Chất vấn tại Quốc hội: 'Nóng rực' BOT !

“Nóng” nhất trong phần chất vấn Bộ trưởng GTVT không gì khác là các vấn đề liên quan đến BOT. Các đại biểu (ĐB) đều đi vào cốt lõi của vấn đề chứ không tập trung vào khái niệm “thu giá”, “thu phí”.

ĐB Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) “đốt nóng” phiên chất vấn ngay từ lần tranh luận đầu tiên, khi Bộ trưởng phát biểu “phương án xử lý các trạm BOT dựa trên lợi ích của người dân”, nhưng ĐB lại “không thấy như thế”.

“Bức xúc hiện nay nằm ở 17 dự án đặt sai vị trí. Có 3 dự án người dân không đi vẫn phải trả tiền;

6 dự án nâng cấp tuyến chính, cải tạo tuyến tránh nhưng thu phí trên tuyến chính; 6 dự án nâng cấp quốc lộ và đầu tư tuyến tránh và thu phí trên quốc lộ... Trong giải pháp Bộ trưởng vừa nêu, tôi chỉ thấy toát lên là dân chịu thì thu, dân không chịu thì dừng, giảm giá, sau đó thuyết phục, xong lại thu, dân không chịu lại dừng... Tôi hỏi Bộ trưởng như thế đã vì lợi ích của dân chưa, tại sao dân không đi phải trả tiền?”, ĐB Hàm chất vấn.

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể trình bày lại những thông tin đã gửi đến trong báo cáo Quốc hội (QH): 3 trạm nằm ngoài dự án là do “lịch sử để lại”, đã triển khai từ lâu, Bộ GTVT chỉ tiếp nhận. “Ví dụ, Trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài, năm 2014 Thủ tướng đã có văn bản chỉ đạo tiếp tục thu phí. Do đó, với trách nhiệm của mình, chúng tôi sẽ cố gắng thực hiện đúng theo chỉ đạo”, Bộ trưởng nêu. Cùng với đó, lãnh đạo ngành giao thông nhấn mạnh các dự án đều được phê duyệt đúng quy trình, có sự tham gia của chính quyền địa phương, các bộ, ngành và “thời điểm phê duyệt dự án, vị trí đặt trạm là hợp lý”. Tương tự, những trạm BOT gây tranh cãi vì đầu tư truyến tránh mà đặt trạm trên quốc lộ, như Trạm BOT Cai Lậy, được Bộ trưởng lý giải được thực hiện do “mong muốn của địa phương và người dân” là mở rộng đô thị. Bộ trưởng cũng tiếp tục nhấn mạnh các dự án thực hiện đúng theo trình tự, “có sự cộng đồng trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, chứ không chỉ của Bộ GTVT”.

Về phương án giải quyết, Bộ trưởng nói: “Nếu QH bố trí được vốn thì chúng tôi sẵn sàng mua lại toàn bộ các dự án này, vì dù sao đi nữa chúng ta đã ký hợp đồng với nhà đầu tư, cũng đã vận hành công trình phục vụ địa phương với nhiều cơ quan, đơn vị thống nhất với nhau”.

Tiếp tục tranh luận, ĐB Hàm nói: “Nghe Bộ trưởng giải thích, tôi thấy thêm một giải pháp: đây là những vấn đề của lịch sử”. ĐB cho rằng việc Bộ trưởng thuyết phục người dân chịu bỏ tiền phí và giảm giá là chưa thỏa đáng, vì khi thỏa thuận làm dự án, người dân không được biết, nhưng khi vỡ lở, người dân lại phải chịu. “Bộ trưởng đã thương thảo với các nhà đầu tư giảm lợi nhuận định mức chưa, thương thảo với ngân hàng để giảm lãi suất chưa?”, ĐB Hàm tiếp tục truy. Cùng quan điểm, ĐB Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) hỏi phải chăng do nhà đầu tư BOT có thể kiện lại Bộ GTVT nên Bộ vẫn cứ tư duy “vá ổ gà” để xử lý các trạm BOT nằm lạc. “Bộ trưởng có nói rằng tiếp tục giảm giá, giảm cước và kéo dài thời gian thu phí. Tôi nghĩ đây là một tư duy không thể chấp nhận được”, ĐB Hồng thẳng thẳn. Những câu chất vấn này đã được Bộ trưởng trả lời chung về nguyên lý.

