Một hôm chợt nghe đứa con gái đọc mấy câu đồng dao, bỗng ngộ ra thêm một chút nghề. Thì ra, những câu thơ hồn nhiên nhất lại chính là những câu thơ khó viết nhất. Cái hay của câu thơ cho con trẻ chính là khi nó được cất lên từ cái miệng bé xinh và giọng nói ngọng nghịu.
Trên cả tuyệt vời là khi nghe con đọc thơ, hát đồng dao, bi bô những câu có vần có vè. Con nít như tờ giấy trắng nên dễ đồng cảm với những vần thơ, văn vần, đồng dao…? Những ông bố bà mẹ giàu kiên trì, những nhà sư phạm, những cô giáo dạy trẻ… ắt hiểu điều này.
Có lẽ trong văn nghệ dân gian, đồng dao là sản phẩm gần như "độc quyền" của trẻ em, thường gắn với những trò chơi nhất định. Ví dụ, ở vùng Nam Trung bộ có trò chơi kéo cưa, các em vừa chơi vừa hát: Kéo cưa kéo kít/Làm ít ăn nhiều/Đụng đâu ngủ đó/Nó lấy mất cưa/Lấy gì mà kéo… Còn trò chơi tương tự ở một số tỉnh phía bắc thì các em hát mấy câu đầu như sau: Kéo cưa lừa xẻ/Ông thợ nào khỏe/Thì ăn cơm vua/Ông thợ nào thua/Về bú tí mẹ…
Nói chung, đồng dao trong các trò chơi con trẻ ở các vùng đều khá giống nhau ở nội dung, chỉ khác một vài tiếng địa phương. Như ở trò chơi giặt chiếu, có vùng hát: Giặt chiếu phơi khô/Đem vô bà nằm, có vùng lại hát Giặt chiếu phơi khô/Trời mưa cuốn lại; trò này nhẹ nhàng, thường dành cho con gái. Còn ở trò chơi rồng rắn, là trò phải có một nhóm đông trẻ con, thường diễn ra trong các đêm trăng, cả bọn cùng hát: Rồng rắn lên mây/Có cây lúc lắc/Có ông chủ ở nhà không?
Sau đó là cuộc đối đáp giữa cái đầu rắn và ông chủ, rồi một cuộc rượt đuổi vui vẻ nhưng không kém phần hồi hộp. Cứ thế, trò chơi tiếp tục lặp đi lặp lại đến lúc cha mẹ gọi về nhà ngủ, và rồi trong giấc mơ, có đứa vẫn còn lẩm nhẩm "Rồng rắn lên mây…" với nụ cười sung sướng trên môi.
Đôi khi chất thơ đằm thắm lại thốt lên trong những bài đồng dao khi lời bà ru cháu, lời mẹ ru con, lời chị ru em: Cái ngủ mày ngủ cho lâu/Mẹ mày đi cấy đồng sâu chưa về…; Con cò mà đi ăn đêm/Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao…; Thằng Cuội ngồi gốc cây đa/Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời…
Sự đơn giản, dễ nhớ nhưng không kém phần tinh tế, dí dỏm của đồng dao đã tự nhiên hấp dẫn mê hồn đối với trẻ thơ.
Dẫu biết, nhiều trò chơi dân gian cùng những bài đồng dao bây giờ đã nhạt nhòa đi ở nhiều nơi nhưng những nét đẹp của nó vẫn mãi lung linh trong ký ức cõi người. Đồng dao là một nguồn văn nghệ tinh thần giàu có cho trẻ thơ, cần được chú trọng phát huy, lan tỏa. Cũng là để đỡ phần nào sự thiếu hụt bài hát cho con trẻ; đến nỗi trong một số chương trình ca nhạc tuổi thơ, ai đó đã "bắt" các em hát bài người lớn… Và tôi biết vẫn còn rất nhiều người tâm huyết với đồng dao, đang lặng lẽ đưa nó về với tuổi thơ huyền ảo.
Đơn sơ như đồng dao mà cũng thăm thẳm như đồng dao, bởi thế không ai ngạc nhiên khi nó theo ta suốt dọc đường trần. Một lúc nào đó, chợt nghe ông lão "gần đất xa trời" bỗng hồn nhiên cất giọng đục khàn: Trời mưa lâm râm/Cây trâm có trái/Con gái có duyên/Đồng tiền có lỗ…
Bình luận (0)