Khi Biển Đông đầy rủi ro trong năm 2025

Khi năm 2025 sắp khép lại, tờ South China Morning Post ngày 26.12 đưa tin Trung Quốc vừa đưa vào hoạt động trung tâm thương mại rộng 6.000 m² trên đảo Phú Lâm ở quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền VN nhưng đang bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép. Động thái này của Trung Quốc nhằm gia tăng sự hiện diện dân sự để hợp pháp hóa việc chiếm đóng phi pháp đối với Hoàng Sa.

Năm qua, Bắc Kinh liên tục có nhiều căng thẳng với các bên ở Biển Đông nhằm thực thi ý đồ kiểm soát.

Rủi ro chực chờ

Ngay từ đầu năm, ngày 18.2, một vụ việc nguy hiểm giữa Trung Quốc và Philippines xảy ra trên bầu trời Biển Đông. Khi đó, trong lúc máy bay tuần tra thuộc Cục Quản lý thủy sản và tài nguyên biển (BFAR) của Philippines đang bay ở khu vực Biển Đông, thì một máy bay trực thăng chiến đấu đa nhiệm Z-9 của hải quân Trung Quốc đã tiếp cận máy bay tuần tra của BFAR ở khoảng cách chỉ 3 m. Đây là khoảng cách rất nguy hiểm cho cả hai máy bay. Không dừng lại ở đó, chiếc Z-9 đã quay lại tiếp cận máy bay của BFAR ở tầm gần chỉ 10 m. Chiếc Z-9 cất cánh từ một tàu chiến đang hoạt động gần đó.

Khoảng 1 tuần trước đó, Úc cáo buộc một chiến đấu cơ J-16 của Trung Quốc đã thả pháo sáng nhằm vào máy bay săn ngầm P-8 Poseidon của Úc đang hoạt động ở Biển Đông. Đáp lại, Bắc Kinh đã chỉ trích máy bay Úc vi phạm "không phận" của Trung Quốc ở Biển Đông.

Đến nửa cuối tháng 4, Trung Quốc rồi Philippines lần lượt đưa người lên đá Hoài Ân ở quần đảo Trường Sa trên Biển Đông. Trong đó, truyền thông Trung Quốc vừa đăng tải hình ảnh lực lượng hải cảnh nước này (CCG) đã đổ bộ lên đá Hoài Ân ở quần đảo Trường Sa. Động thái này được tờ Hoàn Cầu thời báo mô tả là nhằm "thực hiện quyền tài phán chủ quyền bằng cách thực hiện hoạt động kiểm soát hàng hải tại đá Hoài Ân ở Biển Đông".

Tiếp đó, vào tháng 8, trong lúc tìm cách vây chặn một tàu tuần duyên Philippines, tàu của lực lượng hải cảnh Trung Quốc đã va chạm với chính tàu hải quân Trung Quốc tại khu vực gần bãi cạn Scarborough trên Biển Đông. Trong khi tàu Philippines không thiệt hại gì thì vụ "đồng đội va chạm" đã khiến tàu hải cảnh Trung Quốc, vốn được chuyển loại từ khinh hạm lớp Type 056 của hải quân, đã thiệt hại nặng nề.

ẢNH: CHINAMIL

Cùng tháng 8, Bộ Chỉ huy lực lượng phòng vệ của Đài Loan ở quần đảo Đông Sa (tên gọi khác là Pratas, nằm phía bắc Biển Đông) phát hiện tàu hải cảnh Trung Quốc mang số hiệu 3102 tiến về phía nam quần đảo này ở khoảng cách khoảng 28 hải lý. Đài Loan đã kiểm soát Pratas từ nhiều năm qua. Sau khi cảnh báo thất bại, phía Đài Loan đã gửi tàu tuần tra vũ trang theo sát tàu đối phương. Hai bên liên tục quần thảo nhau, có lúc chỉ còn cách nhau 1 hải lý. Sau khoảng 1 ngày thì căng thẳng mới hạ nhiệt khi tàu Trung Quốc rút đi.

Đến đầu tháng này, Lực lượng tuần duyên Philippines cáo buộc các lực lượng Trung Quốc ở thực thể tại Biển Đông ngày 6.12 đã bắn 3 quả pháo sáng về phía một máy bay Philippines đang tuần tra ở vùng biển này.

Các vụ việc trên đều bị đánh giá là ẩn chứa những rủi ro khó lường vì có thể dẫn đến đụng độ.

Tăng cường sức mạnh quân sự

Bên cạnh các hành động trên, Trung Quốc đồng thời đẩy mạnh năng lực quân sự ở Biển Đông bằng nhiều cuộc tập trận, đồng thời gia tăng mật độ hoạt động của tàu chiến song song việc củng cố chiến lược vùng xám với hoạt động của tàu dân binh và tàu hải cảnh.

Không những vậy, đầu tháng 12, Sáng kiến Minh bạch hàng hải châu Á (AMTI), thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ), đã công bố hình ảnh vệ tinh kèm các phân tích liên quan 3 thực thể Vành Khăn, Xu Bi và Chữ Thập. Đây là các thực thể ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền VN nhưng đang bị Trung Quốc chiếm đóng phi pháp.

Theo đó, Trung Quốc vừa xây dựng các cơ sở mới có khả năng được thiết kế để hỗ trợ các hệ thống tình báo, giám sát và trinh sát (ISR). Trong đó, nổi bật có hệ thống ăng ten định hướng, thiết bị cảm biến/thông tin liên lạc hoạt động gần nhau hoặc đỗ trực tiếp trên các mảng cố định. Các khí tài này được cho là giống hệ thống tác chiến điện tử di động. AMTI đánh giá việc nâng cấp trên giúp Trung Quốc hình thành phạm vi phủ sóng ISR chưa từng có ở Biển Đông.

Việc Trung Quốc nâng cấp các hệ thống cảm biến và tình báo ở Biển Đông thể hiện ý đồ củng cố quyền kiểm soát vùng biển và không phận phía trên. Các hệ thống cảm biến và tình báo được bổ sung không chỉ loại bỏ các vùng mù trinh sát, mà còn cung cấp khả năng dự phòng trong trường hợp giao tranh hoặc thiệt hại do bão. Không những vậy, các hệ thống này cũng cho phép không quân, hải quân và tên lửa của Trung Quốc nhắm mục tiêu nhanh chóng và chính xác hơn vào máy bay, tàu chiến và có thể cả tàu ngầm của nước khác hoạt động tại Biển Đông.

Trước đây, khi bắt đầu xây dựng các đảo nhân tạo ở Biển Đông, Trung Quốc tuyên bố việc xây dựng không nhằm mục đích quân sự. Nhưng càng về sau, Trung Quốc càng triển khai nhiều radar, máy bay ném bom và tên lửa đến các đảo nhân tạo này. Vì thế, việc Trung Quốc tăng cường năng lực tác chiến điện tử là vi phạm cam kết và khiêu khích cộng đồng quốc tế.