Gìn giữ âm xưa

“Chống lại sự lãng quên”

Thử đoái nhìn lại, sẽ thấy cái khí quyển của nhạc Việt ở thế kỷ 20 hẳn là rất đặc biệt đối với những lớp người đương thời. Lúc bấy giờ, vừa tiếp sau phong trào thơ mới thì nền tân nhạc Việt Nam cũng bắt đầu lộ diện. Sự lãng mạn, phóng khoáng, vừa là chất dẫn vừa là đường mở cho những chân trời sáng tạo, trong đó có cả những khát khao dân tộc. Lúc bấy giờ, nhạc Việt bắt đầu sử dụng các yếu tố nhạc tính Tây phương, lẽ dĩ nhiên nhạc cụ cũng được Âu hóa; cho các bản hòa âm, nhưng phần lời vẫn rất đậm tinh thần Việt. Có lẽ nhờ thế mà nhạc Việt trở nên vừa mới lạ mà vẫn gần gũi, dễ nghe, dễ ru hồn người. Và, cặp đôi tác giả này, trước hết cũng là một kiểu khán thính giả đặc trưng của những năm tháng ấy.

Yêu say và nâng niu “những âm xưa” như Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ không phải là ít. Nhưng từ yêu đến hành động, đến cụ thể hóa bằng văn bản, như những gì biểu hiện trong tập sách này, thì không phải ai cũng làm được. Bởi, yêu thôi chưa đủ, mà còn đòi hỏi ở suy tư bày tỏ và công phu tư liệu.

Xem công việc của mình chỉ mang tính sơ khảo và những góc nhìn chỉ được trình bày ở thể loại tản văn, Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ, trước hết mang lại một bầu không khí nhẹ nhàng cho người đọc. Từ sự nhẹ nhàng đó, chúng ta bắt đầu nhập cuộc, trong tâm thế “đi tìm thời gian đã mất”, để nhặt nhạnh quá khứ, thu xếp lại khoảng trời tâm hồn. Cái hay của tập sách là ở chỗ được cấu trúc đơn giản theo kiểu tác giả - tác phẩm, khiến dễ nhớ, dễ tra cứu. Ở đây, Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ cũng làm thêm một công việc chính đáng, đó là chống lại sự lãng quên. Bởi, thông thường, chúng ta có xu hướng mơ màng theo một giai điệu, lẩm nhẩm theo những lời ca, mà hầu như quên mất đi tên tác giả. Đến tên tác giả còn không nhớ, huống chi là hoàn cảnh ra đời của bài hát đó. Thì ở đây, nơi trí nhớ được phục dựng trong sự ấm áp của tâm hồn.

Cuốn Gìn giữ âm xưa của hai tác giả Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ

t,n,t

Với gần 500 trang sách, cấu trúc thành 7 chương, mỗi chương đề cập khoảng từ 20-30 tác giả, tác phẩm; có thể nói Gìn giữ âm xưa là một công trình sơ khảo dày dặn, có tính hệ thống về tân nhạc Việt Nam. Đặc biệt là dòng nhạc mà chúng ta vẫn thường hay gọi là “nhạc tiền chiến” với những nhạc phẩm như “đóng đinh” vào trí nhớ của nhiều thế hệ người yêu nhạc, ví dụ như: Chung Quân với Làng tôi; Lê Hoàng Long với Gợi giấc mơ xưa, Đan Trường với Trách người đi, Nguyễn Văn Tý với Dư âm, Lê Bình với Đường lên sơn cước, Nguyễn Văn Quỳ với Dạ khúc, Phạm Duy Nhượng với Tà áo Văn Quân, Phạm Ngữ với Nhớ quê hương, Tu My với Tan tác, Tử Phác với Tiếng hát quay tơ, Thông Đạt với Ai về sông Tương, Văn Ký với Trăng xưa, Vũ Minh với Cô hàng nước, Vũ Hòa Thanh với Tình nước …

Những vẻ đẹp trong đời sống tinh thần

Ở một khía cạnh nào đó, những âm xưa, hay âm nhạc mà chúng ta vẫn quen gọi là nhạc xưa, nhạc tiền chiến… lưu truyền mãi cho tới tận hôm nay, là bởi số đông những khán thính giả say mê thầm lặng như hai tác giả này. Họ không phải là những người làm công việc nghiên cứu và truyền bá âm nhạc. Họ cũng không phải là những giọng ca vàng nâng đôi cánh của âm nhạc. Nhưng ở họ, trong thầm lặng đó, không có gì ngăn trở được. Họ không cần sân khấu, không cần dàn nhạc, thậm chí không cần cả máy hát, họ vẫn hát lên từ chính tâm hồn mình. Cho nên, không ngạc nhiên khi mỗi nghệ sĩ có một số phận, mà mỗi sáng tác cũng có một số phận. Số phận của bài hát chính là sự cộng hưởng số phận của những tâm ca thầm lặng đó.

Đặc biệt trong tập sách này, hai tác giả Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ đã dành hẳn một chương cuối cùng để viết về “Nhạc Tây lời Ta” rất thú vị. Mà người có tài năng nhất trong mảng này, có thể nói là nhạc sĩ Phạm Duy, sau đó đến Phạm Đình Chương, Từ Vũ, Lê Hựu Hà, Trường Kỳ, Trung Hành, Trọng Khương…

Vô cùng công phu và tâm huyết, nhưng hai tác giả này vẫn hết mực khiêm tốn khi tâm sự: “Bắt đầu biết nghe nhạc lúc 15, 16 tuổi lần lượt với một cái radio hiệu Philips, rồi với một cái cassette player, rồi với một cái laptop… cho đến bây giờ, chúng tôi có thể đã tích lũy trong lòng một số ca khúc nhạc Việt rất tuyệt vời của nền âm nhạc nước ta. Nay vì muốn gìn giữ những nhạc khúc ấy, chúng tôi đã ghi lại những gì chúng tôi đã nghe được bằng cách tra cứu thêm trên không gian mạng những thông tin, tư liệu, hình ảnh… và trình bày chúng trong công trình nhỏ này mà chúng tôi tạm gọi là “GÌN GIỮ ÂM XƯA” theo cách viết của chúng tôi.

Không dám dùng những từ ngữ đại loại như “nhạc sử”, “khảo cứu”, “lý luận-phê bình”… để gán cho công việc ghi chép mang tính chất sơ khảo này, chúng tôi chỉ hy vọng giữ lại được trong đời sống tinh thần của chính mình và có thể truyền đến những người yêu nhạc khác, những bạn đọc công trình này những tác phẩm tiêu biểu của loại hình nghệ thuật thứ tư của âm nhạc Việt Nam. Hy vọng sự ghi chép hạn hữu của chúng tôi có thể mang lại một niềm vui nào đó đến với những bạn cùng thích nghe nhạc với những giai điệu và ca từ diệu vợi mà chúng tôi nghĩ rằng đã tạo nên một ngôi vườn nghệ thuật tuy không thể nào đủ đầy nhưng vẫn khiến cho tâm hồn chúng ta thăng hoa mỗi khi nghe đến”…

Còn theo thiển ý của tôi thì Gìn giữ âm xưa (tập tản văn - sơ khảo của hai tác giả Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ, NXB Hội Nhà văn ấn hành tháng 8.2022) chính là gìn giữ những vẻ đẹp trong đời sống tinh thần người Việt, trong một chừng mực nào đó đã được trình bày trong tập sách này. Xin được chúc mừng hai tác giả Trần Danh Thùy và Bùi Lệ Cơ đã “song kiếm hợp bích” cho ra đời một tập sách thú vị và giá trị.