Vĩnh biệt 'một người yêu nước mình'

Anh tham gia phong trào yêu nước của tuổi trẻ đô thị miền Nam từ những năm đầu thập niên 1960, sau đó lên “xanh” một thời gian rồi ra bắc. Qua chuyện kể của anh trong những lần gặp anh tại Hà Nội năm 1974, tôi hiểu anh đã từng trải qua những ngày gian khổ từ núi rừng hiểm trở. Những bài báo đấu tranh; những trang thơ viết vội; những khúc diễn ca sôi nổi hào hùng… được xuất phát từ tâm hồn, trí huệ của một thời trai trẻ. Nhiều đồng đội ở chiến khu thuộc những câu lục bát tài hoa của anh và thơ Trần Vàng Sao đã tiếp truyền dũng khí cho những thế hệ đàn em, trong đó có tôi.

Câu chuyện kể của anh không dừng ở khúc chiến trường gian khổ cùng sự cống hiến của chính anh. Tôi thương quý anh nhiều hơn, gần gũi anh nhiều hơn khi anh cho tôi biết thêm những nỗi đau mà anh phải nhận chịu. Sự trung thực của anh trong từng trang nhật ký đã trở thành những bản án vô hình.

Nhớ một ngày anh từ Bắc Ninh về Hà Nội, cùng anh tôi lên đê Yên Phụ trong chiều và được nghe anh kể xuất xứ Bài thơ của một người yêu nước mình sáng tác tháng 12 năm 1967. Khát vọng thống nhất đất nước là điều có thật nhưng thống nhất được lòng dân ấy mới chính là đỉnh điểm thơ anh.

Sau ngày đất nước thống nhất, anh em chúng tôi lại hội tụ nơi ngôi nhà Vỹ Dạ. Trách nhiệm công dân, dũng khí của người nghệ sĩ trong Trần Vàng Sao lại ngời lên trên đầu ngọn bút. Những dòng chữ mực tím trên những trang vở học trò lại trăn trở trước những trầm luân của xã hội, của nhân tình thế thái. Và nữa, sự mất mát tàn khốc một thời chiến tranh luôn đau đáu trong tâm thức anh với sự giằng xé, thao thức, tiếc thương về sự hy sinh quá lớn lao của đồng đội mình. Và chính từ những điều cốt lõi ấy mà anh cho ra đời các thi phẩm Người đàn ông 43 tuổi nói về mình (1984), Buổi trưa giữa đường tôi ngồi núp mưa (1990), Đi tìm xác đồng đội (2012).

Hiện nay trong ngôi nhà anh còn rất nhiều di cảo thơ, nhật ký của anh bên cạnh những bức tranh Bồ đề Đạt Ma anh vẽ. Sự trung thực cùng tấm lòng sáng trưng của anh đã thể hiện rất rõ trên từng tác phẩm văn chương nghệ thuật của anh.

Từ nay, ngôi nhà ở Vỹ Dạ vĩnh viễn vắng bóng người anh tôi yêu quý!

Huế 9.5.2018.