Công cụ tài chính của Mỹ giúp đối phó Trung Quốc

Khi dịch vụ cho vay thúc đẩy sáng kiến Vành đai và Con đường của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Trung Quốc dần dần tạo được ảnh hưởng ở nhiều nước đang phát triển. Tình trạng này đã khiến Washington quan ngại rằng Bắc Kinh đang thách thức vị thế của Mỹ trên toàn cầu, theo tờ South China Morning Post.

Từ quan ngại như trên, vào ngày 20.12.2019, Tổng thống Mỹ khi đó Donald Trump đã ký ban hành dự luật ủy quyền cho Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ (EXIM) thực hiện các dịch vụ tài chính thêm 7 năm, đến tháng 9.2026. “Tôi cảm ơn Tổng thống Trump đã tạo ra lịch sử hôm nay bằng cách ký ban hành luật ủy quyền cho EXIM với thời gian dài nhất trong lịch sử 85 năm thành lập của cơ quan này”, Chủ tịch EXIM Kimberly A. Reed cho hay trong thông cáo đăng trên trang web của EXIM. “Dự luật được Ngài tổng thống ký ban hành thành luật còn định hướng cho EXIM tập trung vào những thách thức kinh tế quan trọng và an ninh quốc gia từ Trung Quốc”, bà Reed nhấn mạnh trong thông báo.

Trước đó, EXIM rơi vào tình trạng "đóng băng" trong khoảng 5 tháng, tính từ ngày 1.7.2015, không được phép cung cấp các khoản vay mới, sau khi quốc hội không thông qua được dự luật ủy quyền tiếp cho ngân hàng này. Đến tháng 12.2015, Tổng thống Mỹ Barack Obama ký ban hành dự luật cho phép EXIM hoạt động cho đến tháng 9.2019, nhưng chỉ có thể cung cấp vốn vay cho các hợp đồng xuất khẩu nhỏ cho đến khi Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát khi đó thông qua các ứng viên được đề cử vào ban lãnh đạo EXIM, theo tờ The New York Times. Tuy nhiên trong 4 năm, tính đến năm 2019, nhiều thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã từ chối phê chuẩn nhân sự cấp lãnh đạo cho EXIM, theo tờ The Wall Street Journal.

Trong chiến dịch tranh cử năm 2016, ông Trump cùng nhiều thành viên đảng Cộng hòa bảo thủ cho rằng EXIM “không cần thiết”, nhưng sau đó thấy ngân hàng này là công cụ hỗ trợ các nhà sản xuất Mỹ và ủng hộ ngân hàng cạnh tranh với Trung Quốc, theo tờ The Wall Street Journal.

Mới đây, tờ South China Morning Post dẫn thông tin từ website của EXIM cho hay theo chương trình Trung Quốc của mình, EXIM cung cấp các khoản vay, dịch vụ bảo lãnh và bảo hiểm tài chính “mang tính cạnh tranh với các mức, kỳ hạn và các điều kiện khác của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc” và ưu tiên trong 10 lĩnh vực, gồm trí tuệ nhân tạo, robot, công nghệ sinh học, khoa học y sinh và thiết bị liên lạc không dây.

Cựu chủ tịch Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ (EXIM) Bloomberg

Chương trình Trung Quốc của EXIM đạt được thành công nhanh chóng. Với sự hỗ trợ của EMIX sau vài tháng được khôi phục lại hoạt động đầy đủ, công ty Air Products & Chemicals ở bang Pennsylvania đã giành được hợp đồng xuất khẩu khí hóa lỏng sang Mozambique, tránh được việc thỏa thuận này có lẽ sẽ rơi vào tay Trung Quốc hoặc Nga. Quyết định được đưa ra vào tháng 3.2020, khi Mozambique chuyển sang chọn công ty Mỹ sau khi vay được 4,7 tỉ USD từ EXIM. Đây là khoản cho vay lớn nhất trong lịch sử 87 năm của ngân hàng này.

Trong thư gửi cho EXIM hồi tháng 8.2020, Ngoại trưởng Mỹ khi đó Mike Pompeo nhấn mạnh “EXIM phải có hành động cần thiết để vô hiệu hóa trợ giá xuất khẩu của CHND Trung Hoa, hỗ trợ xuất khẩu Mỹ trong công nghệ 5G và những công nghệ khác quan trọng đối với an ninh quốc gia và thịnh vượng của chúng ta” thông qua chương trình Trung Quốc của EXIM.

Tại cuộc họp về các vấn đề an ninh quốc gia hồi tháng 12.2020 ở Nhà Trắng, Bộ trưởng Thương mại Mỹ khi đó là Wilbur Ross nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trao cho EXIM thêm sức mạnh cho vay để đấu với Trung Quốc. Cũng trong tháng đó, giới nghị sĩ Mỹ, kể cả những người từng chỉ trích EXIM, đã thông qua một số thay đổi được cho là mang tính quyết liệt nhất trong lịch sử của EXIM để trao thêm quyền cho vay cho ngân hàng này.

Trong cuộc họp G-7 vào giữa tháng 12.2020, Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản và Anh đều bày tỏ quan ngại về việc Trung Quốc trỗi dậy trong việc cho vay được nhà nước hỗ trợ vì việc này mang lại lợi thế cho các công ty Trung Quốc. Chủ tịch EXIM Reed cho rằng chính phủ các nước cần thay đổi cách làm việc của mình, nếu không những nhà xuất khẩu của họ sẽ đứng trước nguy cơ không còn được tiếp cận thị phần lớn của những thị trường quan trọng. Gần đây, các nhà lập pháp Mỹ yêu cầu EXIM dành ít nhất 27 tỉ USD cho chương trình Trung Quốc để cung cấp các khoản , dịch vụ bảo lãnh và bảo hiểm ở những mức và điều kiện mang tính cạnh tranh với những gì Bắc Kinh chào mời.

Khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức vào ngày 20.1, bà Reed mãn nhiệm, nhưng EXIM vẫn an toàn cho đến hết tháng 9.2026, khi thời gian ủy quyền cho ngân hàng này hết hạn và cần có sự ủy quyền lại của quốc hội. Ngoài ra, dưới thời chính quyền Tổng thống Biden, rõ ràng Trung Quốc vẫn là đối thủ chiến lược hàng đầu đối với Mỹ, theo South China Morning Post. Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan của Tổng thống Biden đang âm thầm tái cấu trúc Hội đồng an ninh quốc giao theo hướng tập trung đối phó Trung Quốc, theo tạp chí POLITICO. Hồi tháng trước, ông Sullivan cũng đã tiết lộ rằng chiến lược của chính quyền Tổng thống Biden về Trung Quốc sẽ “bao gồm việc chính phủ đầu tư vào trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng sạch và những lĩnh vực công nghệ khác mà Trung Quốc hy vọng sẽ thống trị”, theo South China Morning Post.