi anh phải trả tới 109 USD/tuần tiền thuê chỗ ở gần trang trại mà chỉ tìm được nơi tồn tàn, đầy côn trùng và những lỗ thủng trên sàn.

Audi nói quan hệ của anh với chủ một số trang trại rất tốt. Tuy nhiên, cũng có những trang trại mà không khí làm việc “như ở trong quân đội”.

“Người giám sát không thông cảm cho những công nhân mới, thiếu kinh nghiệm. Nhiều người bị sa thải chỉ sau một ngày. Chúng tôi phải làm việc dưới cái nắng 40 độ C. Có lúc, mũi tôi bị chảy máu nhưng tôi vẫn tiếp tục làm việc vì tôi cũng sợ bị sa thải”, South China Morning Post dẫn lời anh Audi.

Phải bảo vệ người lao động

Hầu hết người Úc tránh công việc đồng áng vì họ có những cơ hội việc làm tốt hơn tại các thành phố lớn. Trong số 130.000 lao động tại các trang trại ở Úc, phần lớn là người nhập cư và ít nhất một phần ba trong số đó được cấp thị thực Working Holiday Maker.

Liên đoàn Nông dân Quốc gia Úc cho rằng cần phải có chương trình thị thực nông nghiệp để giải quyết tình trạng thiếu lao động tại các trang trại. Theo khảo sát của liên đoàn, khoảng 80% nông dân đã gặp "nhiều khó khăn" trong việc tìm kiếm nhân công.

Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng việc chương trình thị thực chủ yếu nhắm vào những quốc gia châu Á không phải chỉ do các nước này có nguồn nhân công dồi dào. Trong báo cáo năm 2018, chuyên gia Joanna Howe từ Đại học Adelaide viết rằng người sử dụng lao động hướng về các nhóm lao động nhập cư cụ thể phần nhiều vì họ quan niệm những người lao động này dễ kiểm soát hơn và giá rẻ hơn.

Anh Audi cũng cho rằng công nhân nhập cư châu Á được ưu tiên hơn vì họ có thể đạt được năng suất cao hơn dưới áp lực so với người lao động nhập cư theo thị thực Working Holiday đến từ châu Âu.

“Công nhân châu Á thường chịu đựng khi bị người giám sát quát mắng. Lao động châu Âu chắc chắn sẽ phản kháng”, anh Audi nói.

Chính phủ Úc cam kết đảm bảo "tính chất và sự an toàn" của chương trình thị thực này. Tuy vậy, vẫn chưa rõ Úc sẽ quản lý chương trình này chặt chẽ đến mức nào.

Theo Chủ tịch Liên đoàn Nông dân Quốc gia Fiona Simson, loại thị thực mới phải khác với các chương trình lao động thời vụ còn lại. “Chúng tôi cần chương trình thị thực linh hoạt hơn để người lao động có thể chuyển từ trang trại này sang trang trại khác. Nhiều trang trại gia đình nhỏ không thể đáp ứng những khoản phải thanh toán trước và lượng công việc cần thiết để người lao động được cấp thị thực”, bà Simson nói.

Chính phủ Úc cho biết nội dung của chương trình thị thực này "sẽ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán với quốc gia đối tác". Do đó, South China Morning Post nhận định chính phủ các nước đối tác có thể góp phần vào việc đảm bảo chương trình thị thực có các biện pháp bảo vệ người lao động.