Giá gạo thế giới lao dốc, gạo Việt trụ vững ở đỉnh

Giá gạo xuất khẩu cao kỷ lục

Trong những ngày đầu tháng 6, giá gạo xuất khẩu trên thị trường châu Á diễn biến trái ngược nhau ở 4 nước xuất khẩu lớn nhất. Cụ thể, so với đầu tháng 5, đối với mặt hàng tiêu chuẩn là gạo 5% tấm, sản phẩm của Pakistan chỉ còn 488 USD/tấn, giảm khoảng 50 USD. Gạo của Thái Lan còn 494 USD/tấn, giảm khoảng 10 USD. Gạo của Ấn Độ tăng nhẹ lên 453 USD/tấn. Riêng gạo 5% tấm của VN trụ vững ở mốc 498 USD/tấn, cao nhất thế giới.

CÔNG HÂN

Gạo cùng với đường, cà phê… là những mặt hàng được dự báo sẽ tăng giá do nguồn cung hạn chế trong thời gian tới vì sự xuất hiện của hiện tượng El Nino. Xu hướng này xuất hiện từ tuần trước, khi Cơ quan Quản lý khí quyển và đại dương quốc gia Mỹ (NOAA) tuyên bố "El Nino đã xuất hiện". Ngay sau đó, thị trường cà phê thế giới và VN tăng giá mạnh, vượt mọi kỷ lục. Tuy nhiên, thị trường gạo thế giới lại có những diễn biến khác với dự báo. Thay vì tăng, giá gạo đã giảm nhẹ trở lại. 

Giải thích về hiện tượng này, một số doanh nghiệp cho biết có 2 nguyên nhân chính. Thứ nhất, do gạo là mặt hàng thiết yếu nên các nhà nhập khẩu đã tranh thủ nhập hàng từ những tháng trước; đặc biệt là tháng 4 và 5, thời điểm các nước châu Á đang vào vụ thu hoạch rộ, sản lượng lớn. Thời điểm đó, giá gạo một số nước lên mức cao kỷ lục, giá gạo 5% tấm đều trên 500 USD/tấn. Gạo VN cũng tăng giá nhưng ở mức "có thể chấp nhận được" với nhiều thị trường là điều thúc đẩy lượng gạo xuất khẩu tăng mạnh trong 5 tháng đầu năm. Thứ hai, hiện tại ở VN cũng như các nước, sản xuất gạo đang vào vụ gieo trồng mới. Khoảng hơn 2 tháng nữa VN lại thu hoạch rộ vụ sản xuất lúa lớn nhất trong năm. Do đó, các nhà nhập khẩu đang chờ đợi để được giá tốt hơn nên chưa vội ký kết các hợp đồng mới. Đây là lý do khiến thị trường gạo ở các nước châu Á trầm lắng trong hơn 2 tuần qua.

Đối với VN, số liệu của Bộ NN-PTNT cho thấy xuất khẩu gạo tháng 5.2023 ước đạt 1 triệu tấn, trị giá 489 triệu USD. Lũy kế 5 tháng đầu năm đạt gần 3,9 triệu tấn, trị giá hơn 2 tỉ USD, tăng 41% về khối lượng và tăng 49% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Đáng nói, giá gạo VN xuất khẩu bình quân 517 USD/tấn, là mức giá xuất khẩu bình quân cao nhất trong 10 năm qua. Các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Indonesia… đều đã tăng mạnh lượng hàng nhập khẩu khiến nông dân trồng lúa năm nay được "cú ăn 3" khi vừa trúng mùa, được giá và chi phí phân bón cũng giảm mạnh từ 40 - 50%. Hưởng niềm vui lớn, nông dân hồ hởi chuẩn bị vụ mùa mới. Theo Bộ NN-PTNT, tính đến trung tuần tháng 5, cả nước đã gieo cấy được 4,25 triệu ha lúa, bằng 98,5% so với cùng kỳ.

