Chịu trách nhiệm hình sự tội gì nếu thú cưng gây chết người?

Trong hành trình thực hiện loạt bài về nghề làm đẹp, hỏa táng cho thú cưng, chúng tôi chứng kiến không ít câu chuyện đau lòng: thú cưng bị tai nạn vì chạy rông, những vụ việc người dân bị chó cắn phải nhập viện, thậm chí dẫn đến tử vong...

Từ những mảnh ghép ấy, câu hỏi lớn nhất đặt ra là: chủ nuôi phải chịu trách nhiệm ra sao trước pháp luật nếu không quản lý thú cưng của mình?

Pháp luật quy định thế nào về việc nuôi và thả rông thú cưng

Liên quan đến vấn đề trên, luật sư Nguyễn Minh Trí, Đoàn luật sư TP.HCM cho biết, việc quản lý chó mèo không còn chỉ là khuyến cáo mang tính cộng đồng, mà hiện nay đã được luật hóa rất rõ ràng và ràng buộc trách nhiệm của chủ nuôi.

Theo điều 66 luật Chăn nuôi năm 2018, chủ nuôi phải tuân thủ các nghĩa vụ sau:

• Tiêm phòng bệnh dại cho chó, mèo theo quy định.
• Khi nghi ngờ thú cưng có dấu hiệu bệnh dại, phải báo ngay cho UBND cấp xã hoặc cán bộ thú y cơ sở và phối hợp xử lý.
• Bảo đảm an toàn cho người và vật nuôi khác, giữ vệ sinh môi trường.
• Nếu thú cưng tấn công hoặc gây thiệt hại, chủ nuôi phải bồi thường theo quy định pháp luật.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Không chỉ luật Chăn nuôi, luật Bảo vệ sức khỏe nhân dân năm 1989, khoản 2 điều 11 còn quy định: "Nghiêm cấm việc thả rông chó ở thành phố, thị xã và thị trấn; chó nuôi phải được tiêm phòng theo quy định của cơ quan thú y".

Luật sư Trí nhận định, quy định này hoàn toàn phù hợp với yêu cầu quản lý thú cưng trong bối cảnh đô thị hóa hiện nay. UBND TP.HCM cũng đã yêu cầu chủ nuôi phải khai báo việc nuôi chó, mèo tại UBND xã phường; khi đưa ra khỏi nhà phải rọ mõm, xích, có người dắt; đồng thời phải tiêm phòng và theo dõi tình trạng sức khỏe của vật nuôi...

Luật sư nhấn mạnh thêm một điểm thường bị chủ nuôi xem nhẹ đó là, nếu thú cưng thả rông bị bắt giữ, tất cả chi phí nuôi dưỡng và tiêu hủy (nếu có) đều do chủ nuôi chi trả. Trường hợp thú cưng gây thiệt hại, chủ nuôi phải bồi thường dân sự theo quy định pháp luật.

"Ở góc độ pháp lý, việc thả rông chó, mèo đã là vi phạm. Nó không chỉ tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho cộng đồng, mà còn có thể kéo theo nhiều trách nhiệm pháp lý nặng nề mà chủ nuôi không lường trước", luật sư Trí nói.

Mức xử phạt hành chính nếu để chó mèo thả rông hoặc gây nguy hiểm

Căn cứ theo quy định tại khoản 1 điều 7 Nghị định 144 năm 2021 của Chính phủ, chủ nuôi thú cưng sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 - 500.000 đồng nếu vi phạm một trong các hành vi sau đây:

• Thả rông động vật nuôi trong đô thị hoặc nơi công cộng.
• Để vật nuôi xâm lấn lòng đường, vỉa hè, vườn hoa, sân chơi, đô thị, nơi sinh hoạt chung trong khu dân cư, khu đô thị.
• Vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Chăn, thả gia súc, gia cầm trong chung cư.

Tuy nhiên, theo luật sư Trí, kể từ ngày 15.12.2025, mức phạt đối với các vi phạm trên sẽ được thay đổi theo quy định tại khoản 1 điều 8 Nghị định 282 năm 2025 của Chính phủ. Theo đó, mức phạt sẽ là phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500.000 - 1 triệu đồng.

ẢNH: LÊ CẦM

Trách nhiệm dân sự khi thú cưng gây thiệt hại cho người khác

Về mặt dân sự, căn cứ theo điều 603 bộ luật Dân sự năm 2015, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do súc vật (thú cưng) gây ra được quy định cụ thể như sau:

Chủ sở hữu thú cưng phải bồi thường thiệt hại do thú cưng gây ra cho người khác. Người chiếm hữu, sử dụng thú cưng phải bồi thường thiệt hại trong thời gian chiếm hữu, sử dụng thú cưng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Trường hợp người thứ ba hoàn toàn có lỗi làm cho thú cưng gây thiệt hại cho người khác thì người thứ ba phải bồi thường thiệt hại; nếu người thứ ba và chủ sở hữu cùng có lỗi thì phải liên đới bồi thường thiệt hại.

Trường hợp thú cưng bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật gây thiệt hại thì người chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật phải bồi thường; khi chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng thú cưng có lỗi trong việc để thú cưng bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì phải liên đới bồi thường thiệt hại.

Theo luật sư Trí, các thiệt hại do thú cưng gây ra theo quy định của pháp luật dân sự bao gồm: thiệt hại về tài sản, thiệt hại về sức khỏe và thiệt hại về tính mạng.

Đối với thiệt hại về sức khỏe và thiệt hại về tính mạng, ngoài việc bồi thường các chi phí theo luật định, người chịu trách nhiệm bồi thường còn phải bồi thường thêm một khoản tiền nhằm bù đắp tinh thần cho người bị thiệt hại hoặc người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất/người nuôi dưỡng/người được nuôi dưỡng của họ (nếu người bị thiệt hại bị xâm phạm đến tính mạng).

Theo đó, mức bồi thường bù đắp tổn thất tinh thần sẽ do các bên thỏa thuận, trường hợp không thỏa thuận được thì mức tối đa được tính trên mức lương cơ sở do Nhà nước quy định như sau:

• Đối với trường hợp thiệt hại về sức khỏe: 50 lần mức lương cơ sở/người.
• Đối với trường hợp thiệt hại về tính mạng: 100 lần mức lương cơ sở/người.

Chủ sở hữu hoặc các chủ thể khác có liên quan đến việc chiếm hữu, sử dụng thú cưng chỉ được miễn trách nhiệm bồi thường trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

ẢNH: NHÂN VẬT CUNG CẤP

Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu thú cưng gây chết người

Trường hợp chủ nuôi buông lỏng quản lý thú cưng dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như gây chết người, theo luật sư Trí, tùy theo tính mức, mức độ và hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật, chủ nuôi thú cưng còn có thể bị xem xét, truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý làm chết người theo quy định của bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2025) nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Như vậy, việc thả rông thú cưng (đặc biệt là chó, mèo) là hành vi vi phạm pháp luật và có thể khiến chủ nuôi phải gánh chịu nhiều hậu quả pháp lý bất lợi về dân sự, hành chính hoặc thậm chí là hình sự.

Chính vì vậy, luật sư Nguyễn Minh Trí cho rằng, khi nuôi thú cưng, chủ nuôi nên nắm vững các quy định pháp luật liên quan để hiểu rõ trách nhiệm của mình trong việc kiểm soát và quản lý súc vật.

Điều này nhằm hạn chế tình trạng thú cưng gây thiệt hại cho người khác hoặc môi trường xung quanh cũng như phòng chống việc lây truyền bệnh dại từ những loài động vật này cho cộng đồng.