Truyện ngắn của Nguyễn Trí: Câu chuyện của những con người bị số phận đẩy đưa

Ma bùn là câu chuyện về nhóm bạn của nhân vật "tôi", trong đó có Sơn - nổi tiếng với “tội gian manh”. Sơn từng là nhà báo, thế nhưng đi đâu cũng nhận tiền đút lót nên bị tống cổ khỏi cuộc chơi báo lẫn văn. Với bạn bè, Sơn “hơi bết” ở chỗ là con nợ có mượn mà không có trả.

Mâu thuẫn xảy ra trong chuyến du lịch đến Đà Lạt của cả nhóm khi Hậu, bạn cùng phòng với Sơn, mất chiếc máy tính bảng. Mọi nghi ngờ đều đổ lên đầu Sơn và hai cô ma nữ mà người ta đồn rằng đã chết trong chính căn phòng mà Sơn và Hậu đang ở. Chẳng ai tin chuyện ma quỷ nên gần như cả bọn dồn hết nụ cười khinh miệt và ghẻ lạnh cho gã ma bùn là Sơn.

Lưu manh lại là câu chuyện về Hoa, vì không thể có con với chồng nên đã ngoại tình và mang thai con của gã “nghệ sĩ thứ thiệt” Dũng Hói. Quyết định bỏ Trần, người chồng cờ bạc rượu chè, Hoa đến với người tình. Những tưởng Hoa sẽ có hạnh phúc nhưng cô lại phải quay về vì Dũng đã lạnh lùng bỏ cô khi biết rằng đứa con trong bụng là một đứa con gái. Người chồng tệ bạc không thể có con hay gã nhân tình lợi dụng và lừa gạt, ai mới là kẻ lưu manh?

Độc giả sẽ còn bắt gặp Minh Bay từng trốn trại, chấp nhận cảnh sống chui nhủi. Minh Tàn dù làm gì cũng không thoát nổi cảnh nghèo. Cần hết thời ỷ quyền thế, xà xẻo vật tư xây dựng, vì gây thù chuốc oán mà sự vụ đổ bể, bị kỷ luật, phải bán nhà trả nợ. Các nhân vật khác nhau về tính cách nhưng gặp nhau ở hoàn cảnh ngặt nghèo, sa ngã và tha hóa.

Nét đặc sắc của tập truyện là ở việc không chỉ nói về sự tha hóa của con người mà chính trong hoàn cảnh đó, các nhân vật chọn lựa thế nào, đối mặt với khó khăn ra sao.

Khi Sơn sắp phải chịu thảm cảnh bị bạn bè nghi ngờ tội danh ăn trộm và bị ghẻ lạnh thì nhân vật "tôi" tin rằng Sơn, dù là tên ma bùn, vẫn sẽ không làm chuyện dại dột. Nhắc lại câu chuyện hai ma nữ đã từng chết bí ẩn trong căn phòng số 13, nhân vật "tôi" đã thành công bẻ lái câu chuyện, khiến mũi rìu không còn hướng về Sơn. Dù sự thật không bao giờ được làm rõ, cách giải quyết tình huống của nhân vật "tôi" đã mở một con đường cho Sơn và biết đâu rằng sau này, anh ta sẽ có những sự thay đổi.

Tương tự, Trần chắc chắn đã biết được Dũng Hói là cha của đứa con. Nhưng khi Hoa quay lại, Trần đã có động lực để từ bỏ rượu chè cờ bạc, hứng chí làm ăn và có được thành công. Trần sẵn sàng bỏ qua việc cha đứa bé là ai mà hết lòng bảo vệ vun đắp cho gia đình nhỏ của mình khỏi gã nghệ sĩ lưu manh kia.

Không may mắn như các nhân vật khác, ông Tùng mất đi đứa con gái ông yêu nhất và chọn cách từ giã cuộc sống. Từng trải qua những năm tháng khó khăn, phải làm đủ nghề để nuôi cha mẹ và trang trải cuộc sống, đến khi ông gây dựng được cả cơ ngơi thì bất hạnh lại đến với con gái ông. Dù yêu thương con gái hết mực, hơn bất cứ điều gì trên đời nhưng ông lại vô tình áp đặt mọi thứ lên Hương. Đến khi Hương bỏ nhà đi, rồi qua về với căn bệnh hiểm nghèo và mất, ông Tùng mới nhận ra mình chẳng còn tha thiết điều gì trên đời, dù tài sản của ông có nhiều đến thế nào chăng nữa.

Truyện ngắn của Nguyễn Trí rất dung dị đời thường. Xen lẫn những lời kể là những câu văn để lại trong lòng người đọc ấn tượng sâu sắc. “Đời sống của chúng ta có lắm súc sinh đội lốt người. Nhưng con luốc người lắm bạn ạ”, trích truyện ngắn Con Luốc, hay “Tuy đùa nhưng thật vì hiếm thấy ai xem người thân là bạn để tặng nhau đôi câu dịu dàng”, trích truyện ngắn Tuyệt vọng.

Mỗi câu chuyện là một bài học về cách đối nhân xử thế. Dù kết thúc như thế nào thì những điều mà Nguyễn Trí đã vẽ ra thông qua những nhân vật, với số phận và hoàn cảnh khác biệt, đều khiến người đọc phải suy ngẫm về ý nghĩa của tình thân, tình bạn, tình nghĩa vợ chồng và trên hết là tình người.