El Nino khiến cung giảm, cầu tăng

Cuối tuần trước, Hãng tin Reuters cho biết mùa mưa ở Ấn Độ thường bắt đầu từ tháng 6. Trong tuần đầu tiên, lượng mưa ghi nhận được thấp hơn 57% so với mức trung bình nhiều năm, chỉ có 9,9 mm thay vì trung bình 23,1 mm. El Nino sẽ làm mùa mưa đến muộn, kết thúc sớm và lượng mưa ít hơn trung bình. Điều này ảnh hưởng khá nhiều đến sản xuất nông nghiệp của Ấn Độ, nơi phần lớn diện tích sản xuất phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên vào mùa mưa. 

Tương tự, những dự báo về sản lượng lúa gạo sụt giảm cũng được đưa ra tại những nơi khác như Thái Lan và VN. Cụ thể, Trung tâm Nghiên cứu Kasikorn của Thái Lan ước tính sản lượng lúa gạo của Thái Lan trong năm nay giảm khoảng 6%, xuống còn 25,1 - 25,6 triệu tấn. Với VN, tuy diện tích gieo trồng vẫn ổn định nhưng Hiệp hội lương thực VN (VFA) dự báo nguồn cung xuất khẩu gạo chỉ đạt khoảng 6,3 triệu tấn, ít hơn gần 1 triệu tấn so với sản lượng xuất khẩu của năm 2022. Nguyên nhân do cuối năm 2022 xuất khẩu thuận lợi, không có lượng hàng tồn kho chuyển sang năm 2023. Bên cạnh đó, thời gian gần đây một lượng lớn gạo được đưa vào sản xuất các sản phẩm ăn liền như bún, phở, hủ tiếu… cũng góp phần làm giảm sản lượng.

Trong khi sản lượng gạo giảm thì hiện tượng El Nino cũng khiến nhu cầu nhập khẩu gạo của nhiều thị trường như Philippines, Trung Quốc, Indonesia và các nước châu Phi tăng mạnh. Theo Tổ chức Nông lương LHQ (FAO), thị trường gạo thế giới có thể thiếu hụt 8,7 triệu tấn trong niên vụ 2022/2023 (từ tháng 5.2022 - 5.2023). Còn theo dự báo mới nhất của Bộ Nông nghiệp Mỹ, lượng gạo tiêu thụ trong niên vụ 2023/2024 dự báo ở mức kỷ lục 523 triệu tấn, tăng 1,5 triệu tấn so với niên vụ trước (vượt sản lượng 2,5 triệu tấn). Tồn kho toàn cầu cuối kỳ dự báo sẽ giảm 2,5 triệu tấn xuống mức 166,7 triệu tấn. Đây cũng là năm thứ 3 liên tiếp tồn kho giảm và ở mức thấp nhất kể từ niên vụ 2017/2018.

Ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Tiền Giang), cho biết: ngoài các yếu tố thời tiết thì xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine gây ảnh hưởng đến nguồn cung lúa mì; điều này cũng làm tăng nhu cầu tiêu thụ gạo và khiến giá tăng. Với xu hướng hiện tại, giá gạo thời gian tới vẫn duy trì mức cao. Tuy nhiên, giá gạo cũng khó có thể tăng mạnh vì mặt bằng giá hiện tại đang cao, bên cạnh đó chất lượng lúa hè thu sắp tới lại không bằng vụ đông xuân do ảnh hưởng mưa bão.

GS-TS Bùi Chí Bửu, nguyên Phó viện trưởng Viện Khoa học nông nghiệp VN, cho biết: so với các nước khác, VN có lợi thế là sử dụng các giống lúa ngắn ngày nên gần như có nguồn cung gạo quanh năm. Chính vì vậy, hoạt động xuất khẩu gạo của VN có thể tận dụng cơ hội giá tốt để mang lại nguồn thu cho nông dân. Tuy nhiên, về lâu dài VN vẫn cần đầu tư cho chiến lược xây dựng thương hiệu gạo xuất khẩu và nâng chất lượng gạo, vì đó là xu hướng tiêu dùng của thế giới.