Biên đạo múa Damien Jalet và cuộc đối thoại hình thể

Biên đạo múa Damien Jalet mang 2 dòng máu Pháp-Bỉ, từng cộng tác cùng hàng loạt nghệ sĩ danh tiếng như Madonna, Thom Yorke (ban nhạc Radiohead), Florence Welch (ban nhạc Florence and the Machine) và thành công với nhiều dự án nghệ thuật.

Vài năm trước, Damien Jalet gây ấn tượng với những màn được chính biên đạo múa mô tả là “vũ đạo điêu khắc” khác biệt. Từng diễn viên múa xoay tròn, uốn lượn để tạo hình thành những bức tượng người sống động trong dự án Les Meduses (tạm dịch: Bị mê hoặc), do Damien Jalet biên soạn, trình diễn tại bảo tàng Louvre ở Paris (Pháp) năm 2013.

Đến Vessel (tạm dịch: Chứa đựng), dự án trình diễn mới nhất làm việc cùng họa sĩ thị giác người Nhật Kohei Nawa, vừa được đề cử trong giải thưởng sân khấu Olivier Awards 2020 cho hạng mục Biên đạo múa xuất sắc nhất, hứa hẹn mang đến ấn tượng đẹp. Dự án chính thức công diễn từ trung tuần tháng 3 tại sân khấu vũ nhạc quốc gia Chaillot ở Paris. Thông qua Vessel, biên đạo múa mong muốn tìm kiếm điểm giao thoa giữa nét vững chắc và mềm mại của cơ thể người.

Vessel được đề cử trong giải thưởng sân khấu Olivier Awards 2020 cho hạng mục Biên đạo múa xuất sắc nhất. Lễ trao giải dự kiến tổ chức vào ngày 5.4 tại Anh Ảnh: Nhà hát Chaillot

Vũ công gần như khỏa thân nhảy múa uyển chuyển trên một sàn diễn nhỏ nhô cao, bao phủ bởi nước và chất bột trắng có tên gọi “katakuriko”, một loại bột khoai tây được người Nhật dùng cho những món ăn truyền thống. Thứ bột trắng chuyển đổi từ trạng thái rời rạc sang sền sệt, biểu trưng cho tính tiếp biến không ngừng ở những vật chất cấu thành cơ thể con người.

Trong Vessel, vũ công được liên tục che lại nhờ đôi cánh tay đan chặt sau gáy, đủ làm khuất tầm nhìn khán giả. Những cơ thể người mang đến ảo giác không đầu di chuyển nhịp nhàng trên nền du dương, khơi gợi cảm giác choáng ngợp, tựa hồ đang chiêm ngưỡng những sinh vật đến từ thế giới xa lạ.

Lý giải về động tác múa cố tình che đi gương mặt vũ công trong Vessel, Damien Jalet chia sẻ: “Ngày nay, chúng ta luôn đánh giá cao gương mặt. Mọi người thường chụp ảnh tự sướng như một cách xác định bản thân. Mỗi người có thể nhận ra rất nhiều điều chỉ từ việc quan sát gương mặt ai đó. Thế nên tôi nảy ra ý tưởng xoáy vào vấn đề nhân dạng. Tôi muốn làm biến mất đặc điểm chúng ta thường dựa vào nhất để hiểu người khác”.

Vũ công gần như khỏa thân nhảy múa uyển chuyển trên một sàn diễn nhỏ nhô cao, bao phủ bởi nước và chất bột trắng Ảnh: Nhà hát Chaillot

Biên đạo múa muốn che lấp đi khuôn mặt để các phần khác trên cơ thể trông nổi bật hơn và ranh giới giúp phân định đặc điểm con người với những thứ khác bỗng mờ nhạt. “Tôi thích đặt câu hỏi rằng việc chúng ta tự gọi bản thân là người thật sự có ý nghĩa gì. Trong khi đó, vẫn còn những chi tiết khác lạ ở nhân dáng mỗi người”, biên đạo múa nêu rõ quan điểm với hãng tin AFP. Damien Jalet hào hứng nói: “Không ứng dụng công nghệ hình ảnh, không trang điểm, không phục trang lộng lẫy, mọi hàm nghĩa đều thoát thai từ những chuyển động uốn lượn của cơ thể con người. Và ở những góc cạnh nhất định, chúng tôi lại tạo nên một thứ nghệ thuật biểu diễn khác biệt hoàn toàn”.

Tổng hòa giữa mỹ cảm hình thể và giá trị tinh thần

Ranh giới trong giới tính dường như bị “xé toạc” ở Vessel. Từ góc nhìn khán giả, thật khó định rõ giới tính những nghệ sĩ trên sân khấu khi vũ đạo “như sóng vỗ liên hồi”. “Những màn diễn đôi giữa nam và nữ thường không mấy hứng thú với tôi. Tôi thích ý tưởng về sự phân rã, khi ý niệm giới tính gắn liền với trạng thái của tâm trí”, Damien Jalet nói.

Ca sĩ Madonna từng đến xem buổi tổng duyệt Vessel vào đầu tháng 3. Trước khi dịch Covid-19 bùng phát, Vessel vẫn được phép biểu diễn. Thế nhưng lượng khán giả buộc phải cắt giảm để phù hợp quy định phòng ngừa dịch bệnh ban hành tại Pháp.

Biên đạo múa Damien Jalet tập luyện cùng Madonna cho tour diễn Madame X ở Brooklyn (Mỹ) vào tháng 8.2019 Ảnh: Ricardogomesinst

Ở Damien Jalet, chặng đường trải qua cùng nghề múa không chỉ phụ thuộc vào đam mê nét mỹ cảm hình thể, mà còn bao hàm giá trị tinh thần. Biên đạo múa lấy cảm hứng từ những hoạt động truyền thống và nghi lễ tôn giáo khắp thế giới. Tiêu biểu là Skid (tạm dịch: Trượt), dự án vũ nhạc ra mắt tại Paris năm 2017. Các nghệ sĩ trình diễn trên một sân khấu đặt nghiêng, mô phỏng lại nghi lễ truyền thống Onbarisha (Lễ đưa cây xuống núi) của Nhật Bản với một nhóm nam giới quấn chặt người quanh một thân cây nghiêng.