Chấm dứt cấp phép khoáng sản kiểu xin - cho?

"MIẾNG MỠ NGON TRƯỚC MIỆNG MÈO"

Chiều 28.6, góp ý dự án luật Địa chất và khoáng sản, đại biểu (ĐB) Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) nêu báo cáo tổng kết 13 năm thực hiện luật Khoáng sản 2010 hiện hành cho thấy việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản mang lại hiệu quả cao, tăng thu cho ngân sách nhà nước nhưng tỷ lệ cấp phép khai thác thông qua đấu giá rất thấp. Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh khi trả lời chất vấn đầu tháng 6 vừa qua giải thích tỷ lệ đấu giá khai thác khoáng sản thấp vì bộ thực hiện theo đúng Nghị định 158 năm 2016, trong đó quy định 7 trường hợp không đấu giá khoáng sản.

Theo ĐB Hậu, trong phần trả lời của mình, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cũng khẳng định "sẽ thực hiện tối đa việc đấu giá khai thác khoáng sản". Tuy nhiên, dự thảo luật khi quy định về khu vực khoáng sản không đấu giá lại lấy lại 3/7 nội dung của Nghị định 158, với quy định rộng và khái quát hơn. Dự thảo luật cũng giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết và quyết định thêm các trường hợp cụ thể không thực hiện đấu giá.

Gia Hân

"Tôi chưa biết Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ sẽ quy định và quyết định thế nào, nhưng nếu không có sự thay đổi căn bản các quy định tại Nghị định 158 thì Bộ TN-MT và các địa phương sẽ khó mà chuyển mạnh sang "đấu giá quyền khai thác khoáng sản" hoặc có hình thức thực hiện phù hợp nhằm đảm bảo khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên khoáng sản của quốc gia", ông Hậu nhấn mạnh.

Khẳng định khoáng sản là tài nguyên quý giá đòi hỏi phải được quản lý, khai thác tiết kiệm, hiệu quả, song ĐB Hậu cũng cho rằng "khoáng sản cũng là miếng mỡ ngon đặt trước miệng mèo" và "cần phải đậy kỹ, khóa chặt" để không bị thất thoát...

ĐẤU GIÁ HAY KHÔNG ĐẤU GIÁ ?

Đấu giá hay không đấu giá cũng là vấn đề nhiều ĐB nêu. ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) dẫn thông tin của Báo Thanh Niên cho biết trong số 441 giấy phép khai thác khoáng sản do Bộ TN-MT cấp, chỉ có 10 giấy phép được cấp thông qua đấu giá, tỷ lệ 2,2%. Còn ở địa phương, trong số 5.200 giấy phép khai thác khoáng sản được cấp, chỉ 827 giấy phép được cấp thông qua đấu giá, tỷ lệ khoảng 16%. Tính trên phạm vi cả nước, tỷ lệ các mỏ khoáng sản được cấp phép thông qua đấu giá chỉ đạt 14,8%. "Như vậy, tỷ lệ cấp phép kiểu xin - cho là rất cao. Trong khi kết quả đấu giá khai thác khoáng sản cho thấy giá tăng từ 20 - 40%", ông Nghĩa nêu.

Theo ông Nghĩa, khoáng sản được đấu giá chủ yếu dựa vào giá trị thương mại và nguồn thu; còn khoáng sản không đấu giá có thể xuất phát từ chính sách về an ninh quốc phòng, chiến lược về tài nguyên. Do đó, ông đề nghị cần có tiêu chí rõ ràng để phân biệt khoáng sản nào được đấu giá, khoáng sản nào không. Nếu giao cho Chính phủ quy định chi tiết và quyết định các trường hợp cụ thể không thực hiện đấu giá, Chính phủ lại phải bàn với bộ, ngành, sẽ dẫn tới kéo dài, chậm trễ, không thuận lợi.

Gia Hân

Một vấn đề khác được ông Nghĩa nêu là xác định giá khởi điểm khi đấu giá khoáng sản. Theo đó, Nghị định 22 năm 2012 của Chính phủ quy định giá khởi điểm trong đấu giá khai thác khoáng sản không thấp hơn tiền cấp quyền khai thác khoáng sản. Thế nhưng, Thông tư liên tịch số 54 năm 2014 của Bộ TN-MT và Bộ Tài chính lại hướng dẫn giá khởi điểm đấu giá quyền khai thác khoáng sản xác định bằng tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.

Theo ông Nghĩa, tiền cấp quyền khai thác khoáng sản còn thấp. Chỉ tính bauxite, nếu so sánh với giá khởi điểm đấu giá quyền khai thác bauxite của Trung Quốc, Ấn Độ thì trong 10 năm qua số tiền có thể thất thoát là khoảng 7,5 tỉ USD. Với trữ lượng bauxite của VN khoảng 31 tỉ tấn, nếu vẫn giữ nguyên giá khởi điểm bằng tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, ngân sách có thể mất đi khoảng 20 tỉ USD.

Song, tại điều 106 dự thảo luật vẫn tiếp tục quy định giá khởi điểm đấu giá khai thác khoáng sản bằng mức thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản. Như vậy, tình trạng thất thoát rất lớn này vẫn chưa được khắc phục. "Vấn đề đấu giá gì, không đấu giá gì và đấu giá như thế nào, theo tôi tới đây cần phải được bổ sung, bổ túc rất nhiều, đặc biệt là lấy ý kiến của nhiều chuyên gia như phản ánh chính thức trên Báo Thanh Niên tôi vừa dẫn chứng", ông Nghĩa nêu.

Giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng TN-MT Đặng Quốc Khánh nhấn mạnh quan điểm chung là sử dụng hiệu quả nhất nguồn tài nguyên khoáng sản, đồng thời đảm bảo chiến lược khoáng sản, an ninh năng lượng quốc gia. Do đó, hiện một số loại khoáng sản như than, bauxite phải để cho tập đoàn nhà nước làm và Chính phủ quy định các trường hợp cụ thể. Tuy vậy, ông Khánh đồng tình cần rà soát lại Nghị định 158 theo nguyên tắc những khu vực liên quan tới chiến lược, an ninh thì Chính phủ sẽ quy định; còn lại sẽ tập trung để đấu giá, đảm bảo khai thác hiệu quả nhất và mang lại nguồn thu cao nhất cho nhà nước.