Tái sinh các bãi chôn lấp rác

Giữ nguyên trồng cây xanh

Bãi rác Gò Cát có diện tích 25 ha nằm ở Q.Bình Tân, từ năm 2007 đã ngưng tiếp nhận rác vì quá tải. Sau nhiều năm chôn lấp rác, nơi đây đã hình thành một quả đồi rác, với phần nổi trên mặt đất là 16 m và 7 m phần chìm. Năm 2019, UBND TP.HCM chủ trương kêu gọi đầu tư khai thác bãi rác này sao cho hiệu quả. Ngay sau đó có nhiều nhà đầu tư trình các dự án biến bãi rác thành chung cư cao tầng, cao ốc văn phòng cho thuê, trung tâm thương mại… nhưng tất cả đều "bỏ của chạy lấy người" trước thách thức xử lý 7 triệu tấn rác, chưa kể nước rỉ rác ngấm sâu xuống đất.

TRUNG HIẾU

Mới đây Công ty tư vấn TA Landscape Architecture do TS-KTS Vũ Việt Anh (Trường ĐH Kiến trúc TP.HCM) đại diện đã đưa ra ý tưởng biến bãi rác này thành công viên. Đây được xem là một đề xuất có ý nghĩa trong chương trình "tái sinh đô thị" và trong bối cảnh TP.HCM thiếu công viên, cây xanh. Theo KTS Vũ Việt Anh, các đồi rác đã trải qua quá trình phân hủy và phân loại từ rất lâu nên đến nay không còn bốc mùi hôi thối nồng nặc. Rác đã biến thành đất nên các đồi rác này có thể giữ nguyên và trồng cây xanh, tạo thành công viên cảnh quan nhấp nhô. Bởi nếu xúc rác đi nơi khác sẽ tốn rất nhiều chi phí. Không chỉ vậy, đem rác từ chỗ này qua chỗ khác đổ cũng rất khó, không khả thi trong bối cảnh các bãi rác của thành phố đã quá tải.

Giải pháp không tính đến chuyện múc hết số rác thải di chuyển đi nơi khác để có mặt bằng sạch, cũng không chờ 20 - 30 năm nữa rác phân hủy hoàn toàn, mà sử dụng giải pháp sinh thái là nhốt lõi rác này bên trong rồi trồng phủ cây xanh (loại cây có khả năng khử độc), phủ thảm cỏ lên trên, cùng với đó là xử lý nước rỉ rác, khí thoát ra bên ngoài bằng giải pháp bấc thấm. Đồng thời sử dụng các hóa chất khử độc tố, sử dụng các thiết bị kỹ thuật hiện đại để hút nhanh rỉ rác, lấy khí độc ra. Ngoài ra sẽ nạo vét lớp đất bề mặt, thay vào đó là đất sạch để đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Ông Vũ Việt Anh mong muốn cải tạo bãi rác này thành một công viên lý tưởng với 4 lớp từ dưới lên trên đỉnh và chia ra thành nhiều phân khu chức năng khác nhau như trung tâm sáng tạo nghệ thuật, không gian triển lãm ngoài trời, khu công viên thiếu nhi, sân vui chơi đa năng, khu thể thao, đường đi dạo, vườn hoa, khu ăn uống ngoài trời…

"Khi tôi đến bãi rác Gò Cát thì thấy rằng vấn đề ô nhiễm môi trường đã giảm. Do đó rác ở đây có thể để lại để sử dụng và khi trồng cây đúng quy định, đúng cách sẽ đảm bảo vệ sinh môi trường, góp phần bảo vệ môi trường. Nếu xã hội hóa được thì rất tốt để thúc đẩy nhanh hơn. Trong trường hợp không xã hội hóa được, thành phố phải bỏ tiền ra đầu tư để tạo công viên, mảng xanh cho người dân", KTS Vũ Việt Anh cho hay.

Tại bãi rác Đông Thạnh (H.Hóc Môn), một doanh nghiệp Hàn Quốc đã có thư ngỏ gửi lãnh đạo UBND TP.HCM bày tỏ mong muốn được tìm hiểu, xúc tiến đầu tư sân golf. Theo đó, Tập đoàn Sudokwon Landfill site - SLC thuộc Bộ Môi trường Hàn Quốc và Công ty Quản lý tài sản Global One sau một thời gian dài và nhiều lần khảo sát, nghiên cứu cùng với sự giúp đỡ của chính quyền TP.HCM và nhận thấy việc đầu tư dự án sân golf là một trong những dự án tiềm năng và khả thi nhất nên đã xin đầu tư sân golf trên bãi rác Đông Thạnh.

