'Trạm thu giá: Đề nghị Bộ trưởng GTVT thay ngay từ này!'

Dưới đây là những ý kiến chuyên môn về ngôn ngữ khi tên Trạm thu phí BOT đổi tên thành Trạm Thu giá, việc thu phí đổi thành thu giá. 

Mấy hôm nay dân mạng ồn ào về chuyện Bộ Giao thông vận tải đã cho đổi từ “trạm thu phí” ở các trạm BOT thành "trạm thu giá", và Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải đã lên tiếng về chuyện này hôm qua. Tôi không bàn chuyện bên trong các trạm BOT từ người duyệt xây dựng, người nghiệm thu, đến duyệt giá thu phí như thế nào, ở đây tôi chỉ nói về việc sử dụng tiếng Việt.

Hai chữ "phí" và "giá" vốn có nguồn gốc từ chữ Hán được người Việt sử dụng, nghĩa khác nhau hoàn toàn.

Chữ "phí" là là số tiền bỏ ra làm cái gì đó, hay là khoản chi tiêu cho một việc gì đó, nên thu phí là thu tiền phục vụ người ta - những người được hưởng lợi từ một dịch vụ nào đó: thu phí cầu đường, thu phí đò giang...

Chữ "giá" là giá trị, giá cả một một món đồ gì đó, là định mức biểu hiện bằng tiền trên một đơn vị hàng hóa. Ví dụ: Giá gạo 20.000 đồng/kg.

Trạm thu phí Long Phước đã đổi tên thành Trạm thu giá Long Phước Ảnh: Độc Lập

Chữ "giá" và "phí" không hề đồng nghĩa hay gần nghĩa. Người ta có thể thu phí, thu tiền nhưng không thể thu giá chi phí, thu giá tiền. Vì vậy trong tiếng Việt xưa nay chỉ có từ “Thu phí”, “Thu tiền”, chứ không hề có "Thu giá". "Thu giá" chỉ có thể hiểu là "thu lại giá đỗ", nếu không thì vô nghĩa. Chữ "giá" có thể dùng kèm với "Thu phí" thành “Giá thu phí”, chứ không thể dùng thay thành “Thu giá” được.

Vì vậy Bộ Giao thông vận tải đổi từ “Thu phí” sang “Thu giá” không làm rõ được điều gì, không làm thay đổi bản chất khái niệm thu phí mà chỉ là chế sai tiếng Việt, làm dơ bẩn tiếng Việt - một thứ ngôn ngữ vốn trong sáng.

tin liên quan

Bộ trưởng Giao thông nói gì về trạm thu phí BOT đổi thành trạm thu giá?

Người dân đã phải đóng phí vì các trạm thu phí, giờ lại thêm tức mắt vì chữ "Thu giá" làm bẩn tiếng Việt. Đề nghị Bộ trưởng Bộ GTVT thay ngay từ này.

Nếu Bộ muốn làm khác nghĩa Thu phí cũ đi thì nên: Thanh tra, định giá trị của các BOT từ đó định giá thu phí cho hợp lý; Trả lại chữ "Thu phí". Nếu cần thì thêm định ngữ hay mở ngoặc đơn ở phía sau (Trạm thu phí của doanh nghiệp chẳng hạn).

Tôi có nghe nói hai từ “thu giá” nhưng cứ nghĩ ai đó nói cho vui, hoặc bịa ra để đùa nhau nên chẳng để ý. Cho tới sáng nay, một người từ bên Úc nhắn, kèm theo là hình chụp thì tôi mới ngớ ra bởi nó có thật.

Điều khiến tôi ngạc nhiên hơn là hai từ này do một tổ chức nhà nước đặt ra hẳn hoi chứ không phải là chuyện bịa. Vì hình chụp cho thấy nó được treo ở một trạm thu phí giao thông, nên tôi nghĩ nó liên quan tới tiền nhưng hoàn toàn không hiểu nghĩa của nó là gì.

Nghĩ tại mình kém, tôi đã tra 5 quyển từ điển tiếng Việt hiện có trên bàn làm việc của tôi, trong đó có những quyển có uy tín nhất hiện nay, của hai tác giả Hoàng Phê (chủ biên-một do NXB KHXH in năm 1988; một do NXB Đà Nẵng in, năm 2000 và một do NXB Hồng Đức in, năm 2018) và Nguyễn Như Ý (chủ biên, NXBGD in, 2003), nhưng tất cả đều không có hai từ này, mà chỉ có “thu phí”. Để “chắc ăn”, tôi tra thêm Từ điển Hán Việt của Lạc Thiện (Trường Đại học Tổng hợp TPHCM xuất bản, 1991) nhưng cũng không thấy hai từ này.

tin liên quan

BOT Bến Lức - Đức Hòa rất muốn đổi tên trạm thu giá về lại trạm thu phí

Ngôn ngữ không phải là yếu tố bất biến. Nó phát triển, thay đổi theo thời gian và không gian. Trong đó, yếu tố không gian - tức trục ngang - có vai trò quyết định, bởi nó tác động rất dữ dội đối với sự phát triển của ngôn ngữ. Trục ngang gồm các yếu tố như văn hóa, tôn giáo, tộc người, địa bàn sinh sống; vay mượn và sự sáng tạo.

Chỉ riêng mặt sáng tạo, chúng ta thấy trong kho tàng từ vựng tiếng Việt có hàng vạn từ: a-khém (mương nhưng nhỏ và cạn hơn), tắc ráng (phương tiện giao thông đường thủy), xẻo (mảnh đất nhỏ, ngập nước hoặc có con lạch chạy ngang qua), vàm (vùng đất trũng, rộng, ngập nước không quá sâu, hoặc nơi những con sông gặp nhau), lung (mảnh đất rộng, ngập nước, ở giữa đồng hoặc trong rừng.

Theo “Từ điển Từ và Ngữ Nam bộ” của Huỳnh Công Tín, NXB KHXH, 2007); b-phối-kết hợp, lãnh-chỉ đạo, thanh-kiểm tra,… Sự sáng tạo như vậy là bất tận. Tất cả đều dựa trên một điều kiện (tự nhiên (nhóm a) hay xã hội (nhóm b)) nào đó. Xã hội tiếp nhận rất triệt để, với tinh thần phấn khởi, vui vẻ. (Riêng nhóm (b) là kết quả của việc nói ngắn/rút gọn.

Còn “thu giá”? Nó có là kết quả của sự sáng tạo? Theo tôi đoán (bởi không hiểu là gì), đây là hai từ gốc Hán. Kết hợp như vậy không gọi là chệch chuẩn ngôn ngữ, lại cũng khó chấp nhận đó là kết quả của sự sáng tạo. Mà nó không thuộc phạm vi nào thì còn cách hiểu thứ ba…