Với đầu vào là học sinh (HS) tốt nghiệp THCS, chương trình trung học nghề (THN) kết hợp giữa kiến thức văn hóa cốt lõi và đào tạo nghề, hướng tới chất lượng và thực tiễn. Tuy nhiên, để thực sự nâng tầm, điều cốt lõi là phải thiết kế chương trình theo hướng phân hóa phù hợp với nhiều đối tượng HS cả về năng lực và mục tiêu học tập khác nhau.
Ở các quốc gia có hệ thống giáo dục nghề nghiệp (GDNN) phát triển, phân hóa chương trình ở bậc trung học không phải là ngoại lệ mà là nguyên tắc. Đức, Áo, Thụy Sĩ, Hàn Quốc hay Nhật Bản... đều thiết kế THN theo nhiều hướng đào tạo hoặc mô đun, dựa trên năng lực và định hướng của người học.
Điểm chung của các mô hình này là có một nền tảng chung về văn hóa, kỹ năng cơ bản và giáo dục công dân; đồng thời phát triển các nhánh chuyên sâu với mức độ học thuật và thực hành khác nhau, đi kèm cơ chế liên thông thực chất. Nhờ đó, THN không bị giới hạn trong vai trò đào tạo lao động tay nghề thấp, mà trở thành mắt xích quan trọng kết nối giáo dục phổ thông với giáo dục ĐH ứng dụng.
Đầu vào cấp trung học nghề là học sinh tốt nghiệp THCS, chương trình học kết hợp giữa kiến thức văn hóa cốt lõi và đào tạo nghề
ẢNH: NHẬT THỊNH
PHÂN HÓA KHÔNG ĐỒNG NGHĨA VỚI PHÂN LOẠI SỚM
Luật Giáo dục và luật GDNN đã mở ra hành lang pháp lý quan trọng cho phân luồng giáo dục sau THCS, với nguyên tắc xuyên suốt là liên thông và học tập suốt đời. Mô hình THN được xác định là một cấp học, tương đương cấp THPT. Người học nghề không còn bị xem là rời khỏi hệ thống giáo dục, mà là đi vào một nhánh khác của cùng một hệ thống giáo dục quốc dân.
Muốn hiện thực hóa tinh thần của luật, cần nhấn mạnh rằng phân hóa chương trình không phải là phân loại HS. Phân hóa đúng nghĩa phải dựa trên 3 trụ cột: có nền tảng chung về văn hóa và kỹ năng; có lộ trình mở cho phép điều chỉnh hướng học; và có liên thông thực chất để người học tiếp tục nâng cao trình độ một cách dễ dàng.
Nếu thiếu những điều kiện này, THN rất dễ trở thành vùng trũng của phân luồng, thay vì là một lựa chọn giáo dục bình đẳng.
NGOẠI NGỮ, CÔNG NGHỆ SỐ VÀ AI: NĂNG LỰC NỀN TẢNG
Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, ngoại ngữ, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) cũng phải trở thành năng lực nền tảng, không còn là phần phụ trợ.
Ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, ngày càng giữ vai trò then chốt trong các lĩnh vực kỹ thuật, công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ. HS THN dù đi làm ngay hay học tiếp đều cần tối thiểu năng lực đọc hiểu tài liệu kỹ thuật, giao tiếp cơ bản trong môi trường lao động có yếu tố nước ngoài.
Tương tự, công nghệ số và AI đã thâm nhập vào hầu hết các ngành nghề, từ sản xuất, logistics đến nông nghiệp thông minh và dịch vụ kỹ thuật. THN nếu không trang bị cho HS năng lực số cơ bản sẽ khó đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại. Do đó, cần tích hợp ngoại ngữ và công nghệ số vào cấu trúc của chương trình.
Trung học nghề và THPT có vị trí ngang nhau trong hệ thống giáo dục quốc dân
ẢNH: MỸ QUYÊN
KHI TRUNG HỌC NGHỀ TRỞ THÀNH LỰA CHỌN CHỦ ĐỘNG
Chương trình THN được phân hóa hợp lý sẽ mang lại lợi ích cho người học, thị trường lao động và xã hội. Khi HS được học đúng với năng lực, sở thích và định hướng nghề nghiệp, các em giảm áp lực tâm lý, tăng động lực học tập và cơ hội phát triển bền vững hơn.
Về phía xã hội, THN góp phần hình thành nguồn nhân lực kỹ thuật đa tầng, đáp ứng nhu cầu thực tiễn, giảm áp lực thi cử và tâm lý sính bằng cấp. Quan trọng hơn, đây không còn là lối rẽ thứ yếu mà trở thành một lựa chọn chủ động, có giá trị và triển vọng, song song với con đường THPT.
Nhiều chuyên gia cho rằng chương trình cần được xây dựng theo hướng: tích hợp, liên thông và hội nhập, thay vì chỉ tiếp cận như đào tạo nghề thuần túy. Nội dung học tập phải kết hợp hài hòa giữa kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi, giáo dục hướng nghiệp và đào tạo nghề, với lộ trình tăng dần tính nghề nghiệp qua từng năm học. Chương trình cần kế thừa các mô hình nghề đã có, phát huy đội ngũ giáo viên, tăng cường gắn kết với doanh nghiệp và nhu cầu lao động của địa phương.
Song song với đó, cần đầu tư đồng bộ cho đội ngũ, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học; tổ chức dạy học, kiểm tra và thi cử nghiêm túc, minh bạch. Khi chất lượng được bảo đảm, bằng THN mới thực sự có giá trị, mở ra cơ hội và củng cố niềm tin của xã hội.
Bình luận (0)