Thử đi tìm "lời giải" của hai câu thành ngữ nổi tiếng Cẩu vĩ tục điêu và Kê khuyển thăng thiên nổi tiếng: Chuyện xưa kể rằng, vào thời nhà Hán bên Tàu, tướng Hàn Thế Trung và các quan hầu cận vua đều cắm đuôi con điêu, đúc con ve vàng để trang trí cho đẹp.
Điêu là loài chuột (chồn mactet) to như con rái cá, đuôi to lông rậm dài hơn một tấc, sắc vàng và đen, có lớp da làm áo mặc rất ấm, nhìn chung là quý báu, do đó, người ta thường gọi bậc quyền quý là nhị điêu, hoạn quan là điêu đang.
 |
Ảnh minh họa thành ngữ Cẩu vĩ tục điêu ở Trung Quốc |
baike.com |
Vào năm 265, Tư Mã Viêm cướp ngôi nhà Ngụy, lập ra nhà Tấn, tự xưng là Tấn Vũ đế. Vũ đế phong cho Tư Mã Luân làm Lang Tà quận vương. Trong Tấn thư, mục Triệu Vương Luân liệt truyện cho biết, để thu phục triều thần và mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình, Tư Mã Luân đã tặng vàng bạc và ban chức cho hàng trăm vị quan, thậm chí cho cả nô lệ của những người hầu cận cũng được phong tước.
Do lạm dụng việc phong chức quá nhiều, không đủ đuôi con điêu để gắn vào mũ nên Tư Mã Luân phải thay bằng đuôi chó. Điều này khiến người đời chế giễu và nói rằng "điêu bất túc, cẩu vĩ tục", nghĩa là đuôi điêu không đủ, lấy đuôi chó nối vào. Thế rồi thành ngữ Cẩu vĩ tục điêu ra đời, dùng để chế giễu việc phong chức quá lạm, sử dụng kẻ kém tài thay cho người giỏi.
Câu tục ngữ nào của Việt Nam có nghĩa tương tự?
Ngoài ý nghĩa ban đầu, thành ngữ này về sau còn được dùng như một ẩn dụ để chỉ điều xấu đằng sau điều tốt, hai phần rất không cân xứng (chủ yếu chỉ các tác phẩm văn học). Đồng nghĩa với Cẩu vĩ tục điêu là thành ngữ Phật đầu trước phẩn (佛头着粪), nghĩa là bỏ phân ở đầu tượng Phật, ý nói cái tốt bị cái xấu làm nhơ mất.
Thông thường, một người làm quan thì không chỉ con cháu, mà nhiều khi cả họ đều được nhờ. Do đó mới có câu Nhất nhân đắc đạo, kê khuyển thăng thiên. Câu này được ghi chép trong bộ Luận Hành, quyển Đạo Hư của Vương Sung đời Đông Hán. Đồng nghĩa với thành ngữ Kê khuyển thăng thiên là thành ngữ Hoài Nam kê khuyển, chuyện kể về Lưu An - quốc vương nước Hoài Nam thời Tây Hán.
Vị vua này đọc nhiều sách, nhưng bị mê hoặc bởi sách của Đạo giáo nên muốn tìm thuốc trường sinh để trở thành bất tử. Ông đi khắp nơi để tìm kiếm những đạo sĩ có kỹ năng ma thuật huyền diệu. Cuối cùng ông gặp một vị tiên ban cho cách tinh chế tiên dược, uống vào sẽ trường sinh đời đời.
 |
Ảnh minh họa câu Nhất nhân đắc đạo, kê khuyển thăng thiên |
6bsq.com |
Sau khi tạo được thuốc tiên, Lưu An tắm rửa thay quần áo, thắp hương cầu nguyện rồi uống thuốc trường sinh,sau đó bay lên trời. Sau khi Lưu An trở thành thần tiên, thuốc trường sinh còn vương vãi trong sân bị gà và chó ăn hết, chúng cũng bay lên không trung và trở thành thần.
Ở Trung Quốc, hiện nay vẫn phổ biến thành ngữ Cẩu vĩ tục điêu với hàm ý là bổ nhiệm cán bộ bừa bãi, không tương xứng với chức vụ, bất tài mà làm được chức to; còn câu Nhất nhân đắc đạo, kê khuyển thăng thiên thì cho thấy thời nào cũng có, tương ứng với tục ngữ Việt Nam: "Một người làm quan cả họ được nhờ".
Bình luận (0)