Nhập than tăng mạnh và áp lực lên giá điện

Chưa vào mùa nắng nóng, phụ tải điện đã tăng

Báo cáo 7 tuần đầu năm của Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công thương) cho thấy trong tuần thứ 7 của năm, sản lượng tiêu thụ điện trung bình ngày là 573 triệu kWh, cao hơn so với 1 tuần trước khoảng 14,3 triệu kWh. Tuy vậy, phụ tải vẫn đang duy trì thấp so với mức trung bình từ đầu năm do ảnh hưởng dịp nghỉ lễ Tết Nguyên đán.

Tính từ đầu năm đến nay, phụ tải quốc gia tăng trưởng khoảng 10,9% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, khu vực miền Bắc tăng 10,8%, miền Nam tăng 12% và miền Trung tăng 6,9%. Công suất cực đại trong tuần đạt 36.106 MW, cao hơn 249,6 MW so với tuần trước. Tính đến 15 giờ 30 ngày 28.2, bảng điện tử của Trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia cho thấy phụ tải tại khu vực miền Bắc đạt hơn 14.036 MW; miền Trung 3.266 MW và miền Nam hơn 16.099 MW.

Hoàng Hy

Đại diện Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) cho hay sản lượng điện trên toàn hệ thống của Tổng công ty ước tính trong tháng 2 năm nay là 5,84 tỉ kWh, giảm 16,4% so cùng kỳ. Lũy kế từ đầu năm đến nay, ước sản lượng điện nhận 13,82 tỉ kWh, tăng 7,8% so với cùng kỳ năm 2023. "Tuy miền Nam nắng nóng kéo dài, song do rơi vào tháng 2 có nửa tháng nghỉ Tết Nguyên đán nên nhu cầu sử dụng điện chưa tăng, dự báo từ tháng 3 vừa nắng nóng, hoạt động sản xuất kinh doanh phục hồi, nhu cầu tiêu thụ điện sẽ tăng trở lại", đại diện EVNSPC cho hay.

Theo Cục Điều tiết điện lực, tại miền Bắc, đơn vị đã thực hiện điều hành linh hoạt, tiết kiệm các hồ thủy điện đồng bộ với các giải pháp thay đổi kết dây lưới truyền tải để huy động các nhà máy thủy điện phù hợp khả năng lấy nước hiệu quả của công trình thủy lợi, đồng thời giữ nước cho phát điện nhằm đảm bảo cung cấp điện trong mùa nắng nóng năm 2024.

Tuy vậy, từ đầu tháng đến nay, lượng nước về các hồ thủy điện miền Bắc thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 48 - 99%; thủy điện miền Trung ổn định, thậm chí tốt hơn trung bình nhiều năm; khu vực miền Nam, các hồ có nước về thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 39 - 98%. Nhìn chung, nước về hồ thủy điện miền Bắc vẫn thấp hơn so với kế hoạch. Tại khu vực miền Nam, sau cơn mưa trái mùa vào chiều 27.2 vừa qua, nắng nóng vẫn tăng cường. Đài khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ thông tin tại TP.HCM, nắng nóng vẫn duy trì mức 35 - 36 độ C, còn trên toàn khu vực Nam bộ, nắng nóng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Nắng nóng kéo dài gây ảnh hưởng đến việc huy động nguồn thủy điện, do đó, ngay từ cuối năm 2023, Bộ Công thương đã phê duyệt kế hoạch tăng nguồn than, khí cung ứng sản xuất nhiệt điện. Vì vậy, nhu cầu than cho phát điện sẽ tăng mạnh trong thời gian tới. Cập nhật dữ liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy trong 2 tháng đầu năm, nhập khẩu than tăng vọt gấp 3 lần, kim ngạch tăng gấp 2,5 lần. Phần lớn trong số này được dùng để dự trữ sản xuất nhiệt điện trong thời gian tới, đặc biệt là cho vào mùa khô, nắng nóng ở khu vực miền Bắc.

Áp lực bảo đảm cung ứng và giá bán điện

Theo Tập đoàn điện lực VN (EVN), các nguồn thủy điện và năng lượng tái tạo đang có giá thành ổn định, còn lại các nguồn điện than, điện khí, điện chạy dầu đều có giá thành không ổn định và hoàn toàn phụ thuộc vào giá nhiên liệu thế giới. Trong khi đó, 80% giá thành sản xuất của EVN đến từ nguồn phát, 20% còn lại được phân bổ cho hoạt động truyền tải, phân phối, điều độ, vận hành hệ thống...

