 |
Bìa cuốn sách 131 di tích & địa danh Trường Sơn (NXB Thanh Niên, 2021) |
n.k.p |
Gần nửa thế kỷ đã qua, kể từ ngày Trường Sơn ngớt tiếng bom rền, đạn réo. Không ít những chiến sĩ mở và giữ đường Trường Sơn đã “theo bước” vị tư lệnh Đồng Sĩ Nguyên, không ít “di tích đường Trường Sơn đã mờ đi trên mặt đất và ngay cả trong ý thức của mỗi chúng ta” như Lời giới thiệu chung về các di tích Trường Sơn đã viết. Các cựu binh còn sống và bạn trẻ hôm nay nếu muốn đến với tuyến đường này cũng khó thực hiện… Cuốn sách 131 di tích & địa danh Trường Sơn (Đại tá Vũ Trinh Tường chủ biên; Hội Truyền thống Trường Sơn Đường Hồ Chí Minh & NXB Thanh Niên, 2021) là “phương tiện” gọn nhẹ nhất giúp mọi người hiểu rõ đường Trường Sơn với cả một hệ thống ngang dọc rất rộng lớn, đi qua 11 tỉnh của Việt Nam (Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Kon Tum, Gia Lai, Đắc Lắc, Đắc Nông, Bình Phước) và địa bàn 7 tỉnh Trung - Hạ Lào (Bô Li Khăm Xay, Khăm Muộn, Xavannakhet, Sanavan, Sê Koong, At Ta Pư, Chăm Pa Xắc), 4 tỉnh Đông-Bắc Campuchia (Ratarakiri, Stung Treng, Karachie, Mondulkiri). Với dung lượng gần 500 trang, ngoài phần giới thiệu chung, sách gồm 4 phần, mỗi di tích được miêu tả khá chi tiết qua các mục: Tên, Địa điểm, Sự kiện - Nhân vật, lịch sử, đặc điểm, Xếp hạng - vinh danh, Hiện trạng, kèm nhiều hình ảnh, bản đồ, cuốn sách là nguồn tư liệu quý đối với bạn đọc cả nước.
Phần 2 Các Di tích được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt giới thiệu 46 di tích nổi tiếng như Cầu Ka Tang (đường 12A), Chỉ huy sở Bộ Tư lệnh 559 ở Hóa Tiến, Đồi Cha Quang (tức Đồi 37 - Đường 12A), Cổng Trời - Cha Lo (đường 12A), Ngầm Khe Rinh, Đèo Đá Đẽo, Bến Phà Xuân Sơn (đường 15), Hang Tám Cô (đường 20), Dốc Ba Thang (km 19, đường 20), Ngầm Cà Roòng và Ngầm Akai (Km 61 đường 20), Phà Long Đại, Hiền Ninh - Chỉ huy sở Bộ Tư lệnh Trường Sơn…
Trong 36 di tích được giới thiệu ở Phần 3 Các Di tích chưa được cấp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt có Ngã Ba Khe Ve, Binh trạm 12, La Trọng, Bãi Dinh, Sân bay dã chiến Khe Gát, Trọng điểm Trạ Ang (km 10 đến 14 đường 20)…
Những số liệu, sự kiện tiêu biểu của di tích kể trên, một lần nữa cho chúng ta thấy sự đóng góp to lớn đồng thời cũng là sự hy sinh không kể xiết của đồng bào, bộ đội, TNXP và các lực lượng phục vụ cho tuyến đường Trường Sơn trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc. Dưới đây, xin trích dẫn một vài di tích để bạn đọc hình dung phần nào giá trị của cuốn sách.
Cụm di tích Cổng Trời - Cha Lo được giới thiệu trong gần 4 trang. Đây là cửa khẩu đầu tiên cho xe cơ giới của Tổng cục Hậu cần và Đoàn 559 đưa hàng sang phía Tây Trường Sơn từ 1962. Từ đó cho đến hết chiến tranh, Cổng Trời và cửa khẩu Cha Lo không ngày nào vắng những đoàn xe của bộ đội Trường Sơn. Đây cũng là Chỉ huy sở Binh trạm 12 (1968-1972), có cả kho hậu cần trong hang đá. Trên vách đá còn vết khắc của chiến sĩ vô danh “Tim còn đập, đường không tắc”; hang đá bên kia đường là chỗ làm “Lễ Truy điệu sống” các chiến sĩ trước khi ra mặt đường. Cụm di tích này cũng gắn với trận chiến đấu đầu tiên trên đường 12A với không quân Mỹ ngày 28.11.1964, nơi chính trị viên - anh hùng Nguyễn Viết Xuân hô vang câu khẩu hiệu bất tử: “Nhằm thẳng quân thù mà bắn!”. Cuối năm 1968, khi đường 12A và đường 20 bị đánh phá ác liệt, chưa thể thông xe được, tháng 12.1968, tuyến ống dẫn xăng qua đây vượt đèo Mụ Giạ được xây dựng và ngày 3.3.1969, dòng xăng đầu tiên đã vượt Trường Sơn đến Khăm Muộn (Lào), kịp thời tiếp “máu” cho các đoàn xe vào mặt trận.
Cụm di tích này còn là “một cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và một truyền thuyết trữ tình”. Đó là câu chuyện người dân tộc Khùa, Mày truyền lại. “Nàng Y Leng và chàng Thông Ma yêu nhau say đắm, nhưng không thành duyên, để rồi cùng chết bên nhau trên một mỏm đá trên sườn dãy núi Giăng Màn. Tại nơi đôi tình nhân chết mọc lên hai khối đá đứng cạnh nhau…”. Đó là Cổng Trời hiện nay…
Rất nhiều di tích kể trên đã khá quen thuộc với bạn đọc, xin giới thiệu thêm Di tích Trọng điểm Trạ Ang có lẽ còn ít người biết đến. Đây là đoạn đường xung yếu, một bên vách núi dựng đứng, một bên vực sâu, từ km 10 đến km 14 đường 20 Quyết Thắng. Có đợt địch đánh liên tục 87 ngày đêm với 793 trận. Có ngày 27 máy bay B.52 và 30 loại máy bay khác ném bom ở đây. Trực chiến ở đây là Binh trạm 14, các đại đội TNXP Quảng Bình, Nghệ An, Thái Bình. Hàng trăm chiến sĩ bị thương và hy sinh. Sau đợt đánh phá ác liệt từ ngày 1.7 đến 15.8.1968, đường bị tắc hoàn toàn, xe bị ứ lại hàng đoàn. Binh trạm 14 phải cho chiến sĩ kéo từng phuy xăng ngược suối Trạ Ang từ km 10 lên km 14. 60 phuy xăng, lên đến nơi chỉ còn 30 phuy, 29 chiến sĩ hy sinh, máu nhuộm đỏ suối Trạ Ang! Ngày 19.11.2001, Trọng điểm Trạ Ang được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia.
Có thể nói cuốn sách 131 di tích & địa danh Trường Sơn là một “bảo tàng” bằng “văn tự” về đường Trường Sơn khá đầy đủ, nơi luu giữ lâu dài chứng tích về con đường huyền thoại dân tộc Việt Nam.
Bình luận (0)