Mỹ hỗ trợ bảo tồn mộc bản triều Nguyễn

Tháng 7.2020, Quỹ Bảo tồn văn hóa của Đại sứ Mỹ (AFCP) đã tài trợ cho Cục Văn thư và lưu trữ nhà nước với số tiền 88.209 USD để bảo tồn 500 mộc bản triều Nguyễn đã xuống cấp, minh chứng cho tầm quan trọng của mộc bản triều Nguyễn đối với di sản tư liệu thế giới.

Gia Bình

Ông Đặng Thanh Tùng, Cục trưởng Cục Văn thư và lưu trữ nhà nước, cho biết thành công lớn nhất của dự án không chỉ là bảo tồn, trùng tu 500 tấm mộc bản triều Nguyễn đã xuống cấp, mà quá trình thực hiện dự án đã góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý di sản và người dân địa phương trong việc bảo tồn di sản, giúp rèn luyện kỹ năng bảo quản mộc bản cho các cán bộ phụ trách bảo quản mộc bản triều Nguyễn tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 4. Hơn nữa, việc triển khai dự án sẽ tạo ấn tượng tốt đẹp về giá trị của mộc bản đối với xã hội VN cũng như cộng đồng quốc tế.

Phát biểu tại buổi lễ, Đại sứ Mỹ tại VN Marc Knapper nhìn nhận: "Mộc bản triều Nguyễn là một loại hình tài liệu đặc biệt về hình thức, nội dung và phương thức chế tác. Tài liệu này được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới, là nguồn tài liệu tin cậy quý giá phục vụ cho việc học và nghiên cứu lịch sử VN. Phái đoàn Ngoại giao Mỹ rất vinh dự được chung tay cùng Cục Văn thư và lưu trữ nhà nước trong việc bảo tồn kho báu quý giá này thông qua chương trình Quỹ Bảo tồn văn hóa của Đại sứ Mỹ. Kể từ khi bắt đầu vào năm 2001, phái đoàn Ngoại giao Mỹ đã tài trợ cho VN 16 dự án, với tổng giá trị lên đến hơn 1,2 triệu USD, góp phần bảo tồn nền di sản văn hóa đa dạng và độc đáo của VN. Chúng tôi cũng vừa đề cử một dự án cho năm nay, hy vọng sẽ góp phần làm tăng số lượng dự án được tài trợ tại VN".

Mộc bản triều Nguyễn là khối di sản quý giá có giá trị trên nhiều phương diện như lịch sử, địa lý, chính trị - xã hội, quân sự, pháp chế, giáo dục, văn hóa thời kỳ cận đại; ghi chép về việc giao thương kinh tế, văn hóa giữa VN với các nước trên thế giới. Ngoài giá trị về mặt sử liệu, tài liệu mộc bản còn có giá trị về nghệ thuật chế tác, thể hiện sự phát triển nghề khắc in bản gỗ của nền văn minh, văn hóa nhân loại. Chính vì vậy, mộc bản triều Nguyễn đã được UNESCO xếp hạng trong di sản tư liệu thế giới ngày 31.7.2009. Đây là di sản tư liệu thế giới đầu tiên của VN.

Hiện nay, mộc bản triều Nguyễn đang lưu giữ tại Trung tâm lưu trữ quốc gia 4, gồm 34.555 mộc bản khắc chữ Hán. Tuy nhiên, do yếu tố lịch sử để lại, số mộc bản này đã bị giảm sút cả về chất lượng và số lượng do ảnh hưởng của quá trình lão hóa tự nhiên, khí hậu nhiệt đới, chiến tranh, lũ lụt, các hoạt động của nấm và côn trùng qua nhiều thế kỷ.

Những năm gần đây, Chính phủ VN đã triển khai một số hoạt động để bảo vệ các tài liệu mộc bản này, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần sự tham gia, đóng góp của cộng đồng xã hội trong việc kéo dài tuổi thọ của tài liệu này. Số mộc bản cần phục hồi, gia cố do bị nứt khá nhiều: 2.355 tấm; mộc bản suy thoái do mối mọt, nấm mục: 2.418 tấm; 108 mộc bản không xác định được nội dung do nấm, mối mọt.