'Vỡ' quy hoạch xe hợp đồng

Tình trạng trên góp phần cho việc kẹt xe nghiêm trọng đang xảy ra tại TP.HCM.

Theo số liệu từ Sở GTVT TP.HCM, tính đến hết ngày 30.6.2017, Sở đã cấp phù hiệu xe hợp đồng cho 23.820 xe từ 9 chỗ trở xuống thuộc 282 đơn vị vận tải. Trong đó, xe được cấp phù hiệu xe hợp đồng tham gia ứng dụng phần mềm Grab là 14.100 xe (tính đến ngày 31.7.2017). Tổng lượng loại xe vận tải này hoạt động trên địa bàn TP.HCM (chủ yếu hoạt động khu vực trung tâm TP) hiện lên tới 34.880 xe (gồm 11.060 xe taxi và 23.820 xe hợp đồng).

Ngoài ra, còn một lượng xe đáng kể không đăng ký kinh doanh vận tải, đang tham gia hoạt động ứng dụng phần mềm Uber. Trong khi đề án Quy hoạch phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe taxi trên địa bàn TP.HCM đến năm 2025 (đang được tổ chức thẩm định), số lượng xe taxi dự kiến đến năm 2020 là 14.500 xe, đến năm 2025 là 16.500 xe. Như vậy, số lượng xe hiện hữu trong địa bàn TP hiện nay đã vượt gần 3 lần quy hoạch đến năm 2020 và hơn 2 lần quy hoạch đến 2025.

TP phải đưa ra lộ trình dựa trên bức tranh giao thông đô thị tổng thể. Lấy ý kiến người dân, các chuyên gia và cả Chính phủ để đưa ra giải pháp đồng bộ, tìm ra công thức mà tất cả các loại phương tiện đều phải chịu ảnh hưởng một cách công bằng. Cứ vướng đâu lo đấy, xử lý từng vấn đề riêng biệt như hiện nay thì giao thông TP sẽ vô phương cứu chữa. PGS-TS Nguyễn Trọng Hòa

Số lượng xe tăng theo cấp số nhân trong khi quỹ đất dành cho giao thông của TP lại hết sức khiêm tốn. Báo cáo của ông Bùi Xuân Cường, Giám đốc Sở GTVT TP.HCM, tại buổi làm việc của đoàn công tác Bộ GTVT với UBND TP.HCM về các vấn đề giao thông mới đây, cho biết tính đến hết năm 2016, tổng chiều dài các tuyến đường chỉ khoảng 4.155 km, đạt mật độ 1,98 km/km2 (theo quy chuẩn xây dựng VN phải đạt 10 - 13,3 km/km2). Diện tích đất dành cho giao thông khoảng 7.841 ha (theo quy hoạch đạt 22.305 ha), tỷ lệ đất giao thông trên đất xây dựng đô thị đạt 8,5% (theo quy hoạch đạt 22,3%). Quỹ đất dành cho giao thông thấp nhưng tính đến ngày 15.6.2017, lượng phương tiện giao thông mà TP đang quản lý đã lên đến hơn 8 triệu gồm 652.389 ô tô và hơn 7,4 triệu xe mô tô, tăng 5,89% so với cùng kỳ năm 2015. Chưa kể trên 1 triệu phương tiện các loại mang biển số các tỉnh đang lưu thông trên địa bàn TP. Đây chính là nguyên nhân gây ùn tắc ngày càng diễn ra trên diện rộng.

PGS-TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, lý giải: Việc gia tăng quá nhanh của các loại hình vận tải theo hợp đồng là do sự buông lỏng quản lý. “Giờ quá dễ để đăng ký thành lập một doanh nghiệp đăng ký kinh doanh vận tải. Áp đặt quota thì bị kêu là “giấy phép con”. Nới ra thì lượng xe ngay lập tức tăng lên chóng mặt, không kiểm soát được”, ông nói.

