Để doanh nghiệp tư nhân bứt tốc

Cải cách thủ tục hành chính phải đo bằng tốc độ của dự án

Làm việc với Ban Chính sách, chiến lược T.Ư vào chiều 7.3 về chuyên đề phát triển kinh tế tư nhân, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh cần đổi mới tư duy về vai trò, vị trí của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và sớm ban hành một nghị quyết mới, đột phá về kinh tế tư nhân...

Bàn về sự cần thiết của nghị quyết cho khu vực doanh nghiệp tư nhân (DNTN), PGS-TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế VN, khẳng định cộng đồng doanh nhân, DN đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đất nước khó vươn mình, khó đạt được mục tiêu trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao nếu không có được lực lượng DN Việt hùng mạnh và có nhiều tập đoàn tư nhân lớn. Việc Tổng Bí thư yêu cầu sớm ban hành một nghị quyết mới, đột phá về kinh tế tư nhân thể hiện rất rõ sự quan tâm thực chất đến DN Việt, đồng thời nhấn đậm lập trường "nội lực là quyết định" của Đảng trong bước chuyển mình lịch sử của dân tộc. 

Ông Thiên nhận định: "VN đang đứng trước một vận hội mới với mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên và hướng tới tăng trưởng hai con số. Những thông điệp mới như "kỷ nguyên vươn mình", "điểm nghẽn của điểm nghẽn", "tự quyết, tự làm…" cùng việc cải cách bộ máy được triển khai nhanh chóng theo hướng làm thật, làm luôn đã truyền cảm hứng mạnh mẽ khơi dậy tinh thần, khát vọng của các doanh nhân VN. Vai trò của kinh tế tư nhân đang được khẳng định mạnh mẽ hơn và đây là cơ hội để khu vực này lột xác, phục hồi và bứt phá".

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Tuy nhiên, PGS-TS Trần Đình Thiên cho rằng cần phải thẳng thắn nhìn nhận rằng 40 năm vừa qua, chúng ta vẫn chưa phát huy được hết sức mạnh của khối DNTN. Mặc dù đã có một số thành tựu nhất định, nhưng nhìn chung, thực lực của khu vực DNTN Việt vẫn chỉ gói trọn trong ba từ: nhỏ, yếu và thấp. Một trong những điểm yếu "cốt tử" khiến các DN Việt "khó lớn, chậm lớn", thậm chí "không muốn lớn" là do tình trạng không "thông" về cơ chế. Hệ thống chính sách, pháp luật hiện còn nhiều chồng chéo, thiếu đồng bộ, phức tạp, xung đột, gây khó khăn cho hoạt động của DN; đôi khi gỡ được cái này lại vướng cái kia, chuyển biến rất chậm. Cùng với đó, tính phân biệt đối xử giữa các khu vực kinh tế vẫn còn cao, dẫn tới tình trạng khu vực kinh tế tư nhân chưa nhận được sự hỗ trợ xứng tầm từ phía nhà nước. Đây là những "điểm yếu sinh tử" của môi trường kinh doanh mà khu vực tư nhân VN thường xuyên đối mặt. Đáng nói, những điểm yếu đó lại mang tính hệ thống, chậm được khắc phục, tồn tại dai dẳng.

Vì thế, ông Thiên nhấn mạnh để khu vực tư nhân thật sự lột xác, đòi hỏi phải có những chính sách đột phá, vượt lên và phải thay đổi đồng bộ những khối cơ chế, chính sách cũ, không thể chỉ sửa từng chính sách một. Cụ thể, giai đoạn mới đòi hỏi cấu trúc thị trường phải thông thoáng, môi trường cạnh tranh phải bình đẳng và lành mạnh, trong đó, điểm mấu chốt là không phân biệt đối xử khu vực DN nhà nước - tư nhân. Chính phủ vừa qua đã có nhiều nỗ lực để tạo điều kiện cho DNTN phát triển như kiến tạo hệ thống hạ tầng cao tốc (hạ tầng giao thông, hạ tầng số), thúc đẩy cải cách thể chế, hướng tới hội nhập toàn cầu và thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất, đẩy mạnh thực hiện cam kết phát triển xanh. Những hành động này cần phát huy mạnh hơn nữa, mở rộng ra nhiều lĩnh vực, thông qua các chính sách cụ thể về lãi suất, về đất đai… Đơn cử, có cơ chế đặc thù cho việc thu hút các DNTN tham gia các dự án động lực phát triển KT-XH, ở đó có cơ chế về giao đất, thuê đất; cơ chế ưu tiên các dự án có hiệu quả tổng hợp; cho phép tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án đầu tư theo phương thức đối tác công - tư được vượt quá 50% tổng mức đầu tư…