Sau khi chỉ trong nửa buổi sáng có 9 ĐB đăng ký chất vấn nhưng có đến 15 ĐB đăng ký tranh luận, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân đã chủ động “giảm nhiệt” bằng cách dành cơ hội cho các ĐB đặt câu hỏi.

Quan tâm đến tình trạng chỉ định thầu, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) đặt câu hỏi có hay không việc mỗi địa phương có một, hai doanh nghiệp (DN) được giao rất nhiều dự án hạ tầng thông qua chỉ định thầu hoặc dàn xếp đấu thầu. Tình trạng đặc quyền và độc quyền nhiều năm đang làm vô hiệu hóa cạnh tranh, khiến nhiều dự án bị kéo dài, đội vốn, có dự án đội vốn đến 36 lần; và là mảnh đất màu mỡ của tham nhũng, thất thoát. Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể “xin thưa là không dự án nào không tổ chức đấu thầu” và việc đấu thầu được tổ chức rất chặt chẽ. Việc một số dự án chậm tiến độ, gây lãng phí là do “một số nhà thầu trúng nhiều dự án rải rác ở các địa phương, dẫn đến yếu kém, vì năng lực tài chính không đáp ứng được cùng một thời điểm thực hiện được nhiều gói thầu”.

Chưa hài lòng, ĐB Nghĩa “mong Bộ trưởng trả lời có hay không” tình trạng này và nếu có thì giải pháp thế nào? Tương tự, ĐB Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) đề nghị Bộ trưởng giải đáp việc “rất nhiều dự án các nhà thầu được chỉ định thầu đã bán lại cho các nhà đầu tư khác để hưởng lợi”. Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Thể khẳng định: “Về vấn đề thầu, chúng tôi thực hiện đúng theo quy định của luật, việc gì cho phép thì Bộ sẽ làm, có những dự án chúng tôi sẽ xin ý kiến và có ý kiến của Thủ tướng mới triển khai. Do đó, việc làm này rất công khai minh bạch, các cơ quan nhà nước có thể kiểm tra, xử lý các sai phạm”. Tuy nhiên, Bộ trưởng bỏ ngỏ câu hỏi về việc có hay không các DN sân sau trúng thầu rất nhiều dự án và bán lại dự án để hưởng lợi.

Trong phiên chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng nhiều lần “mong các vị ĐB và nhân dân thông cảm” vì làm BOT trong giai đoạn chưa có luật, nghị định cũng chưa hoàn chỉnh, Bộ GTVT cũng đã “bám theo các quy định tại thời điểm” và vì khi triển khai dự án chưa có quy định cụ thể lấy ý kiến của nhân dân như thế nào, nên Bộ đã lấy ý kiến của UBND các cấp, “một số dự án” có lấy ý kiến của đoàn ĐBQH và HĐND. Bộ trưởng cũng hứa sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế bằng cách xây dựng luật Đầu tư theo hình thức công tư để giải quyết toàn bộ vấn đề này.

