Đấu giá ấn vàng 'đẹp nhất của nhà Nguyễn' tại Pháp

Nếu đúng là ấn Hoàng đế chi bảo thì đây là cổ vật có giá trị rất cao, thu hút sự quan tâm của giới buôn đồ cổ thế giới. Đó là chiếc kim ấn lớn và đẹp nhất của triều Nguyễn, được đúc bằng vàng vào năm thứ 4 đời vua Minh Mạng (1823), nặng 10,78 kg. Ấn được truyền từ đời vua Minh Mạng đến vị vua cuối cùng nhà Nguyễn là Bảo Đại.

Sự kiện Pháp trao ấn - kiếm cho cựu hoàng Bảo Đại ngày 8.3.1952

PARIS MATCH

Theo nhà đấu giá Millon, kim ấn quý hiếm Hoàng đế chi bảo của Hoàng đế Minh Mạng (1791 - 1841) là ấn vàng quan trọng của Việt Nam, có đế hình vuông kép chồng lên nhau, chuôi hình rồng với năm móng cuộn lại và đầu rồng ngẩng lên mang ký tự 王 (vương, nghĩa là vua), đuôi nhô cao ở phía sau đầu, kết thúc theo hình xoắn ốc. Sống lưng nhô ra tô điểm cho cơ thể có vảy của rồng, đầu tua tủa những chiếc sừng để lộ mõm sư tử, răng nanh lộ ra. Bốn chân neo chắc chắn lộ năm móng vuốt.

Ấn Hoàng đế chi bảo bằng vàng nặng 10,78 kg

DROUOT.COM

Mặt trên của ấn, ở hai bên quai khắc hai dòng chữ 明命肆年貳月初肆日吉時鑄造 (tạm dịch Minh Mạng tứ niên nhị nguyệt sơ tứ nhật cát thời chú tạo: tức là đúc vào giờ tốt ngày mồng 4 tháng 2 năm Minh Mạng thứ 4) và 拾成黃金重貳佰捌拾兩玖錢貳分 (tạm dịch Thập thành hoàng kim trọng nhị bách thập lạng cửu tiền nhị phân: làm bằng vàng, nặng 280 lạng 9 chỉ 2 phân).

Dưới đế của chiếc ấn khắc bốn ký tự 皇帝㞢寶: Hoàng đế chi bảo, nghĩa là: Báu vật của Hoàng đế. Kích thước ấn: chiều cao 10,4 cm, chiều dài: 13,8 cm, chiều rộng: 13,7 cm, cân nặng: 10,78 kg.

Hơn một trăm con dấu đã được tạo ra trong suốt 143 năm của Vương triều Nguyễn. Các loại ấn được làm bằng vàng, ngọc, ngà, bạc và đồng, được các thành viên hoàng gia khác nhau tùy theo cấp bậc cũng như các quan chức sử dụng. Dưới thời Minh Mạng đã chế tạo được 15 ấn ngọc và ấn vàng, tính luôn chiếc ấn đấu giá. Đây là một trong những chiếc ấn có ý nghĩa quan trọng nhất của triều Nguyễn, chỉ được sử dụng cho các sắc phong và văn bản quan trọng nhất.

Chi tiết chạm trổ tinh vi trên chiếc ấn Hoàng đế chi bảo

MILLON

Ngoài ra, Millon cũng rao bán bát vàng thời vua Khải Định với giá dự đoán 20.000 - 25.000 euro (484 - 605 triệu đồng). Bát có đường kính miệng 10,4 cm, cao 7 cm, nặng 456,6 gr. Thân bát chạm trổ hình rồng, đáy bát khắc nổi bốn chữ cổ (phiên âm thành Khải Định niên tạo) ở chính giữa.

Hành trình lưu lạc của báu vật

Chiếc ấn vàng Hoàng đế chi bảo cùng với thanh bảo kiếm của vua Khải Định là biểu tượng quyền lực quốc gia đã được Bảo Đại, vị hoàng đế cuối cùng của vương triều Nguyễn, trao cho đại diện của Việt Minh là ông Trần Huy Liệu, trong Lễ Thoái vị vào chiều ngày 30.8.1945 tại lầu Ngũ Phụng trên Ngọ Môn (Hoàng thành Huế), cùng với lời phát biểu nổi tiếng: “Trẫm muốn được làm dân một nước tự do, hơn làm vua một nước nô lệ”, tuyên cáo chấm dứt chế độ quân chủ ở Việt Nam.