Theo đề xuất của nhà đầu tư, nếu được chấp thuận sẽ triển khai xây dựng sân golf 18 lỗ trên diện tích 80 ha cùng với các dịch vụ đạt tiêu chuẩn quốc tế góp phần mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cho địa phương cũng như góp phần cải thiện cảnh quan, môi trường cho khu vực.

Giảm các loại bệnh về hô hấp

Theo TS Nguyễn Minh Hòa, hiện nay diện tích cây xanh tính trên đầu người của các đô thị VN rất thấp, chẳng hạn Hà Nội 2,06 m²/người, Đà Nẵng 2,4 m²/người, Hải Phòng 3,41 m²/người, TP.Huế 12,9 m²/người, TP.Vinh 10,5 m²/người, TP.Vũng Tàu 10 m²/người, TP.Nam Định 5,39 m²/người và TP.HCM đứng cuối bảng, chỉ có 0,55 m²/người.

TRUNG HIẾU

Trong nước đã vậy, nhìn ra bên ngoài mới thấy khoảng cách về tỷ lệ cây xanh/người của các thành phố trên thế giới so với các thành phố của ta quá lớn. Chẳng hạn như Singapore có diện tích cây xanh tính trên đầu người là 39 m²/người, Seoul (Hàn Quốc) là 41 m²/người, Berlin (Đức) 50 m²/người, Moscow (Nga) 44 m²/người, Paris (Pháp) 25 m²/người…

Trước thực trạng này, UBND TP.HCM ban hành kế hoạch 2021-2025, đầu tư xây dựng mới 10 ha công viên công cộng và 2 ha mảng xanh công cộng, trồng mới và cải tạo 6.000 cây xanh hướng đến mục tiêu nâng diện tích cây xanh lên 3 - 4 m²/người. Nhưng do quỹ đất nội thành gần như cạn kiệt, cộng thêm khó khăn về kinh tế nên hầu như mảng xanh không tăng lên được chút nào, chưa kể tình trạng mất cây xanh đang tiếp tục diễn ra. Chẳng hạn để làm nút giao An Phú, TP.Thủ Đức phải di dời, chặt bỏ hơn 1.300 cây hơn 20 năm tuổi, hay dự án làm đường phục vụ sân bay Tân Sơn Nhất cũng phải chặt bỏ hơn 100 cây nhiều năm tuổi ở công viên Hoàng Văn Thụ… Vì vậy kế hoạch biến bãi rác thành công viên là một ý tưởng rất lãng mạn và đẹp, rất đáng được ủng hộ.

Theo KST Trần Tuấn, giải pháp này không mới, các nước châu Á như Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia, Philippines đã thực hiện thành công. Tại Hàn Quốc, năm 1992 chính quyền TP.Seoul đã chuyển đổi một khu chôn lấp rác thải rất rộng thành công viên nổi tiếng mang tên "Dream Park". Năm 2012 chính quyền Bangkok (Thái Lan) và người dân địa phương cải tạo một bãi rác lớn ngay giữa trung tâm thành phố thành công viên Pa Nai Krung…

Tại VN, nếu chỉ nhìn dưới góc độ kinh tế thì việc chuyển đổi hàng trăm ha đất bãi rác thành công viên cây xanh có thể được xem là phí phạm, bởi chỉ cần cho phép chuyển đổi khu đất trên thành dự án bất động sản thì chỉ sau vài năm nơi đây sẽ mọc lên một khu đô thị hiện đại. Khi đó nhà nước không phải bỏ tiền ra làm công viên, trái lại còn thu một khoản tiền rất lớn từ tiền sử dụng đất, thuế, phí... Tuy nhiên, nếu vẫn suy nghĩ như thế, thành phố sẽ thiếu cây xanh, công viên cho người dân thụ hưởng, hít thở không khí trong lành. Do vậy, để phát triển bền vững, thành phố nên dành quỹ đất khoảng 118 ha là đất của 3 bãi rác làm công viên cây xanh, rừng tự nhiên.

KTS Trần Tuấn nhấn mạnh, việc tái sinh các bãi rác thành công viên không chỉ đảm bảo gia tăng diện tích cây xanh trên đầu người theo quy chuẩn của Bộ Xây dựng, mà còn hướng đến các mục tiêu kinh tế và văn hóa - xã hội khác như thu hút khách du lịch, giảm khói bụi (đặc biệt là bụi mịn), giảm các loại bệnh về hô hấp...