Tiến sĩ viết sách về cộng đồng người Việt tại New Orleans, Mỹ

Hành trình của một nhà nghiên cứu Việt tại Mỹ

Tiến sĩ (TS) Nguyễn Vũ Hoàng, Phó trưởng khoa Nhân học và Tôn giáo học, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội, đã dành hơn một năm sống cùng cộng đồng người Việt tại New Orleans, Mỹ và 7 năm đi lại giữa Mỹ và Việt Nam để viết nên cuốn sách "Race, Resilience and Vietnamese Americans in New Orleans: The Unmaking of Home" (Tạm dịch: Chủng tộc, sự kiên cường và người Mỹ gốc Việt tại New Orleans: Sự tan rã của mái ấm).

Cuốn sách vừa được Springer Nature (Singapore), một trong những nhà xuất bản học thuật và khoa học lớn nhất thế giới phát hành phiên bản tiếng Anh. Cuốn sách không chỉ là công trình nghiên cứu nhân học mà còn là câu chuyện truyền cảm hứng về sức sống và bản lĩnh của cộng đồng người Việt xa xứ sau hai biến cố lịch sử: siêu bão Katrina và thảm họa tràn dầu tại Mỹ.

ẢNH: NVCC

Chọn "đi vào tâm bão"

Nếu phần lớn nghiên cứu nhân học, dân tộc học ở Việt Nam lâu nay tập trung vào khu vực miền núi và nông thôn, thì TS Nguyễn Vũ Hoàng lại chọn hướng tiếp cận ít người khai phá: cộng đồng người Việt di cư tại đô thị của Mỹ. Động lực đến với đề tài này không phải từ lý thuyết mà từ thực tế quan sát.

Với hai sự kiện lớn xảy ra với người Việt tại Mỹ, đó là cơn bão Katrina xảy ra năm 2005, gây ảnh hưởng nặng nề đến cộng đồng người Việt tại New Orleans (Louisiana) và các vùng lân cận, buộc hơn 6.000 người Việt phải di tản, gây mất mát nhà cửa, tài sản, sinh kế - chủ yếu là nghề đánh bắt cá. Và 5 năm sau, năm 2010, thảm họa tràn dầu lớn nhất lịch sử của Mỹ từ giàn khoan Deepwater Horizon, gây tràn hàng trăm triệu lít dầu và ảnh hưởng nặng nề đến Vịnh Mexico, tiếp tục đẩy cộng đồng ngư dân gốc Việt vùng Louisiana vào cảnh lao đao, mất sinh kế.

Câu hỏi được TS Nguyễn Vũ Hoàng đặt ra là "Điều gì khiến một cộng đồng nhỏ bé tồn tại và hồi sinh mạnh mẽ đến vậy?". TS Hoàng muốn hiểu sâu hơn về cách đồng bào mình, dù chỉ chiếm thiểu số nhỏ nhoi trong xã hội Mỹ, họ đã sống và tương tác ra sao giữa một thành phố phần đông là người Mỹ gốc Phi, cũng như cách họ giữ sợi dây liên kết với quê nhà. Để tìm câu trả lời, tác giả đã chọn cách cùng ăn, cùng ở với bà con trong một hành trình kéo dài xuyên biên giới.

ảnh:NVCC

11 tháng "nhập cuộc" cùng cộng đồng người Việt tại New Orleans

Hành trình của TS Nguyễn Vũ Hoàng bắt đầu tại khu Versailles - một trong những trung tâm cư trú lớn của người Việt tại New Orleans (Mỹ) - với vai trò tình nguyện viên hỗ trợ ngư dân bị ảnh hưởng do sự cố tràn dầu, sau đó tác giả đã dành trọn 11 tháng (từ tháng 7.2011 đến tháng 8.2012) để ăn, ở cùng bà con nơi đây.

Không có xe hơi, ông chọn đi bộ để hiểu từng con phố. Nhiệt độ gần 40 độ C vùng đầm lầy Louisiana trở thành thử thách đầu tiên, nhưng cũng chính là cầu nối giúp ông gần hơn với bà con. Thấy một chàng thanh niên thư sinh ngày nào cũng mồ hôi nhễ nhại đi bộ ngang qua, nhiều bà con vì tò mò và thương cảm đã chủ động gọi vào nhà trú nắng, mời nước. Chính sự tò mò và thiện cảm ấy trở thành cầu nối giữa một người xa lạ với bà con.

