Vì sao số vụ khởi kiện nợ đọng, trốn đóng BHXH là 'không đáng kể'?

Luật quy định khởi kiện chưa thống nhất

Theo quy định của luật BHXH 2014, chức năng khởi kiện ra tòa đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động được chuyển giao cho tổ chức công đoàn.

XUÂN KHÁNH

Thực hiện quyền được giao, trong 7 năm qua, trên cả nước tổ chức công đoàn đã gửi hàng nghìn hồ sơ doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) sang tòa án các cấp đề nghị khởi kiện. Tuy nhiên, đến nay số hồ sơ được thụ lý và khởi kiện là "không đáng kể", bởi còn nhiều vướng mắc. Trong đó, vướng mắc lớn nhất là sự bất cập, chưa thống nhất trong các quy định pháp luật.

Theo Tổng liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, hiện việc khởi kiện doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH chịu chi phối của luật Tố tụng dân sự, luật Công đoàn, luật BHXH, luật Lao động. Song 4 luật này đang quy định chưa thống nhất, mâu thuẫn tạo ra những cách hiểu khác nhau gây khó khăn cho việc thụ lý các hồ sơ khởi kiện. Cụ thể, có luật quy định công đoàn cấp trên cơ sở có quyền khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH; có luật lại quy định công đoàn cơ sở có quyền khởi kiện; có luật lại chỉ quy định chung là công đoàn có quyền khởi kiện.

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, cho rằng: "Việc giao quyền khởi kiện doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH cho công đoàn cơ sở (vì xác định đây là tranh chấp lao động tập thể và quyền) là không phù hợp với thực tế. Hầu hết đội ngũ cán bộ công đoàn cơ sở đang hưởng lương từ chủ doanh nghiệp nên rất ít người dám đứng ra khởi kiện người sử dụng lao động, bởi sợ ảnh hưởng đến quyền lợi của mình".

Đề xuất công đoàn và BHXH có quyền khởi kiện

Để giảm tình trạng doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng BHXH, dự thảo luật BHXH sửa đổi đang được lấy ý kiến, Bộ LĐ-TB-XH đề xuất, quy định tổ chức công đoàn và cơ quan BHXH có thẩm quyền khởi kiện vụ việc về BHXH ra toà án.  

Đồng tình với đề xuất trên, theo Tổng LĐLĐ Việt Nam, bên cạnh việc tiếp tục duy trì quyền và trách nhiệm đối với công đoàn (cả công đoàn cấp trên cơ sở) được khởi kiện ra tòa đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động, thì cần nghiên cứu, xem xét, quy định quyền khởi kiện ra tòa đối với các đơn vị trốn đóng, chậm đóng BHXH cho cả cơ quan BHXH để bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích của nhà nước theo thủ tục vụ án dân sự như luật BHXH (2006) từng quy định.

Tuy nhiên, việc quy định công đoàn và BHXH được quyền khởi kiện khi đã được cơ quan có thẩm quyền xử lý hành chính, kinh tế như quy định tại dự thảo là chưa phù hợp.

Bà Đặng Thị Kim Chung, Phó chủ tịch LĐLĐ Quảng Ninh, cho rằng dự thảo nên quy định rõ trường hợp nào công đoàn được khởi kiện, trường hợp nào thuộc BHXH, để tránh trường hợp hai cơ quan "đùn đẩy nhau".

Nhằm phát huy vai trò của công đoàn trong hoạt động giám sát, ông Nguyễn Mạnh Kha, Phó chủ tịch Công đoàn Dầu khí Việt Nam, đề nghị cơ quan BHXH cung cấp cho tổ chức công đoàn về tình hình đóng BHXH, tình trạng nợ của các doanh nghiệp theo định kỳ, để công đoàn giám sát hàng quý, hàng năm để biết được tình trạng đóng BHXH. Lúc đó, công đoàn mới vào cuộc để khởi kiện có hiệu quả, bởi vấn đề nợ BHXH hiện rất phức tạp và dự báo còn kéo dài.

Ngoài ra, Tổng LĐLĐ Việt Nam tán thành với việc dự thảo luật BHXH sửa đổi đã bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng BHXH nhằm nâng cao trách nhiệm của cơ quan trong việc tổ chức thu BHXH và trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc đóng BHXH, cũng như việc bổ sung đồng bộ các biện pháp hành chính, kinh tế, tư pháp… góp phần hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.