Đây là lý do khiến Tập đoàn không bảo đảm cân bằng tài chính trong thời gian qua khi giá nhiên liệu thế giới biến động mạnh. Năm 2023, EVN cho biết giá thành điện sản xuất trong năm lên đến 2.092,78 đồng/kWh. Trong đó, riêng giá thành từ nguồn phát mà EVN đã phải mua từ các nhà máy điện là gần 1.620 đồng/kWh, nhưng giá bán lẻ điện bình quân trong năm qua là 1.950 đồng/kWh. Điều này ám chỉ đến khoản lỗ hàng chục nghìn tỉ đồng của Tập đoàn trong 2 năm qua. Đại diện EVN nhấn mạnh: "Nhiệm vụ đặt ra trong năm 2024 là hết sức nặng nề trong cả 2 khía cạnh đảm bảo cung ứng điện và cân đối tài chính".

Trong bối cảnh đó, nhiều người dự báo và lo ngại giá điện sinh hoạt có nguy cơ tăng sớm.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính) cho rằng những biến động của thị trường nhiên liệu đầu vào sản xuất điện đã được ngành tính tới khi xây dựng kế hoạch cung điện trong năm nay. Trong đó, yếu tố bất thường về thời tiết, biến động giá than, khí của thế giới đều đã được đặt ra. Thế nên, khó để nói sẽ tăng ngay giá điện khi giá than, giá khí tăng. Tuy vậy, ông nhấn mạnh các yếu tố đầu vào cho thấy giá điện bắt buộc phải tăng tiếp trong năm nay.

"Hồi đầu năm, Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã khẳng định nếu không tăng giá điện sẽ không giải quyết được lỗ lũy kế của EVN. Trong thực tế, nguồn cung điện trong thời gian tới sẽ được bổ sung điện than và điện khí, ổn định nền hơn so với điện tái tạo, nên khó có nguồn cung dồi dào mà giá rẻ được. Vướng mắc trước mắt là chúng ta chưa có cơ chế giá điện khí trong khi nguồn nhiệt điện khí trong thời gian tới sẽ tăng mạnh, bổ sung cho nguồn trong mấy năm tới. Quy hoạch Điện VIII đặt ra nguồn điện khí chiếm gần 15%, tỷ lệ rất lớn. Thế nên, việc tăng giá điện bán ra cũng được tính toán dựa trên giá các nguồn mua vào", ông Ngô Trí Long phân tích.

Chuyên gia năng lượng Ngô Đức Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công thương), cũng đánh giá nguồn cung điện khí trong thời gian tới tăng mạnh tại khu vực phía nam, đủ để cung ứng nguồn dồi dào cho khu vực này nên khó xảy ra thiếu điện tại phía nam. Đó là dự án nhiệt điện Nhơn Trạch 3 và 4, lần đầu tiên sử dụng khí LNG tại VN với tổng công suất trên 1.500 MW, hiệu suất khí trên 60%, lớn nhất thế giới. Nếu được đưa vào vận hành đúng tiến độ vào tháng 11.2024 với 500 MW, nguồn sẽ được bổ sung rất lớn. Tuy nhiên, chuyên gia này cũng băn khoăn 70% nguồn khí sản xuất điện khí phụ thuộc giá nước ngoài sẽ ảnh hưởng đến giá thành sản xuất, kéo theo ảnh hưởng đến giá bán điện sinh hoạt.

"Nếu chỉ so điện khí và điện than thì chưa chắc điện khí có giá thành cao hơn do cơ hội vay vốn làm điện khí có lãi suất thấp hơn điện than. Thời gian đầu tư làm một nhà máy điện khí ngắn hơn, lại cho chỉ số phát thải thấp hơn. Trong thực tế, giá điện than trên thế giới tăng mỗi năm do thuế carbon. Nếu tính thêm thuế carbon vào giá thành, giá điện than còn tăng nữa. Thế nên, nguy cơ tăng giá điện rất cao nếu tiếp tục phụ thuộc điện than và nguồn bổ sung thiếu", chuyên gia Ngô Đức Lâm bổ sung.