Bát vàng của vua Khải Định có giá khởi điểm 20.000 - 25.000 euro

Theo TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Thừa Thiên - Huế, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, ấn vàng Hoàng đế chi bảo cùng với thanh bảo kiếm trong Lễ Thoái vị vào chiều 30.8.1945 tại Đại nội Huế, sau khi được trao cho Chính quyền cách mạng đã được đem ra Hà Nội để kịp dự Lễ Độc lập vào ngày 2.9.1945.

Theo một khảo cứu của TS Phan Thanh Hải, cuối năm 1946 khi Pháp quay trở lại Việt Nam và đưa quân vào Hà Nội, đơn vị làm nhiệm vụ cất giữ bộ ấn - kiếm trên trước khi rút lên Việt Bắc đã đem giấu chúng vào vách một ngôi chùa cổ ở ngoại thành Hà Nội.

Báu vật ấn vàng Hoàng đế chi bảo và thanh bảo kiếm sau đó rơi vào tay người Pháp, khi lính Pháp đập phá chùa để lấy gạch xây đồn bốt. Đến ngày 8.3.1952, Pháp tổ chức nghi lễ trao lại ấn - kiếm cho Bảo Đại tại Đà Lạt, khi đó với tư cách “Quốc trưởng” của một chính phủ được ông đại diện thành lập năm 1948. Chính phủ này tồn tại từ 1949 - 1955, rồi bị Ngô Đình Diệm lật đổ, lập nên Chính phủ Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam.

Mặt dưới của ấn Hoàng đế chi bảo

DROUOT.COM

Năm 1953, Bảo Đại đã ủy quyền cho bà Mộng Điệp mang ấn vàng Hoàng đế chi bảo sang Pháp rồi trao cho Hoàng hậu Nam Phương và Hoàng thái tử Bảo Long. Sau khi bà Nam Phương mất năm 1963, bộ ấn - kiếm này do Bảo Long quản lý và gửi vào két sắt của Ngân hàng châu Âu. Sau khi Bảo Đại qua đời năm 1997, chiếc ấn Hoàng đế chi bảo do bà Monique Baudot (vợ Bảo Đại cưới năm 1982) cất giữ. Trước khi qua đời (năm 1997), cựu hoàng Bảo Đại đã ghi di chúc để lại toàn bộ tài sản ở Pháp (trong đó có kim ấn Hoàng đế chi bảo) cho bà Baudot. Tháng 9.2021, bà Baudot qua đời nên có thể con cháu đã nhờ Nhà đấu giá Millon đưa ấn vàng ra bán đấu giá.

Bộ VH-TT-DL đề nghị thẩm tra, tìm cách hồi hương cổ vật

Bộ VH-TT-DL cho biết vừa có văn bản gửi Bộ Ngoại giao sau khi nhận được tin Nhà đấu giá Millon đăng tải thông tin sẽ đưa ra đấu giá 329 cổ vật, trong đó có hai cổ vật của nhà Nguyễn gồm một ấn vàng triều Minh Mạng và một bát vàng triều Khải Định.

Bộ VH-TT-DL nhận định căn cứ thông tin trên trang web của Millon và ý kiến sơ bộ của một số chuyên gia về cổ vật, chiếc ấn vàng (lô số 101/329) có thể là chiếc kim ấn Hoàng đế chi bảo được Bảo Đại trao cho Việt Minh cùng với thanh bảo kiếm của vua Khải Định vào chiều ngày 30.8.1945.

Theo Bộ VH-TT-DL: “Chiếc ấn Hoàng đế chi bảo được dùng cho các hoạt động công quyền, chính sự của nhà Nguyễn nên có ý nghĩa về lịch sử, văn hóa. Vì vậy, việc tìm cách đưa ấn về Việt Nam là cần thiết”.

Trên cơ sở đó, Bộ VH-TT-DL đề nghị Bộ Ngoại giao chỉ đạo Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp 3 việc. Thứ nhất, kịp thời liên hệ trực tiếp với Nhà đấu giá Millon để xác minh rõ thông tin liên quan đến việc đấu giá hai cổ vật nêu trên như thông báo (chủ sở hữu, tính hợp pháp của 2 cổ vật, giá dự kiến bán, khả năng đàm phán mua trực tiếp không qua đấu giá…). Thứ hai, sớm trao đổi, đàm phán về khả năng dừng đấu giá 2 cổ vật, để phía Việt Nam có thể thỏa thuận mua trực tiếp không qua đấu giá. Thứ ba, nhanh chóng tìm hiểu và đề xuất phương án phù hợp nhất (phù hợp với pháp luật nước sở tại và thông lệ quốc tế) để hồi hương 2 cổ vật nêu trên căn cứ kết quả làm việc với hãng đấu giá.