Tàu sân bay độc nhất vô nhị ở Đông Nam Á

Trong một giai đoạn ngắn ngủi vào cuối thập niên 1990, Thái Lan là quốc gia duy nhất tại Đông Nam Á sở hữu một trong những biểu tượng quyền lực tối thượng của sức mạnh hải quân: hàng không mẫu hạm. 

Tàu sân bay mang tên HTMS Chakri Naruebet, do chính vua Bhumibol Adulyadej đặt tên, có nghĩa là “Quyền lực tối cao của vương triều Chakri”. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 đã làm trì hoãn những kế hoạch lớn lao của hải quân Hoàng gia Thái Lan (RNT) đối với con tàu này.

HTMS Chakri Naruebet là tàu sân bay đầu tiên và duy nhất của RNT, cũng là hàng không mẫu hạm nhỏ nhất trên thế giới. 

Theo hợp đồng ký kết năm 1992, HTMS Chakri Naruebet được đóng mới tại xưởng tàu Ferrol, Tây Ban Nha, với chủ thầu là Izar EN Bazan trong giai đoạn 1994 - 1996, dựa trên thiết kế của tàu kiểm soát biển Mỹ (SCS). Chi phí đóng tàu ước tính vào khoảng 257 triệu USD, hoặc 365 triệu USD nếu được trang bị đầy đủ các hệ thống tác chiến, theo trang Global Security. 

Tàu HTMS Chakri Naruebet hạ thủy vào ngày 20.2.1996, và các chuyến thử nghiệm trên biển diễn ra từ tháng 10 - 11.1996 trước khi chuyển giao vào tháng 3.1997. Đặc biệt, một số phòng trên tàu được thiết kế dành riêng cho Hoàng gia Thái Lan.

Là phiên bản đơn giản hơn của tàu sân bay Tây Ban Nha Principe de Asturias, HTMS Chakri Naruebet được trang bị bệ phóng kiểu nhảy cầu (ski-jump) dành riêng cho dòng máy bay Harrier. Độ choán nước của tàu ở mức 11.485,5 tấn, độ dài 182,6 m, mang theo thủy thủ đoàn gồm 600 người. Các thông số khác bao gồm tốc độ tối đa đạt 26,2 hải lý, trong khi vận tốc hành trình 17,2 hải lý. Tầm hoạt động ước tính là 10.000 hải lý nếu di chuyển ở vận tốc 12 hải lý.

Về mặt vũ khí, kế hoạch ban đầu là tàu sẽ dần được bổ sung 4 hệ thống vũ khí Phalanx của Raytheon/General Dynamics, 2 khẩu pháo 30 ly và tên lửa Sea Sparrow. Trong đó, Phalanx là pháo cận chiến 20 ly có khả năng nã đạn với tốc độ 3.000 viên/phút vào mục tiêu ở khoảng cách tối đa là 1,5 km. Tuy nhiên, do trở ngại về tài chính, RNT buộc phải ngưng lắp các hệ thống pháo cận chiến, mà thay vào đó chỉ còn lại hệ thống tên lửa hồng ngoại Mistral với tầm bắn tối đa 4 km. Các hệ thống radar 2D và 3D cũng bị loại bỏ, cùng với thiết bị sonar và hệ thống tác chiến điện tử... Kết quả là khi được chuyển giao vào năm 1997, chiếc tàu chỉ được trang bị vỏn vẹn những hệ thống điện tử cơ bản nhất.

Như đã nói ở trên, nếu không được trang bị vỏ thiết giáp, cảm biến và hệ thống chiến đấu, HTMS Chakri Naruebet sẽ phải dựa dẫm hoàn toàn vào các tàu hộ tống về khoản tự vệ. RNT vẫn thiếu tàu ngầm theo bảo vệ, nên con tàu phụ thuộc vào các tàu mặt nước để chống chọi trước các cuộc tấn công trên mặt biển hoặc trong lòng biển.

Dù vậy, HTMS Chakri Naruebet được thiết kế để chở theo phi đội gồm 8 chiếc AV-8S Matador/Harrier, tức dòng máy bay phản lực lên thẳng. Đây là dòng chiến đấu cơ có thể cất/hạ cánh thẳng đứng hoặc trên đường băng ngắn. Bên cạnh đó, hàng không mẫu hạm của Thái Lan cũng có chỗ cho từ 4 - 6 trực thăng S-70B Seahawk, kèm theo tối đa 14 trực thăng khác, như Sikorsky Sea King, Sikorsky S-76 và CH-47 Chinook.

Vào năm 1997, HTMS Chakri Naruebet được trang bị 7 chiếc Matador, phiên bản xuất khẩu đầu tiên của Harrier, kèm theo 2 chiếc TAV-8S dành cho công tác huấn luyện. Các chiếc Matador này vốn là hàng “second hand” được hải quân Tây Ban Nha chuyển giao lại và đến năm 1999, chỉ có một chiếc hoạt động được. Vì vậy, RTN buộc phải tìm kiếm linh kiện của các dòng Harrier đời đầu khác để tiến hành sửa chữa. Đến năm 2003, RTN nỗ lực mua thêm vài chiếc Harrier thế hệ thứ hai từ Anh nhưng bất thành. Trong khoảng thời gian này, tàu sân bay Thái Lan chủ yếu nằm bờ vì thiếu kinh phí ra khơi.

Rốt cuộc, toàn bộ phi đội Matador già cỗi được cho “về hưu” vào năm 2006. Đây cũng là thời điểm quân đội Thái Lan tiến hành đảo chính lật đổ chính quyền Thủ tướng Thaksin Shinawatra. Những biến động hậu đảo chính ngay lập tức khiến Thái Lan rơi vào tình trạng thiếu hụt ngân sách. Và cho đến nay, HTMS Chakri Naruebet chỉ còn lại một cái khung hàng không mẫu hạm mà thiếu hẳn phi đội máy bay/trực thăng cần thiết để tác chiến.

Hiện chiếc tàu trở thành địa điểm tham quan cho du khách tại Pattaya, tỉnh Chon Buri, theo tờ The Bangkok Post. Bất chấp số phận hẩm hiu của tàu sân bay đầu tiên ở Thái Lan, quyết định “tậu” hàng không mẫu hạm của quốc gia Đông Nam Á này được đánh giá là một bước ngoặt cho khu vực Đông Á. Trang Global Security nhận định động thái của Bangkok nhiều khả năng đã kích thích các nước như Nhật Bản và Trung Quốc cân nhắc khả năng sở hữu vũ khí tối thượng trên biển.

Những sứ mệnh nhân đạo Do thiếu ngân sách để hoàn thiện năng lực, HTMS Chakri Naruebet không được triển khai để hỗ trợ sứ mệnh của Liên Hiệp Quốc tại Đông Timor. Tuy nhiên, chiếc tàu từng nhận nhiệm vụ tham gia hỗ trợ và giải cứu nạn nhân trong thảm họa sóng thần Ấn Độ Dương vào năm 2004, cũng như được điều động khi Thái Lan bị ảnh hưởng lũ lụt vào năm 2010 và 2011. Mới đây, vào ngày 25.4.2015, Thái Lan đã triển khai tàu HTMS Chakri Naruebet trong phạm vi lãnh hải của nước này để đóng vai trò là trung tâm y tế tạm thời để ứng cứu những trường hợp di dân gặp nạn trên biển.