Trường học, giáo viên đi sau đổi mới giáo dục: Phải thay đổi cách đào tạo người thầy

PGS-TS Phạm Hồng Quang, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm (ĐH Thái Nguyên), cho biết theo khảo sát về thực trạng đào tạo SP do một nhóm các trường SP thực hiện, có 40% số người được hỏi cho rằng các trường SP chưa đạt mục tiêu đào tạo sinh viên ra trường có khả năng làm việc. Một trong những nguyên nhân là chất lượng chương trình đào tạo của các trường SP chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới trong giáo dục phổ thông.

PGS-TS Nguyễn Kim Hồng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho biết các trường đã cùng nhau thảo luận nhiều lần để tìm cách nâng thời gian sinh viên được thực hành nghề ở trường phổ thông. Về lâu dài phải thay đổi cách thức đào tạo GV theo hướng tăng thời gian đào tạo lên 4,5 - 5 năm như nhiều nước đã làm: đào tạo GV theo công thức: cử nhân + nghiệp vụ SP. Thạc sĩ Nguyễn Thị Hương, Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, cho rằng trường ĐH cần mời GV phổ thông lên dạy cho sinh viên.

Theo tiến sĩ Chu Cẩm Thơ, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, VN nên học tập các nước mô hình tiếp nối trong đào tạo SP. Sau khi học xong ĐH một ngành khoa học cơ bản, người học nếu muốn làm GV thì học nghề thêm một vài năm trực tiếp tại trường phổ thông.

Ông Nguyễn Quốc Vương, nghiên cứu sinh ở Nhật Bản, cho biết: “Con đường làm GV ở Nhật mở rộng, không cứ là học trường giáo dục hay khoa giáo dục mà chỉ cần lấy đủ số tín chỉ các môn học cần thiết, lấy được giấy phép hành nghề và trúng tuyển là thành GV. Cách này cho phép tuyển được người có học thuật thâm sâu và kinh nghiệm thực tế”.

Còn bà Nguyễn Thị Thu Huyền, nghiên cứu sinh ĐH Đông Anglia (Anh), cũng đề xuất: “Nên đưa mô hình đào tạo nghiệp vụ SP ngắn hạn trở lại cho những người có bằng ĐH khác nhưng muốn đi dạy. Họ sẽ học thêm một năm nghiệp vụ SP, thời gian đó chủ yếu thực tập ở trường”.

Bài 20 năm không thay giáo án trên Báo Thanh Niên ngày 5.1 đã chỉ ra những yếu kém, bất cập từ phía GV và cả nơi đào tạo. Là cán bộ quản lý một trường THPT, tôi thấy 2 vấn đề cơ bản quyết định GV có làm tốt công việc của mình hay không, đó là năng lực nghề nghiệp và tâm huyết với nghề.

Từ những năm 1980, 1990 đến nay không nhiều học sinh khá giỏi sau khi tốt nghiệp THPT chọn thi vào các trường sư phạm. Kiến thức tổng quát phổ thông còn non, năng lực chuyên môn của ngành học mà sinh viên sư phạm chọn để học không sâu, vì thế thiếu hẳn nền tảng cần có để tiếp tục hoàn thiện và phát triển ở bậc ĐH, CĐ. Hệ quả là lúc ra trường GV luôn coi sách giáo khoa là “bảo bối”, soạn - giảng - kiểm tra cứ theo đúng nội dung sách là được. Có GV dạy ngữ văn tại trường tôi cứ nắm chắc sách giáo khoa khi lên lớp, việc thay đổi cấu trúc bài dạy cho phù hợp - dù được góp ý nhưng vẫn giậm chân tại chỗ. Kiến thức bộ môn bị hỏng, tay nghề non kém thì nói chi đến chuyện dạy tốt, đến chuyện thay đổi để đáp ứng được yêu cầu hiện nay.

Dạy học cần lắm sự đam mê, nhưng thử hỏi trong hơn triệu thầy cô đang đứng lớp ở bậc phổ thông có bao nhiêu người thực sự yên tâm, dành hết thời gian cho dạy học và giáo dục tại trường? Thực tế, phần lớn GV soạn bài giảng chỉ để đối phó với kiểm tra. Lên lớp cứ theo những bước cơ bản truyền thống. Ban giám hiệu kiểm tra có thể do không có chuyên môn và cũng vì tuân thủ quy trình nên giáo án đủ bước là đạt yêu cầu, còn có mang lại hiệu quả trong giờ lên lớp hay không lại là chuyện khác và ít được đánh giá.

Môi trường làm việc quản lý nặng về đối phó, thành tích ở các cơ sở giáo dục cũng góp phần tạo nên thực trạng buồn nói trên.

Hiện nay, chúng ta đang gắn đào tạo với bồi dưỡng, có vẻ không ổn lắm. Liền sau đào tạo nên là đánh giá, kiểm tra và kết quả đào tạo phải là cơ sở để GV phát triển tay nghề, uy tín nghề nghiệp, lương bổng và thăng tiến. Những năm trước đây, nhiều lớp bồi dưỡng cho GV phổ thông khá rầm rộ về hình thức nhưng hiệu quả rất thấp.

Quản lý để GV phải học tập nghiêm túc, đổi mới phương pháp giảng dạy, khơi dậy động lực nghề nghiệp mới là vấn đề cần phải bàn.

Trong bối cảnh có nhiều thay đổi về phương pháp dạy học (như dạy theo dự án, chuyên đề) thì giáo án dạy học không thể không thay đổi. Cho nên chỉ sử dụng một giáo án cho quá nhiều năm là thiếu tính cập nhật và sáng tạo. Tuy nhiên, thực tế ở trường phổ thông vẫn chưa tạo điều kiện cho GV thay đổi. Đó là việc vẫn quá chú trọng vào kế hoạch liên chương bài giảng, kiểm tra định kỳ giáo án theo hướng "đóng", bài bản. Vì thế giáo án được xem như là "công cụ" của GV vừa để dạy, vừa để kiểm tra, mà ít có sự thay đổi. Vấn đề gây hoang mang nhất cho GV hiện nay là nghe dạy học tích hợp nhưng cách thực hiện, soạn giáo án như thế nào thì GV hoàn toàn không thể hình dung ra được. Các trường sư phạm cũng chưa chủ động được điểm này.