Trước tình trạng này, Sở GTVT TP.HCM đang nghiên cứu tham mưu UBND TP xem xét chấp thuận cho phép tạm dừng cấp phù hiệu đối với ô tô 9 chỗ trở xuống tham gia kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng. Ông Bùi Xuân Cường xác nhận TP sẽ chốt số xe kinh doanh vận tải khách theo hợp đồng 9 chỗ trở xuống của từng đơn vị. Sau đó, áp dụng biện pháp cho phép các đơn vị thay thế 1 xe cũ bằng 1 xe mới hoặc cấp lại phù hiệu khi hết hạn. Tiếp đến, sẽ giảm dần số xe có niên hạn sử dụng cao để số lượng xe hạn chế theo quy hoạch được phê duyệt.

Ông Lê Trung Tính, Chủ tịch Hiệp hội Xe khách liên tỉnh và du lịch TP.HCM, cho rằng: Cần tạm “ngăn” sự phát triển của loại hình vận tải này vì sự gia tăng quá nhanh về số lượng khiến mật độ đi lại trên đường tăng cao. Không chỉ gây kẹt xe nội thị, mà còn dẫn đến tình trạng tranh giành khách, kéo theo nhiều hậu quả và hệ lụy xấu.

Theo ông Tính, nên có một buổi sơ kết vận tải hoặc tổ chức một cuộc hội thảo, tổng hợp lại hiện trạng qua từng giai đoạn phát triển, lấy ý kiến các hộ hành nghề, các doanh nghiệp, hiệp hội trong khối vận tải hành khách hợp đồng để đề ra những giải pháp, phương án thích hợp. Đánh giá phương án của Sở GTVT đề xuất là hợp lý, ông Tính nhận định đây là một biện pháp sẽ có hiệu quả trong giai đoạn từ 2 - 5 năm. Tuy nhiên, về lâu dài, vẫn nên để các loại hình vận tải phát triển, tự cân bằng theo cung - cầu, cơ chế thị trường bởi việc chốt số xe theo một quy chuẩn, kiểu đưa quota như vậy về lâu dài là không nên.

Phải công bằng Ông Tính cũng lưu ý vấn đề bến bãi cho các phương tiện vận chuyển hành khách công cộng từ trước đến nay chưa được quan tâm. Taxi không có bến, đậu tràn lan xuống lòng lề đường, hoặc chạy quanh để tránh phạt, khiến tình trạng kẹt xe lại càng nặng nề. Vì vậy, ở các công trình công cộng như công viên, bệnh viện, trường học, nơi vui chơi giải trí..., có thể tìm chỗ “khoét” một khoảng diện tích nhỏ làm bãi đỗ cho taxi. Hay các khu vực đặc thù như bến xe khách (Bến xe Miền Đông, Bến xe Miền Tây), sân bay, ga đường sắt... phải tính toán chỗ cho taxi ra vào đón khách. Phải công bằng với tất cả các hãng vận tải công cộng hợp đồng, không để cho một hãng nào đấu giá, chiếm thế độc quyền. Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng Sở GTVT mà phải có sự hợp sức của các quận, huyện trong TP. Cho rằng việc hạn chế ô tô vận tải hành khách công cộng dưới 9 chỗ là hợp lý, tuy nhiên nếu cứ “bắn từng phát đạn riêng lẻ”, tình trạng giao thông TP sẽ ngày càng tệ, PGS-TS Nguyễn Trọng Hòa đề xuất, không chỉ xe máy hay xe dưới 9 chỗ, cả các loại xe khách 16 chỗ, 30 - 35 hay 45 chỗ và cả xe vận tải nhẹ đang “sinh sôi” về số lượng và hành vi điều khiển giao thông cũng ngày càng nguy hiểm. Nếu chỉ “siết” xe dưới 9 chỗ, sẽ gây tranh cãi, so bì giữa các loại hình vận tải và nảy sinh tâm lý cấm xe này để gia tăng xe kia.