Từng học ngành hóa môi trường, chị Phạm Ngọc Anh đã có hơn 20 năm sinh sống và làm việc trong vị trí quản lý hệ thống chất lượng ở châu Âu trước khi quyết định rời Thụy Sĩ để tìm kiếm những thay đổi mới mẻ trong cuộc sống và sự nghiệp.

Ban đầu, chị và một người bạn thân ở Mỹ xây dựng thương hiệu đồ lễ hội tại San Francisco (Mỹ). Cho đến khi về VN, tình cờ nhận được yêu cầu thiết kế áo dài từ một phụ nữ gốc Việt, chị nhận ra áo dài không chỉ là trang phục mang tính truyền thống, mà có thể trở thành cánh cửa để văn hóa Việt bước vào đời sống hiện đại.

Gần một thập niên kể từ khi thương hiệu La Phạm ra mắt (2016), cảm xúc khởi đầu vẫn là nguồn cảm hứng dẫn lối. Từ chiếc áo dài - biểu tượng văn hóa và điểm xuất phát, thương hiệu dần mở rộng sang áo khoác, đầm và trang phục ứng dụng, tất cả được kiến tạo từ chất liệu bản địa như sợi gai dầu, lá dứa, sợi ngô, vải vụn tái chế, thổ cẩm vẽ sáp ong và kỹ thuật thủ công truyền thống.

"Thời trang chỉ thật sự có giá trị khi gắn với đời sống, con người. Một chiếc váy dù tinh xảo đến đâu, nếu không gắn với đời sống thật, con người thật, thì nó chỉ là vật trang trí", nhà thiết kế (NTK) Phạm Ngọc Anh chia sẻ.

Bộ sưu tập (BST) Eternal River tại Tuần lễ thời trang New York xuân hè 2026 vừa diễn ra nhận được nhiều phản hồi tích cực. Chị suy tư điều gì về hành trình sáng tạo và bản sắc thời trang Việt?

Eternal River - dòng sông vĩnh cửu ban đầu là một cuộc đối thoại cá nhân. Cảm hứng đến từ những dòng sông - sông Hồng nơi tôi sinh ra, Aare và Limmat (Thụy Sĩ) - nơi tôi gắn bó suốt tuổi trẻ. Trong dòng chảy vô tận ấy, tôi nhận ra vòng tuần hoàn của sự sống, sự tương đồng giữa con người và thiên nhiên. Eternal River vì thế là câu chuyện của sự tái sinh, gắn bó với cội nguồn, và khả năng thích ứng trước mọi biến động của thời cuộc, thiên nhiên.

Khi phát triển thành BST, tôi tìm cách chuyển hóa cảm xúc thành hình khối, chất liệu và kỹ thuật. Bảng màu xanh biến đổi như dòng nước được sử dụng, kết hợp lụa, thổ cẩm sáp ong cùng kỹ thuật pleats (gấp, xếp ly) để gợi chuyển động. Hành trình "dịch" cảm xúc thành ngôn ngữ thiết kế thủ công đã thể hiện trọn vẹn triết lý nhân sinh, bản sắc Việt đương đại.

Sau show diễn, điều khiến tôi suy nghĩ nhiều nhất là ý nghĩa thật sự của thời trang. Tôi thấy giá trị của một thiết kế không nằm ở sự tinh xảo trên sàn catwalk, mà ở khả năng chạm đến đời sống của sản phẩm, tính hữu ích của nó đối với người dùng. 

Trong Eternal River và các BST trước đó (tại Paris, London), dấu ấn thủ công hiện diện đậm nét. Có phải chính yếu tố này là "chìa khóa" làm nên tính "đời" mà chị nói và chinh phục giới mộ điệu quốc tế?

Chất liệu bản địa luôn là linh hồn trong các sáng tạo của La Phạm. Chúng tôi tập trung vào lụa, vải gai xanh, gai dầu, thổ cẩm nhuộm thủ công… - những chất liệu tự nhiên mang tính di sản. Sự kết nối chặt chẽ với nghệ nhân và các nhà làm vải truyền thống đã giúp chúng tôi hình thành một hệ sinh thái sáng tạo bền vững , nơi các sản phẩm được giữ nguyên đường tơ, mũi dệt, nét sáp ong để tôn vinh trọn vẹn giá trị thủ công.

Sự kiên định này đã được chứng minh tại các sàn diễn quốc tế. Dù tham gia UN-DRESS (Tuần lễ thời trang bền vững, Thụy Sĩ) hay trình diễn các BST như Mountain Dream (London), Eternal River (New York), bản sắc và dấu ấn văn hóa địa phương luôn gây chú ý tạo nên lợi thế cạnh tranh của thời trang Việt. Đơn cử chất liệu lụa Bảo Lộc, thổ cẩm Pà Cò, túi lục bình Nga Sơn và trang sức tái chế của Le's Atelier trong Eternal River vừa qua đã nhận được sự yêu thích đặc biệt.