Để thực sự hòa nhập, trở thành một phần của cộng đồng nơi 80% dân cư là người Công giáo, nhà nghiên cứu quyết định "nhập gia tùy tục". Dù không theo Công giáo, ông vẫn đăng ký tham gia lớp giáo lý rồi trở thành "ca viên". Đây cũng là bước ngoặt thú vị nhất khi ông được cùng sinh hoạt, tham dự buổi lễ với ca đoàn lâu đời nhất của cộng đồng người Việt tại đây, được thành lập từ năm 1978. Từ một người lạ, chỉ biết cầm bút nghiên cứu, ông trở thành một "ca viên" đứng chung sân khấu thánh đường mỗi sáng chủ nhật. Chính âm nhạc và những buổi sinh hoạt chung đã giúp nhà nghiên cứu hòa mình vào dòng chảy đời sống của họ.

ẢNH: NVCC

Không chỉ là người ghi chép, ông còn kiêm luôn vai trò "người vận chuyển" tin cậy giữa hai quốc gia Mỹ - Việt Nam, giúp bà con người Việt ở Mỹ gửi quà cáp, gửi gắm yêu thương về cho người thân ở quê nhà trong những chuyến đi về giữa hai nước. Chính những kết nối đời thường giản dị ấy đã giúp nhà nghiên cứu hoàn thành bức tranh sống động về tình cảm gia đình và sự gắn kết xuyên biên giới của người Việt, bất chấp khoảng cách địa lý xa xôi.

Tìm về nguồn cội

Tuy nhiên, để hiểu trọn vẹn sức mạnh cội nguồn, TS.Hoàng không dừng lại ở New Orleans, Mỹ. Ông trở về Việt Nam để tiếp tục điền dã - nghiên cứu thực tế - tại hai địa phương là tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ, nay thuộc TP.HCM) và Bình Thuận (cũ, nay thuộc Lâm Đồng) - nơi có nhiều người dân di cư sang Mỹ. Hành trình đó giúp tác giả tìm thấy những sợi dây liên kết chặt chẽ giữa đời sống ngư dân Việt Nam và cộng đồng người Việt ở Mỹ: từ nghề đi biển đến trở thành ngư phủ Mỹ.

Những phát hiện này cho thấy dù cách xa nửa vòng trái đất, ký ức và nếp sống quê nhà vẫn là điểm tựa tinh thần vững chắc giúp người Việt ở New Orleans gìn giữ ký ức và mối liên hệ với quê hương, để từ đó trở thành điểm tựa tinh thần trong quá trình tái thiết sau biến cố.

ẢNH: NVCC

Vừa qua, cuốn sách "Race, Resilience and Vietnamese Americans in New Orleans: The Unmaking of Home" của TS Hoàng được Springer Nature (Singapore), là một trong những nhà xuất bản học thuật và khoa học lớn nhất thế giới phát hành và giới thiệu trong khuôn khổ Hội thảo quốc tế "Engaging with Vietnam" - Gắn kết với Việt Nam, lần thứ 15 tại không gian di sản ĐH Tổng hợp (19 Lê Thánh Tông, Hà Nội).

Cuốn sách về người Việt tại New Orleans, Mỹ của TS Hoàng, nhận được đánh giá cao từ giới chuyên gia. Việc một nhà nghiên cứu Việt Nam được Springer Nature xuất bản không chỉ là thành tựu cá nhân, mà còn là minh chứng cho sự trưởng thành của ngành nhân học Việt Nam trong tiến trình hội nhập, đối thoại với học thuật quốc tế. Qua đó, khẳng định năng lực và tiếng nói của Việt Nam trong việc giải quyết những thách thức cấp thiết mang tính toàn cầu như di cư, biến đổi khí hậu và thích ứng văn hóa.

Trong lời giới thiệu sách, giáo sư Lương Văn Hy (nguyên Chủ tịch Hội Nghiên cứu châu Á - AAS, ĐH Toronto, Canada) đánh giá đây là "một công trình nhân học sâu sắc và đầy tính gợi mở".

Giáo sư Hy nhấn mạnh: "Việc TS Hoàng, một nhà nghiên cứu phi Công giáo, được chấp nhận vào một cộng đồng Công giáo người Mỹ gốc Việt để thực hiện nghiên cứu dân tộc học chuyên sâu là một thành tựu lớn. Công trình khắc họa sinh động không chỉ một cộng đồng hải ngoại với nhiều thách thức, mà còn phản chiếu cuộc sống kinh tế - tôn giáo của các cộng đồng ngư dân tại Việt Nam".

Chính vì vậy, cuốn sách không chỉ là tài liệu tham khảo giá trị cho giảng viên, nghiên cứu sinh và sinh viên quan tâm đến các ngành học như nhân học phát triển, xã hội học/nhân học thảm họa và Việt Nam học toàn cầu, mà còn là một lăng kính giúp cộng đồng thế giới hiểu thêm về Việt Nam. Hơn thế nữa, cuốn sách còn truyền cảm hứng: chúng ta - dù sống ở đâu - đều có thể tìm thấy điểm tựa trong văn hóa, gia đình và cội nguồn.