Tổng thống Putin thắng lớn ở vòng 2 trong 'trận đấu' 50 tỉ USD

Theo phán quyết hôm 21.4 của Tòa án quận tại The Hague (Hà Lan), Tòa trọng tài thường trực tại The Hague (PCA) không có thẩm quyền pháp lý để xét xử vụ kiện tụng của Yukos với nước Nga. Vì thế phán quyết của PCA hồi năm 2014 không có hiệu lực pháp lý.

Trong phán quyết hồi đó, PCA cho rằng 4 nguyên đơn từng là cổ đông của Yukos có quyền được bồi thường 50 tỉ USD sau vụ phá sản của đại tập đoàn này và chính quyền Nga là đơn vị phải chi trả.

Dưới sự chỉ đạo của Tổng thống Putin, nước Nga kháng cáo. Tất nhiên, Nga có đủ năng lực và khả năng tài chính để thuê được những luật sư giỏi nhất thế giới. Và các luật sư đã tìm ra được cách "đánh thắng". Reuters đưa tin, trong phán quyết hôm 20.4, tòa án quận tại The Hague xử rằng nước Nga không phê chuẩn một hiệp ước trong đó cho phép PCA có quyền tài phán trong những vụ như thế này. Thế là nước Nga thắng kiện.

Tại một trạm xăng của Yukos ở Nga năm 2004 Ảnh: Reuters

Trước phán quyết được nhận định là bất ngờ hôm 20.4, ông Putin đã phải chuẩn bị cho một loạt cuộc đấu dự kiến sẽ cực kỳ đau đầu, không chỉ với Yukos mà có thể với hàng loạt quốc gia trên thế giới.

Số là sau phán quyết 2 năm trước của PCA, nước Nga từ chối bồi thường 50 tỉ USD. Thế là các cựu cổ đông Yukos tìm cách "xiết nợ" Nga ở nước ngoài. Mùa hè năm ngoái, các tòa án tại Pháp và Bỉ đã ra phán quyết phong tỏa hàng chục tài khoản và món tài sản của Nga, xem đây có thể là nguồn "trả nợ" cho các cựu cổ đông Yukos. Tổng thống Putin nổi cáu.

Không cáu sao được khi các phán quyết này có thể trở thành tiền lệ để tất cả các tài sản Nga ở nước ngoài, ngoại trừ các tòa đại sứ và các tài sản ngoại giao khác, đều có thể bị "xiết nợ". Chẳng hạn máy bay Nga đưa ra nước ngoài trong các cuộc triển lãm hàng không hay các tác phẩm nghệ thuật cho các bảo tàng nước ngoài thuê đều có thể bị "xiết" nốt!

Putin đã phản đòn. Báo Time đưa tin sau các phán quyết ở Bỉ và Pháp, chính quyền Nga đã đe dọa sẽ trả đũa bất kỳ nước nào tìm cách lấy tài sản của Nga để trả cho cựu cổ đông Yukos. Cá nhân ông Putin thậm chí đã ký một điều luật cho phép nước Nga trả đũa bằng cách tịch thu tài sản trên đất Nga của các nước đã tạo điều kiện để cựu cổ đông Yukos "xiết nợ" nước Nga.

Công cuộc trả đũa kiểu này chắc chắn mang lại lắm rắc rối cho nước Nga cả trên trận chiến pháp lý và ngoại giao.

Thế nên phán quyết hôm 20.4 là một cái thở phào nhẹ nhõm cho ông Putin và chính quyền Nga.

Ông chủ Yukos: Mikhai Khodorkovsky tại một phiên tòa ở Nga Ảnh: AFP

Cũng như nhiều doanh nhân biết nắm bắt thời cơ và có quan hệ tốt khác ở Nga, Mikhail Khodorkovsky phất lên nhờ mua lại các đại công ty nhà nước giữa làn sóng tư nhân hóa hồi thập niên 90 của thế kỷ trước. Ông mau chóng nhảy vào lĩnh vực dầu khí béo bở nhờ số tiền tích lũy được sau những năm bán máy tính từ rất sớm, từ cái thời mà hầu hết người dân Liên Xô (cũ) còn chưa biết máy tính là gì. Khodorkovsky mau chóng khẳng định vị thế là nhà tài phiệt máu mặt nhất ở Nga và đưa Yukos trở thành một đại công ty lừng lẫy ở đất nước này trước khi nó... sụp.

Vấn đề Putin không chỉ nằm ở món tiền khủng 50 tỉ USD. Uy tín và danh dự của ông cũng dính liền với cái tên Yukos.

Ai cũng biết đến cuộc đấu khốc liệt giữa ông Putin và lãnh đạo Yukos, tỉ phú Mikhail Khodorkovsky. Vào thời điểm ông Putin lên cầm quyền ở Nga và bắt đầu chấn chỉnh giới tài phiệt ở nước này theo cách của ông, Khodorkovsky đang là người giàu nhất nước Nga với gia sản lên đến 15 tỉ USD. Theo Time, không giống như nhiều "đồng nghiệp tỉ phú" khác, ông Khodorkovsky không chịu khuất phục, thậm chí lộ rõ tham vọng chính trị muốn tranh cử tổng thống và "lật" cái ghế quyền lực của Putin. Trên mặt trận kinh tế, Khodorkovsky bắt đầu thương lượng với các công ty nước ngoài, kể cả các công ty dầu khí Mỹ, đe dọa thế độc quyền trong lĩnh vực dầu khí của nhà nước. Putin tất nhiên không thích tất cả những điều đó.

Vào năm 2003, Khodorkovsky bị lính đặc nhiệm Nga bắt giữ khi đang trên đường băng ở một sân bay tại Siberia. Ông phải ngồi tù 10 năm trước khi được ân xá vào cuối năm 2013. Tập đoàn dầu khí Yukos thì bị truy thuế đến mức phá sản. Vài năm sau, chính quyền Nga bán hầu hết các tài sản của Yukos cho các công ty nhà nước. Sau khi ra khỏi tù, Khodorkovsky sống lưu vong ở nước ngoài và dùng các món tiền đã kịp chuyển ra nước ngoài trước khi bị bắt để chi cho các phong trào đối lập ở Nga.

Trong số 4 cựu cổ đông Yukos theo đuổi vụ kiện nước Nga không có Khodorkovsky. Ông đã chuyển tất cả cổ phần của mình ở Yukos cho các đối tác ngay sau khi bị bắt. Vì vậy, dù có được bồi thường 50 tỉ USD, Khodorkovsky cũng không có phần.

Ông Khodorkovsky (giữa) đã được Tổng thống Putin ân xá hồi năm 2013 Ảnh: Reuters

Nhưng chắc chắn sự ảnh hưởng của ông vẫn là rất lớn. Viết trên Twitter sau phán quyết bất lợi hôm 20.4, Khodorkovsky bảo "những người bạn của tôi sẽ tiếp tục kháng cự". Và "những người bạn" đó - các cựu cổ đông của Yukos đã tuyên bố sẽ kháng cáo lên tòa án tối cao Hà Lan.

Sau phán quyết không phải bồi thường 50 tỉ USD hôm 20.4, ông Putin đang có những giây phút nghỉ ngơi vui vẻ, chuẩn bị cho cuộc đấu pháp lý hiệp 3.