Ý kiến: Người dân không xin giảm giá Người dân lưu thông qua Trạm BOT T2 Lộ Tẻ chỉ đi vào con đường này vài trăm mét, nhưng mà phải trả tiền bằng cả một đoạn đường. Xin hỏi Bộ trưởng trả tiền như thế có công bằng cho người dân chưa? Bộ trưởng xử lý vấn đề này như thế nào? Tôi xin nói là người dân không xin nhà nước hoặc DN cho người dân được giảm giá. Có đi thì có trả. Tôi muốn hỏi sự công bằng ở đây. Về lâu dài những trạm đặt không đúng như thế gây bức xúc cho người dân. Như vậy, Bộ trưởng giải quyết vấn đề này như thế nào? ĐB Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) Bộ trưởng giải trình giống như “ban phát, xin cho” Tôi nghe Bộ trưởng giải trình “vì lợi ích hài hòa của người dân”, “vì người dân mà giảm giá” tôi thấy giống như ban phát, xin cho. Tôi xin báo cáo với Bộ trưởng, chúng ta rất cần một nguyên tắc cung - cầu theo cơ chế thị trường và quyền lợi của người dân với quyền lợi của nhà đầu tư phải được bình đẳng như nhau. Tôi nghĩ đơn giá có thể là 2 đồng, lúc đầu ta xây dựng lên 10 đồng, sau khi có áp lực của người dân giảm xuống 8 đồng, 5 đồng, ta cho đó là giảm giá, nhưng không phải. ĐB Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) Phải xử lý trách nhiệm cá nhân Câu trả lời của Bộ trưởng GTVT sáng nay không thực sự làm tôi hài lòng. Báo cáo của kiểm toán gửi cho đoàn giám sát nêu ra rất nhiều tồn tại, bất cập liên quan tới các dự án BOT chứ không chỉ như Bộ trưởng giải trình. Tôi cũng không chấp nhận tư duy thuyết phục người dân bằng cách giảm giá, giảm phí mà phải đàng hoàng xử lý trách nhiệm cá nhân. Trong nhiều dự án, lâu nay dư luận và nhiều ĐBQH cũng đã nói, có hiện tượng chỉ định thầu, chỉ một số DN hoặc các công ty con của DN này trúng thầu. Đối với các dự án có hiện tượng khuất tất, sân sau, tôi cho rằng cần phải có sự vào cuộc của thanh tra, kiểm toán. Nếu phát hiện có sai phạm cần chuyển cho cơ quan điều tra để giải quyết. Chúng ta có thể xử lý một vài vụ làm điểm để góp phần lập lại trật tự trong việc xử lý các dự án BOT đang gây bức xúc hiện nay. ĐB Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) Cần phải rà soát lại các dự án BOT Đa số các ĐB tranh luận vẫn chưa thỏa mãn về câu trả lời của Bộ trưởng, bởi các trạm thu phí BOT trên thực tế chưa quan tâm đến lợi ích của người dân, dẫn đến tình trạng thời gian qua người dân sinh sống xung quanh các trạm thu phí BOT bức xúc, phản ứng mạnh mẽ bởi họ phải trả phí mà không sử dụng, mức phí cao, đặt trạm không đúng vị trí... Tất cả các bất cập đó đặt ra yêu cầu đối với Bộ trưởng GTVT là phải thực hiện rà soát, đánh giá lại việc lựa chọn đặt vị trí các trạm thu phí BOT, và khắc phục những bất cập trong hệ thống đặt trạm BOT trong thời gian tới. ĐB Phạm Tất Thắng (Vĩnh Long) Lê Hiệp - Vũ Hân (ghi)

Trạm “thu giá” được trả lại tên “thu phí” ?! Trong phần báo cáo nhanh 5 phút trước khi vào chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể “thay mặt Bộ GTVT, thay mặt tất cả các đồng chí nguyên là cán bộ GTVT”, “thành thật xin nhận trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, nhân dân” về những yếu kém của ngành. Thừa nhận việc quản lý đấu thầu, việc tổ chức khai thác các trạm BOT, đảm bảo hài hòa lợi ích của người dân, nhà nước và doanh nghiệp trong thời gian vừa qua còn nhiều bất cập và được xã hội rất quan tâm, Bộ trưởng “cảm ơn dư luận quan tâm”, và đã chỉ đạo rà soát, hiện đang trình với Chính phủ để “thay đổi tên trạm thu phí BOT bằng một tên mới phù hợp với luật và các yêu cầu”. Tuy nhiên, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân đã đề nghị “việc đổi tên trạm thu giá thành trạm thu phí không cần phải nghiên cứu và trình, cứ trở về tên cũ là được”. Ý kiến này của Chủ tịch QH đã làm Bộ trưởng GTVT khá bối rối trong quá trình trả lời về sau, lúc thì gọi là “thu phí”, lúc gọi là “thu giá”.