"Hiện nay, công tác cải cách thủ tục hành chính đang được thúc đẩy rất nhanh, rất mạnh. Những việc này phải làm thực chất, cho kết quả thực chất bằng việc tính thời gian "chạy" của các dự án, chứ không phải chỉ hô hào ở trên, còn bên dưới vẫn ì ạch không làm, không quyết, DN chạy lòng vòng rồi chờ đợi, vừa lỡ cơ hội, vừa tốn chi phí", ông Thiên nói.

Tập trung "phân vùng" doanh nghiệp

Chi tiết hơn, PGS-TS Nguyễn Mạnh Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển DN, cho rằng cần chỉ rõ khu vực nào trong khối DNTN đang rất cần có nghị quyết, chứ không nên một nghị quyết chung chung, rất dễ rơi vào cảnh ôm đồm mà khó thực hiện. Cụ thể, hiện DNTN Việt có quy mô rất khác biệt, có sự chênh lệch lớn về quy mô vốn, năng lực, ngành nghề, lĩnh vực… Trong đó, có không ít DN đang chờ cơ chế mới là có thể "bung" ra làm luôn. Khu vực này cần thiết phải có nghị quyết để tháo gỡ ngay lập tức. Bên cạnh đó, sẽ có DN tiếp nhận nghị quyết xong sẽ thay đổi cách nghĩ, cách làm… Khối này cũng quan trọng, họ đang mất phương hướng hoặc chưa biết định đặt chiến lược thế nào trong bối cảnh mới để hoạt động mà không bị quá nhiều rủi ro. Thế nên, nếu muốn gom DNTN vào 1 nghị quyết, phải có tiêu chí cụ thể cho từng khu vực, hộ gia đình thế nào, DN nhỏ và vừa trong lĩnh vực sản xuất, DNTN lớn có khả năng dẫn dắt ngành nghề…

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Quốc Việt (Trường ĐH Kinh tế - ĐH Quốc gia Hà Nội) phân tích: Trong thực tế, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân từ lâu đã được Bộ Chính trị xác định là động lực chính của nền kinh tế. Thậm chí, khu vực này có thể thay thế dần sự phụ thuộc vào khu vực DN nhà nước cũng như DN đầu tư nước ngoài trong xuất khẩu. Trong bối cảnh hiện nay, nghị quyết phải khẳng định được chính DNTN là động lực tăng trưởng chính, là yếu tố then chốt trong chuyển đổi mô hình kinh tế, từ lao động giá rẻ sang mô hình hiện đại, phát triển nhờ đổi mới sáng tạo và giá trị gia tăng cao. Qua đó, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GDP 8% trong năm nay và 2 con số vào những năm sau. "Nghĩa là khu vực tư nhân đang cần một nghị quyết có thể áp dụng ngay, đi vào hiện thực ngay và luôn để có động lực tăng tốc từ quý 1, chậm nhất là quý 2", ông Việt đề xuất.

Cũng theo ông Việt, những rào cản thủ tục hành chính và môi trường pháp lý vẫn là thách thức lớn với DNTN. Vì thế, nghị quyết có thể có những quy định cụ thể để "phá rào", ví dụ về thủ tục được cấp phép đầu tư một dự án theo quy định là từ 3 - 6 tháng nhưng trong thực tế mất tới 1 - 2 năm. Trong khi cùng lĩnh vực đầu tư đó, DN tại các quốc gia trong khu vực như Malaysia, Thái Lan… chỉ mất tối đa 2 tháng, đa số giải quyết xong trong 1 tháng. "Nghị quyết nên chăng có quy định cấp phép đầu tư rút ngắn trong vòng 1 - 2 tháng. Hay về tiếp cận nguồn vốn, thống kê cho thấy 30% DN khu vực nhỏ và vừa có thể tiếp cận được nguồn vốn vay từ ngân hàng, số còn lại phải tìm nguồn vốn vay từ các kênh khác với lãi suất cao hơn. Nghị quyết cần đi thẳng vào vấn đề để DN nhỏ và vừa tiếp cận được nguồn vốn vay từ ngân hàng mà không mất quá nhiều thời gian. Không để DN mất cơ hội do không thể tiếp cận được nguồn vốn lãi suất tốt", TS Nguyễn Quốc Việt đặt vấn đề.