VN vốn sở hữu lợi thế lớn nhờ nền nông nghiệp phong phú. Trong 5 năm gần đây, chúng tôi đã thử nghiệm, nghiên cứu các sợi tự nhiên mới như lá dứa, chuối, dừa, ngô…, để đưa vào các BST trình diễn và luôn nhận được phản hồi tích cực. Tuy những vật liệu sinh thái này cần được đầu tư thêm về công nghệ để đạt chuẩn ứng dụng và mở rộng quy mô, nhưng đây chính là con đường khả thi để VN khai thác triệt để tiềm năng, không chỉ xuất khẩu sản phẩm mà còn xuất khẩu cả vật liệu sinh thái chất lượng cao cho thời trang ra thế giới.

Vậy theo chị, đâu là giá trị cốt lõi làm nên sức sống của thời trang Việt?

Là đôi bàn tay của người Việt. Người mình có đôi tay nhỏ, khéo léo, nhờ đó mà sản phẩm làm ra rất tinh xảo, sinh động. Tôi từng nghĩ mình hiểu nghề, cho đến khi tận mắt chứng kiến cách người thợ vùng cao tỉ mẩn sơ chế nguyên liệu, dệt từng sợi thô, nhuộm từng tấm vải, truyền qua bao thế hệ. Khi ấy, tôi nhận ra giá trị quý nhất của thời trang Việt không nằm ở xu hướng hay kỹ thuật, mà ở "hơi thở nhân sinh" trong từng sản phẩm làm ra. Tiếp cận một sản phẩm thủ công VN, bạn sẽ nhìn ra tình yêu nghề, lòng kiên nhẫn và tinh thần sáng tạo của những người thợ trong đó. Sẽ không quá khi nói rằng những "đôi bàn tay Việt" đang gìn giữ một phần hồn cốt của văn hóa dân tộc.

Để đưa những vật liệu thô như sợi dứa, sợi ngô… thành chất liệu thời trang đạt chuẩn và mang ra quốc tế, chị phải bước qua bao nhiêu khó khăn?

Khó khăn luôn nhiều và chúng tôi đã phải chiến đấu một cách dai dẳng. Chất liệu chúng tôi chọn đòi hỏi rất cao về thiết kế, sản xuất - gây tốn kém về tài chính, nhân công. Vải tự nhiên cũng khó làm hơn vải tổng hợp hay pha nylon - dễ nhăn, dễ chảy, khó giữ phom. Sợi dệt thủ công lại không đều, khổ nhỏ; còn thổ cẩm thêu tay lại đòi hỏi sự tinh tế khi cắt để tránh phạm vào đường thêu... Toàn bộ quá trình làm ra sản phẩm đều phải làm thủ công, mất thời gian, cần thợ có tay nghề cao, tính kiên nhẫn và sự tỉ mỉ tuyệt đối.

Chưa kể, với các chất liệu mới, chúng tôi còn phải tiến hành thử nghiệm ngay từ khâu giặt để kiểm tra độ co rút, rồi thử thách bằng thời gian để đánh giá độ bền trước khi đưa ra thị trường. Mỗi thiết kế vì thế là cả một hành trình lao động nghiêm túc và tâm huyết. Làm thời trang thật không dễ gì giàu có, nhưng bù lại rất thú vị và khác biệt.

Có bao giờ chị thấy khó khăn đến mức bỏ cuộc?

Cũng có lúc, nhưng tình yêu nghề vẫn lớn hơn. Hiện có nhiều làng nghề truyền thống đang mai một, nghệ nhân không còn người kế nghiệp, lớp trẻ ít mặn mà vì thu nhập thấp, công sức nhiều. Nếu nghề mất đi, di sản sẽ dần phai tàn. Để gìn giữ, chúng tôi chọn con đường kết nối và đổi mới sáng tạo - tạo ra sản phẩm vừa mang giá trị di sản, vừa phù hợp đời sống đương đại.

Đổi mới không chỉ là tạo ra cái mới, mà có thể là quá trình cải tiến chất liệu, thiết kế hay mô hình sản xuất để tăng hiệu quả và giá trị xã hội. Trong thời trang, đó có thể là đổi mới kỹ thuật dệt, nhuộm, may, kết nối khai thác sức mạnh hay kinh doanh theo hướng bền vững. Tôi tin đổi mới sáng tạo chính là động lực cốt lõi giúp ngành thời trang và toàn bộ kinh tế sáng tạo phát triển bền vững.

Ví dụ như…?

VN có nhiều nghệ nhân tài hoa với bản năng thẩm mỹ bẩm sinh, nhưng họ còn thiếu công cụ, cơ hội và sự kết nối để được thế giới nhìn thấy và tôn vinh xứng đáng. Tôi không cho rằng họ cần chạy theo kỹ thuật, công nghệ phức tạp - điều đó không phù hợp với tinh thần sáng tạo của người thợ thủ công. Cái họ cần là xây dựng cầu nối giữa làng nghề và thị trường toàn cầu, giữa truyền thống và đương đại, như thế tinh hoa thủ công Việt mới có thể bước vào đời sống hiện đại.

Khi một nghệ nhân ở Hòa Bình (cũ, nay là Phú Thọ) dệt tấm vải lanh và vẽ sáp ong và một người phụ nữ ở New York khoác nó lên người, đó không chỉ là sự giao thoa giữa hai nền văn hóa, mà còn là cách giá trị VN được sống, được lan tỏa. Đó cũng là lý tưởng và mục tiêu mà những người theo đuổi triết lý văn hóa - thủ công - bền vững như chúng tôi hướng tới.