Thu hẹp diện khoáng sản cấp phép kiểu xin - cho

GIẢM THIỂU VIỆC GIAO CHÍNH PHỦ QUY ĐỊNH

Báo cáo một số nội dung lớn trong tiếp thu, chỉnh lý dự án luật Địa chất và khoáng sản, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường Lê Quang Huy cho biết, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội (QH), dự thảo luật đã chỉnh lý theo hướng thu hẹp phạm vi, đối tượng khu vực không đấu giá khai thác khoáng sản. Cụ thể, dự thảo luật đã bỏ "khoáng sản được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến sản phẩm công nghiệp theo quy hoạch khoáng sản" ra khỏi khu vực không đấu giá.

Ảnh: TTXVN

Theo dự luật được chỉnh lý, các khu vực không đấu giá khai thác khoáng sản bao gồm: khoáng sản năng lượng, phóng xạ đã được xác định trong quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản; khoáng sản thuộc vành đai biên giới quốc gia. Ngoài ra, còn có khu vực khoáng sản ưu tiên cấp phép thăm dò xuống sâu và mở rộng; khu vực khoáng sản do các tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản; khu vực khoáng sản nhóm 4 khoanh định để cấp giấy xác nhận đăng ký khai thác (không cấp phép); các trường hợp thu hồi khoáng sản theo các dự án đầu tư xây dựng (không vì mục đích khai thác khoáng sản).

Dự thảo luật cũng giữ quy định về các trường hợp khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định, song bỏ quy định Chính phủ quy định chi tiết về khu vực đấu giá, không đấu giá tại điều 104. Báo cáo của Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường cho hay, một số đối tác chiến lược, chiến lược toàn diện của VN đang rất quan tâm đến một số loại khoáng sản. Đồng thời, VN cũng có nhu cầu hợp tác trong hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản để mang lại lợi ích tối đa. Do đó, có thể có một số thỏa thuận liên Chính phủ trong hợp tác nghiên cứu, thăm dò, khai thác khoáng sản.

Ngoài ra, một số trường hợp đặc biệt liên quan đến quốc phòng, an ninh, các dự án đặc biệt cần có cơ chế để bảo đảm ổn định nguồn nguyên liệu, Thủ tướng Chính phủ sẽ quyết định cấp giấy phép thăm dò, khai thác không qua đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Do đó, về nội dung này, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để có các quy định ràng buộc chặt chẽ hơn.

Nêu ý kiến vấn đề này, Phó chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định đề nghị nên giao Chính phủ quy định cụ thể về khu vực khoáng sản đấu giá, không đấu giá theo một số nguyên tắc như công khai, minh bạch, hiệu quả, bảo đảm lợi ích lâu dài của quốc gia, cân đối lợi ích của nhà nước, của nhà đầu tư và người dân nơi có mỏ. "Khu vực nào đấu giá, khu vực nào không đấu giá, có thể giai đoạn này thì khu vực này cho, khu vực kia không cho để đảm bảo lợi ích lâu dài của quốc gia, môi trường, lợi ích của doanh nghiệp và của người dân", ông Định nêu.

Tóm lược phiên thảo luận, Phó chủ tịch QH Trần Quang Phương lưu ý, Ủy ban Thường vụ QH đề nghị rà soát để quy định tối đa trong luật các nội dung đã được thực tế kiểm nghiệm, giảm thiểu việc giao cho Chính phủ quy định. Trường hợp để bảo đảm tính khả thi, linh hoạt trong tổ chức thực hiện thì cần quy định nguyên tắc trong luật trước khi giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết định, như trường hợp không đấu giá quyền khai thác khoáng sản… Ông Phương cũng nhấn mạnh, với các góp ý tiếp thu một phần hoặc không thể đưa vào luật, cần phải có giải trình thuyết phục như kiến nghị đấu giá tất cả quyền khai thác khoáng sản trừ khu vực khoáng sản năng lượng, phóng xạ hay vấn đề liên quan quy hoạch bôxit…

XEM CÓ LỢI ÍCH NHÓM NÀO KHÔNG

Với khoáng sản nhóm 4 (bao gồm các loại đất sét, đất đồi; đất lẫn đá, cát, cuội, sỏi hoặc đất, sét có tên gọi khác chỉ phù hợp với mục đích làm vật liệu san lấp, đắp nền đường hoặc móng công trình; đất đá thải mỏ), dự thảo luật bổ sung quy định đăng ký khai thác thay vì cấp phép. Theo Phó chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định, đây là nội dung mới, góp phần giải quyết vướng mắc hiện nay liên quan tới nguồn vật liệu san lấp cho các công trình quan trọng quốc gia khi nhà nước cấp phép mỏ cho tư nhân khai thác rồi lại phải mua với giá "cắt cổ".

Tuy nhiên theo ông, "đăng ký thay vì cấp phép thì làm rất nhanh", song không cẩn thận sẽ bị lợi dụng, "dùng cho công trình của quốc gia thì ít mà bán ra ngoài thì nhiều, phá đường, phá hạ tầng, phá môi trường". Do đó, ông Định đề nghị tách thăm dò và khai thác, trong đó khai thác phải chặt chẽ, yêu cầu khai thác phải theo quy hoạch và thời hạn cụ thể. "Trước đây tôi làm lãnh đạo tỉnh, họ bảo anh ơi, luật cho phép 2 năm thì cấp phép thời hạn 2 năm. Tôi bảo không, tôi chỉ cấp phép 6 tháng. Mỏ bé tí, khai thác cát 2 năm thì các ông đào cả dòng sông à?", ông Định nói.

Góp ý dự thảo luật, Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn cho hay, vừa qua một số địa phương xảy ra các vụ án hình sự, xử lý kỷ luật liên quan đến khai thác khoáng sản. Điều này cho thấy việc cấp phép khai thác khoáng sản, vật liệu xây dựng và vật liệu san lấp là vấn đề quan trọng. Vì thế, Chủ tịch QH đề nghị làm thận trọng, kỹ lưỡng, chắc chắn, những vấn đề gì đã chín, đã rõ, được thực tế chứng minh thì sửa. Những vấn đề gì chưa chín, chưa rõ, chưa được thực tế chứng minh thì tiếp tục nghiên cứu, không vội đưa vào luật.

Chủ tịch QH cũng nhấn mạnh việc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng chính sách, pháp luật. "Mình rà soát xem có nhóm lợi ích nào trong xây dựng luật Địa chất và khoáng sản không. Thường vụ QH cam kết với Đảng, với Bộ Chính trị là trong xây dựng pháp luật phải hết sức thận trọng, kỹ lưỡng, nghiêm túc, theo các quy định của Đảng, không thể làm sai được. Tôi đề nghị cơ quan chủ trì ở đây là Bộ TN-MT và cơ quan thẩm tra là Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường phải chịu trách nhiệm trước Đảng, trước Thường vụ QH, trước QH trong việc soạn thảo cũng như thẩm tra của mình", Chủ tịch QH nhấn mạnh.