Bằng nhiều nỗ lực, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã dần "hồi sinh" loài sen trắng trong các ao hồ của quần thể di tích cố đô Huế. Loài “sen ngự” này từng gắn liền với những nét văn hóa đặc trưng, dưới thời các vị vua triều Nguyễn.
Loài sen thanh cao dưới triều Nguyễn
Theo nghiên cứu của TS Lê Công Sơn, Chánh văn phòng Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế, từ xa xưa hầu hết các di tích tại Huế đều gắn liền với yếu tố mặt nước.
Dưới thời Nguyễn, các hệ thống hào hộ thành, hồ ao trong các khu vực cung điện, hoàng cung... đều được trồng sen trắng. Lúc đó, không ít những thắng cảnh nổi tiếng đã gắn liền với vẻ đẹp của loài hoa này, điển hình là hồ Tịnh Tâm một trong những danh thắng được vua Thiệu Trị xếp vào hạng “Thần kinh nhị thập cảnh”.
 |
Sen trắng được phục hồi trong vườn Cơ Hạ (Đại nội Huế) |
LÊ HOÀI NHÂN |
Thời điểm đó, sen trắng ở hồ Tịnh Tâm không chỉ để vua thưởng cảnh, mà giống sen thanh cao này còn được dùng để ướp trà dâng vua. Để có được trà sen cung đình "chuẩn chỉ", trước đó trà phải được đặt vào trong lòng hoa sen trắng, rồi dùng dây buộc lại, ép không cho hoa nở ra, để qua hết đêm trà sẽ hấp thụ toàn bộ hương sen, bởi khi sen vừa hé nhụy là lúc trời đất đang giao hoà, hương còn rất đượm. Sáng hôm sau thì thu trà, khi thưởng thức sẽ có hương thơm thanh khiết và đậm đà đến say lòng
 |
Sen trắng được xem là biểu tượng cho sự thanh cao, tinh khiết, trí tuệ và vĩnh hằng |
LÊ HOÀI NHÂN |
Thời bấy giờ, loài sen với ý nghĩa thanh cao, tinh khiết này còn được chọn để trồng ở hồ Thái Dịch trong Đại nội Huế, với ý nghĩa nâng đỡ cho những bước chân thiên tử khi đi qua cầu Trung Đạo, lối đi mà ngày xưa chỉ dành riêng cho nhà vua.
Trong đời thường, sen trắng được xem là biểu tượng cho sự thanh cao, tinh khiết, trí tuệ và vĩnh hằng. Từ xa xưa, người Huế đã sử dụng hoa sen trắng vào các mục đích cúng, tế hằng năm.
Quyết tâm phục hồi giống "sen ngự"
Qua bao thăng trầm lịch sử, các ao hồ trong quần thể di tích cố đô Huế dần vắng bóng loài sen đặc biệt này, về cả số lượng lẫn chủng loại.
Mong muốn phục hồi giống "sen ngự", năm 2007 Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã thực hiện đề tài Nghiên cứu phục hồi giống sen trắng do TS Lê Công Sơn chủ trì.
Sau 2 năm miệt mài, ông Sơn cùng các cộng sự đã phục hồi thành công 4 giống sen trắng chính của Huế là sen trắng trẹt dĩa, sen trắng trẹt lồi, sen trắng mặt nhăn và sen trắng bộp.
 |
Sen trắng được phục hồi trong hồ Thái Dịch (Đại nội Huế) |
LÊ HOÀI NHÂN |
Thời gian đầu, đề tài phục hồi giống sen trắng thành công, đã tạo một hiệu ứng tốt trong cộng đồng. Thời điểm đó, các ao, hồ trong khu di tích hầu như được triển khai để trồng lại các giống sen trắng bản địa ngày xưa.
Sắc sen trắng thanh tao, thu hút đã nhanh chóng tạo ra hiệu ứng lan rộng trong cộng đồng dân cư. “Những người trồng sen ở Huế thấy được giá trị ý nghĩa của giống sen này nên đã bắt đầu nhân rộng ra tất cả các hồ trên địa bàn. Có thể nói giai đoạn đầu triển khai hết sức thành công”, TS Lê Công Sơn cho biết.
 |
Nhân viên Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế chăm sóc sen tại các hồ trong di tích |
LÊ HOÀI NHÂN |
Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai, dự án phục hồi sen trắng đã gặp một số vấn đề khó khăn, giống sen này với đặc tính sinh trưởng yếu, nên đã chết dần. Nguyên nhân xác định do nguồn nước bị ô nhiễm, trong đó tác động chính là vì tốc độ đô thị hóa quá nhanh, dẫn đến lượng nước thải xuống các ao hồ trong các khu vực di sản, gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước.
Theo TS Lê Công Sơn, để khắc phục vấn đề này, cần có giải pháp đồng bộ và sự phối hợp của nhiều ban ngành và chính quyền địa phương, đặc biệt là ý thức của người dân, tham gia vào việc giữ gìn, bảo vệ môi trường nước. Có như vậy mới tạo điều kiện để hồi sinh được các giống sen trắng ở các ao hồ, các di tích cũng như trên địa bàn.
 |
Sen trắng đang dần được "hồi sinh" trở lại |
LÊ HOÀI NHÂN |
Sau nhiều năm nỗ lực, đến nay các ao hồ, kênh mương trong quần thể di tích cố đô Huế đã dần được "hồi sinh" giống sen trắng tinh khiết. Việc làm này không chỉ góp phần phục hồi giống “sen ngự” trong hệ thống di tích cố đô, mà còn phục hồi giống thủy thực vật hết sức đặc trưng, xây dựng thương hiệu hạt sen hồ sen hồ Tịnh Tâm, là một trong những giống hạt sen nổi tiếng đất Thần Kinh, trở thành sản phẩm nông nghiệp được du khách mọi miền đất nước ưa chuộng.
 |
Du khách check - in bên các hồ sen trong di tích |
LÊ HOÀI NHÂN |
Với hương vị thơm ngon đặc biệt, hạt sen trắng cũng được đưa vào chế biến các món ẩm thực cung đình. “Hiện nay trung tâm cũng đang triển khai các chương trình, đề án nhằm phục hồi lại những món ăn cung đình, đặc biệt sen trắng đóng vai trò rất quan trọng trong việc phục hồi các món ăn cung đình ngày xưa”, TS Lê Công Sơn nói.
Bình luận (0)