Thân thương ngõ hẻm Sài Gòn

Ở khu trung tâm, có lẽ do được hình thành từ lâu nên hẻm được tráng xi măng bằng phẳng, sạch sẽ với những ngôi nhà cao tầng luôn đóng kín cửa cùng hàng rào bông giấy, hoàng anh rực rỡ dưới nắng. Hẻm ở các khu vực khác với cư dân đông đúc đến từ khắp nơi với nhà cửa lô xô, chen chúc nhau. Gác gỗ mái hiên mạnh nhà nào nhà nấy chìa ra che mát hẻm nhỏ. Hẻm ở đây có nhiều ngõ ngách rộng hẹp bất ngờ, có khi chỉ đủ cho một xe máy đi, cũng có khi phình rộng tạo thành một khoảng sân cho lũ trẻ chơi đùa. Không ít ngõ hẻm là vết tích của lối đi, con đường làng từ xưa nhưng vẫn còn đó cây đa, lũy tre tỏa bóng mát đến tận bây giờ. Có hẻm có ngôi chùa nhỏ, ngày rằm mùng một tiếng mõ nhẹ nhàng cùng mùi nhang thơm phảng phất. Và cũng có nhà thờ trong hẻm, đến mùa Noel, cả con hẻm lung linh với những ánh đèn nhấp nháy.

Hẻm chợ thì càng dễ kiếm. Chợ trong hẻm bày bán đủ loại mặt hàng từ thực phẩm đến quần áo, giày dép cho người dân sống quanh trong hẻm với giá cả rẻ hơn ngoài chợ chút đỉnh. Trong khu Chợ Lớn có những hẻm cổ của người Hoa với dòng chữ Hán như Vĩnh An lý, Nghĩa An hạng... Lý, hạng là nơi cư trú tương tự một làng, một xóm như người Việt. Cư dân trong lý, hạng thường có cùng nguồn gốc từ một vùng nào đó ở cố hương.

Tuổi thơ tôi là những tháng ngày gắn liền với một ngõ hẻm giữa Sài Gòn. Tờ mờ sáng đã nghe tiếng bước đến nhà thờ của những người mộ đạo. Đó cũng là lúc tiếng xe lam giòn giã của bác Duy cạnh nhà chuẩn bị ra Bến xe Miền Tây đón khách. Theo sau là tiếng xe đẩy dọn hàng cơm tấm của bà Lắm và quán cà phê của cô Thảo ở đầu hẻm. Khi trời sáng tỏ mặt thì con hẻm đã vang vọng những tiếng rao trầm bổng khác nhau như bánh mì, xôi mặn, xôi bắp, cháo sườn, bánh giò, bánh chưng, bánh gai... Ngõ hẻm đó là nơi mà ai cũng biết rõ gia đình, con cái người này người nọ, kẻ ở lâu hay người vừa đến... Bước ra đường thì sống sao cũng được nhưng về tới nhà là phải ý tứ từ lời ăn tiếng nói cho tới cách xử sự với bà con xóm giềng. Để rồi tôi mới nghiệm ra câu nói “bán bà con xa mua láng giềng gần” là có thật trong những con hẻm ở Sài Gòn.

Mà có sai đâu, chính cái không gian cứ trông như chật chội, ngột ngạt của những ngõ hẻm lại khiến người ta thêm cảm thông, sẻ chia và gần gũi nhau hơn. Không chỉ là lối đi, ngõ hẻm còn là nơi thuận tiện cho việc buôn bán ngay trong nhà, trước ngõ hoặc là không gian chung mỗi khi hữu sự của bất kể gia đình nào. Nói nào ngay, sống trong hẻm cũng khó tránh được những va chạm, hiểu lầm nhưng cái tình chòm xóm mới là quan trọng nên nhà nào tối lửa tắt đèn là cả con hẻm xúm vô tiếp giúp.

Ngõ hẻm Sài Gòn chằng chịt như những huyết mạch mang đến sức sống, sự tươi mới cho một đô thị không ngừng vươn lên và phát triển. Để rồi dù rộng hay hẹp, dài hay ngắn thì những ngõ hẻm ấy vẫn ngày đêm cưu mang, gánh vác, sẻ chia những buồn vui cùng bao con người đồng thời góp phần làm nên bản sắc văn hóa cho thành phố thân yêu này.