Chỉ có một Beckenbauer!

TỪ VAI TRÒ LIBERO LỊCH SỬ…

Ngày xưa, "đội bóng vàng" Hungary gieo rắc kinh hoàng khắp châu Âu - đặc biệt là ngay trên quê hương bóng đá, khi thắng đội tuyển Anh 6-3 trong trận giao hữu huyền thoại, mệnh danh là "trận đấu của thế kỷ" năm 1953. Chỗ mấu chốt không phải là những Ferenc Puskas, Sandor Kocsis, Zoltan Czibor… xuất sắc cỡ nào, mà là sự tiên phong của vai trò tiền đạo lùi, do Nandor Hidegkuti đảm nhiệm. Trung phong nổi tiếng này lùi sâu về khu giữa sân, khiến trung vệ đối phương hoang mang, không biết kèm ai, cũng không biết có nên rời khỏi khu vực đảm trách để bám theo đối thủ hay không. Trong thời kỳ mà ai chơi bóng chỗ nào, giữ vai trò gì, cứ phải cố định, đội Hungary ấy hoán chuyển đội hình như làm xiếc: cặp tiền đạo cánh chiếm lĩnh vị trí để ghi bàn khi trung phong Hidegkuti lùi về. Sơ đồ chiến thuật WM trở thành 4-4-2… Đấy là vết son, cột mốc lịch sử, là tiền đề cho sự tiến hóa của chiến thuật bóng đá.

AFP

Tương tự vai trò "tiền đạo lùi" của ông Hidegkuti trong "đội bóng vàng" Hungary hồi đầu thập niên 1950, nhưng đối lập hoàn toàn về mặt định nghĩa, chính là vai trò libero của ông Beckenbauer trong làng bóng Đức những năm 1960 - 1970. Là trung vệ đứng thấp nhất trong đội hình, nhưng Beckenbauer thường xuyên dâng cao để tổ chức, phát động tấn công khi có bóng. Ban đầu, ông di chuyển lên khu giữa sân. Riết rồi ông xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào, làm bất cứ việc gì trên sân. Khái niệm "hậu vệ quét" (như Franco Baresi) hoặc "tiền vệ tổ chức từ phía sau" (như Andrea Pirlo) đều trở nên quá hạn hẹp để có thể nói về Beckenbauer - dù các ngôi sao hậu bối ấy đều vươn đến đẳng cấp hàng đầu thế giới, với ảnh hưởng rõ rệt từ Beckenbauer ngày xưa.

Ông Beckenbauer đưa cách chơi libero (nghĩa là "tự do") lên hàng nghệ thuật. Người ta chờ xem ông sẽ chuyền cho ai và như thế nào khi nhận bóng. Kỳ thực, Beckenbauer quyết định sẽ nhận bóng ở chỗ nào. Ông nhìn thấy khoảng trống từ trước khi nó mở ra. Còn khi ông đã có bóng thì những việc làm còn lại chỉ là hệ quả tất yếu - chứ không phải đấy là lúc ông bắt đầu chơi bóng như thiên hạ nghĩ. Khái niệm "đọc trận đấu" của giới cầm quân và các nhà bình luận trở nên phổ biến từ khi người ta xem cách chơi bóng của Beckenbauer. Xem và nhận ra quá nhiều điều mới mẻ, như lạc vào thế giới khác, kỷ nguyên khác.

…ĐẾN MỌI VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG BÓNG ĐÁ

Giá trị của Franz Beckenbauer không gói gọn trong bảng thành tích chói lòa, gồm đủ danh hiệu vô địch World Cup, EURO, các cúp C1, C2, rất nhiều lần VĐQG, đoạt cúp quốc gia, "Quả bóng vàng châu Âu". Nếu ông Mario Zagallo (Brazil) là người đầu tiên vô địch World Cup trong cả hai vai cầu thủ và HLV thì Beckenbauer là người đầu tiên vô địch World Cup trong cả hai vai thủ quân và HLV.

Vì sao người ta gọi Beckenbauer là "hoàng đế" (Der Kaiser trong tiếng Đức)? Đấy là vì một trận đấu mà Beckenbauer (Bayern) "bỏ túi" tiền đạo nổi tiếng Reinhard Libuda (Schalke). Libuda có biệt danh là "vua xứ Westphalia". Chỉ có "hoàng đế" mới trị được "vua"! Cũng có thuyết khác cho rằng Beckenbauer có ngoại hình giống ông vua Ludwig II của xứ Bavaria ngày xưa.

Thật ra, Beckenbauer chơi bóng một cách tinh tế, khéo léo và chính xác - các đặc điểm không gợi lên hình ảnh quyền lực của một hoàng đế. Nhưng Beckenbauer quả xứng danh hoàng đế. Ông từng thay HLV Helmut Schoen trả lời phỏng vấn, thậm chí (tin hay không tùy bạn) ông chính là người chọn đội hình ra sân, khi Đức vô địch World Cup 1974. Đấy là khi HLV Schoen suy sụp tinh thần vì trận thua CHDC Đức 0-1 ở vòng bảng. Từ sau trận ấy, thủ quân Beckenbauer bước ra đảm trách mọi việc - gồm cả việc loại bỏ ngôi sao Gunter Netzer, tài hoa nhất trong làng bóng Đức lúc bấy giờ.

"Hoàng đế" uy quyền đến nỗi khi ông không chơi bóng, cũng chẳng huấn luyện, người ta vẫn cứ cho rằng Bayern vô địch Champions League 2001 nhờ có ông. Nếu Chủ tịch Beckenbauer không duyệt, thì HLV Ottmar Hitzfeld đâu được dẫn dắt Bayern để mà đăng quang! Năm 1996, Beckenbauer sa thải HLV Otto Rehhagel lúc gần cuối mùa bóng, rồi tự mình cầm quân và Bayern đoạt Cúp UEFA. Khi Đức giành quyền đăng cai World Cup 2006 (ai cũng cho rằng đấy phải là kỳ World Cup đầu tiên của châu Phi - và FIFA quả đã phải "đền" cho Nam Phi quyền tổ chức kỳ World Cup 2010 ngay sau đó), thì công đầu thuộc về ai khác được nữa?

Có thể Beckenbauer chỉ là một trong vài cầu thủ xuất sắc nhất thế giới xưa nay. Nhưng phải khẳng định: ông chính là nhân vật bóng đá xuất sắc nhất lịch sử, xét trên mọi vai trò khác nhau: cầu thủ, HLV, quan chức điều hành bóng đá. Pele, Diego Maradona, Johan Cruyff, Alfredo Di Stefano, Bobby Charlton, Ferenc Puskas… đều không sánh được. Lịch sử bóng đá chỉ có đúng một tượng đài toàn diện, mang tên Beckenbauer.