Ngày 17.4.1905, Jonquières quay lại Cam Ranh. Đô đốc Nga Rodjestvensky, tư lệnh hạm đội, cử thuyền trưởng Semenoff đến gặp phía Pháp, thông báo là ngày 19.4 hạm đội Nga sẽ nhổ neo ra khơi để luyện tập. Ngày 20.4, qua trung gian của viên chỉ huy trực tiếp là Đô đốc Bayle, Jonquières nhận các chỉ thị của Toàn quyền Đông Dương. Ngày 21.4, trong một tâm trạng phiền muộn, ông ta bước lên tàu Nga Souvaroff thông báo ngay cho Rodjestvensky nội dung những chỉ thị ông ta đã nhận được.
Từ đó, khởi đầu tình trạng “lông bông” của hạm đội Nga: Trong lúc nóng lòng chờ đợi phân hạm đội Nebogatov, họ được yêu cầu rời Cam Ranh trong vòng 24 tiếng đồng hồ. Tất nhiên, trước tiên họ phản kháng một thái độ cứng rắn như vậy của nhà cầm quyền Pháp, rồi sau đó họ nằn nì xin cho tàu vận tải được tiếp tục neo lại Cam Ranh. Phó đô đốc Jonquières điện báo cho Đô đốc Bayle và Toàn quyền Đông Dương: “Tất cả tàu chiến Nga đã đi về hướng Bắc. Đô đốc (Nga) đã đến thăm tôi trước khi đi và đã giã từ tôi với những lời lẽ đầy thiện cảm”.
 |
Phân hạm đội Nebogatov của Nga |
| TƯ LIỆU LÊ NGUYỄN |
Thế nhưng thực tế đã không đúng như báo cáo của Jonquières. Hạm đội Nga vẫn chưa đi hoặc đi với một tốc độ tối thiểu, ngay sát bờ vịnh Cam Ranh. Hành động này đã làm cho cơn thịnh nộ bùng lên ở Paris. Ngày 25.4.1905, viên đô đốc Pháp lại phải chuyển đến Rodjestvensky lời yêu cầu toàn bộ tàu Nga, kể cả tàu thương mại phải rời khỏi lãnh hải Đông Dương.
Ngày 26.4, người Nga lại chuẩn bị rời Cam Ranh, Jonquières vững bụng quay về Sài Gòn. Nhưng khi tàu Pháp vừa khuất sau một doi đất, đô đốc Nga cho lệnh hạm đội dừng lại ở phía bắc Nha Trang. Họ cố trông tìm nhưng vẫn chưa thấy phân hạm đội Nebogatov đâu. Không may cho họ, đúng vào ngày 26.4, một tàu chạy bằng hơi nước của Pháp đang tuần tra ven bờ đã bắt gặp họ, nên đến ngày 29.4, các giới chức Pháp tại Sài Gòn đã được báo cáo đầy đủ tin này. Phó đô đốc Jonquières lại phải nai nịt trở ra Nha Trang, và ngày 3.5 tái ngộ Đô đốc Rodjestvensky. Lại phản kháng, lại nằn nì và cuối cùng lại chuẩn bị ra khơi. Họ ra khơi ngày 3.5, lén lút quay lại ngày 4.5, và ngày 8.5 Jonquières phải một lần nữa lặp lại yêu cầu cũ.
Tuy nhiên, đến lần này thì hạm đội Nga ra đi thực sự vì họ vừa được tin phân hạm đội Nebogatov đang ở một nơi không xa họ. Những tin tức cuối cùng ghi nhận được là hạm đội của Rodjestvensky đã gặp được phân hạm đội Nebogatov ngày 14.5.1905 và số phận đang chờ đợi họ tại eo biển Đối Mã vào ngày 27.5.1905 lịch sử (tạp chí Indochine; Mercure de France - No 864 - 15.6.1934, trang 516-525).
Ngày 15.5.1905, thực dân Pháp tại Đông Dương thở phào nhẹ nhõm. Tờ báo Le courrier Saigonnais (Thư tín Sài Gòn) đăng bài Le Tzar, c’est lui (Sa hoàng, chính ông ta) mô tả lại một số diễn biến đã qua ở Cam Ranh. Tuy nhiên, khi đề cập đến sự kiện lịch sử bất ngờ này trên bán đảo Đông Dương, sẽ là một thiếu sót lớn nếu không kể về một giai thoại có liên quan đến 3 nhà trí thức cách mạng Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp.
 |
Đô đốc Nga Rodjestvensky |
Tháng 2 âm lịch 1905, 3 cụ cùng với Nguyễn Quý Anh là con trai cụ Đốc học Nguyễn Thông rủ nhau thực hiện một chuyến Nam du, ghé lại Bình Định nhân lúc nơi đây diễn ra kỳ thi Hương, với đề tài thi là Chí thành thông thánh và phú là Lương Ngọc danh sơn. Các cụ đã lấy tên giả là Đào Mộng Giác làm hai bài thi và phú trên, mãi về sau này người ta mới biết tác giả là ai.
Khi vào đến Nha Trang, được tin một hạm đội Nga hùng hậu đang neo ở Cam Ranh, 3 cụ nảy ra ý định tới đó để tận mắt quan sát tàu chiến của một trong những cường quốc hải quân trên thế giới.
Tuy nhiên, việc tiếp cận một đơn vị quân sự đang chuẩn bị tham chiến không phải là điều dễ dàng. 3 cụ bàn nhau thực hiện một “mánh khóe” đã được cụ Huỳnh kể lại trong tác phẩm Huỳnh Thúc Kháng tự truyện: “Lúc đi ngang qua Nha Trang, được tin chiến hạm Nga đậu tại Cam Ranh, bèn giả trang khách buôn, thuê thuyền đánh cá, mua trứng gà cùng trái cây các thứ, lên thuyền Nga xem rất khoái. Đấy chẳng qua vì tính thiếu niên háo kỳ, chứ không có ý gì…” (Anh Minh dịch và xuất bản - Huế 1963) (Marr David G. - Vietnamese anticolionalism - Berkeley 1931, trang 158).
Ý định nói chuyện với người Nga bị thất bại vì ngôn ngữ bất đồng nhưng 3 cụ cũng nhận được tình cảm nồng hậu của những người khách phương xa và hẳn là các cụ cũng tạm thỏa mãn được lòng mong muốn nhìn thấy những tiến bộ trong kỹ thuật hàng hải của nước khác. Có lẽ lúc bấy giờ, các cụ cũng không ngờ rằng sau khi rời cảng Cam Ranh, toàn bộ hạm đội của Nga đã bị đánh tan tác ở eo bể Đối Mã và chiến thắng rực rỡ của hải quân Nhật đã có những tác động mạnh mẽ lên các phong trào cách mạng Việt Nam.
(còn tiếp)
Bình luận (0)