Đi làm quân y khi mới 13 tuổi

Lấy nước dừa làm dịch truyền cứu bộ đội bị thương

Bà Lài cho biết bà tham gia kháng chiến chống Mỹ khi mới 13 tuổi, với vai trò y tá thuộc Đội phẫu (Trung đoàn 3, Quân khu 9). Thời điểm đó, chiến tranh ác liệt lắm, nhưng bà không hề sợ, vẫn theo đồng đội hành quân từ khu vực Cầu Kè, Càng Long, An Trường, Vũng Liêm về Ngãi Tứ... để hỗ trợ cứu chữa bộ đội bị thương. Bộ đội đi đến đâu thì bà cùng đồng đội theo đó.

"Chúng tôi hành quân chủ yếu là đường bộ. Trên đường đi, bị địch phát hiện đánh, nhiều người bị thương. Ai bị thương thì dừng lại, dựng trại sơ cứu, nặng hơn phải chuyển về phía sau để phẫu thuật. Thời đó, thuốc men rất khó khăn, nước biển (tức dịch truyền) là nước dừa non. Tôi nhỏ con nhưng leo dừa số 1. Dừa dùng làm nước biển thì khi hái không được quăng xuống đất, mà phải leo lên cây hái rồi cắn cái cuống leo xuống", bà Lài kể.

ẢNH: NAM LONG

Bà Lài nhớ như in thời điểm ở Ngãi Tứ, có một anh bộ đội bị thương rất nặng ở vùng bụng; bà sơ cứu, băng bó bằng lá môn rồi cấp tốc cùng đồng đội đưa lên xuồng chở về Đội phẫu. Thế nhưng trên đường đi, chiến sĩ hy sinh trên tay bà. Chiến tranh ác liệt, bộ đội đánh thì quân y cũng đánh. "Quân y đánh là đánh với thời gian để cứu người bị thương. Có nhiều người bị thương nặng, dù các anh chị y sĩ cứu chữa hết sức nhưng không thành. Đến lúc người bị thương mất, chúng tôi gục ngủ bên thi thể họ luôn vì quá kiệt sức", bà Lại nghẹn ngào nhớ lại.

Bà Lài kể những năm chiến tranh, bộ đội hy sinh thường được giao về cho Ban mai táng địa phương chôn cất. Thế nhưng trong những chiến dịch hành quân bị địch chặn đánh, nhiều người hy sinh, lực lượng quân y chỉ kịp đào huyệt an táng, ghi tên tuổi bỏ vào 1 cái lọ chôn cùng, rồi tiếp tục hành quân.

"Năm 1971, trong một ngày khu vực Hiếu Kinh A, Hiếu Thành đang tổ chức hội nghị thì bị địch phát hiện, đánh ác liệt, nhiều người bị thương, trong đó có một người bị thương nặng do trúng mảnh đạn. Chúng tôi cấp cứu nhưng lúc này hết thuốc, liền hốt ổ kiến vàng nấu cho uống nhưng người này cũng không qua khỏi và mất trên tay tôi. Tôi nhớ chôn người này ở bờ kênh lạng, hai bên có hai hàng dừa. Sau này, tôi cùng đồng đội về tìm lại nhưng không gặp. Tôi cứ đau đáu hoài trường hợp này, vì chính tay tôi chôn cất…", bà Lài rưng rưng.

ẢNH: NVCC

Đau xót vì "có thầy mà không có thuốc"

Đến năm 1973, bà Lài cùng các cán bộ ở Tỉnh đoàn Vĩnh Long nhận nhiệm vụ phục vụ Phân ban Tỉnh ủy. Lúc này, bà là y sĩ chăm sóc bảo vệ sức khỏe cán bộ khối vận. Do làm chuyên môn y tế nên khi đi công tác ở Phân ban Tỉnh ủy, bà được phân công cùng các cán bộ Tư Buột (y sĩ quân y) và Bảy Đô (y sĩ ở Văn phòng Phân ban) chăm sóc sức khỏe cho cán bộ, chiến sĩ vùng này.

"Tuy mỗi người công tác ở cơ quan, đơn vị khác nhau, nhưng khi có người bị thương ở bất cứ đơn vị nào, chúng tôi đều phối hợp để chữa trị, không nề hà, không đùn đẩy trách nhiệm. Với tinh thần trách nhiệm của người thầy thuốc cách mạng, chúng tôi có nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho các cán bộ công tác ở Phân ban. Mặc dù được phân công chăm sóc sức khỏe cán bộ ở Phân ban, nhưng chúng tôi vẫn chữa trị cho cán bộ địa phương nơi cơ quan chúng tôi đóng. Nếu có ai bị bệnh hoặc bị thương thì 3 người chúng tôi cấp cứu trước khi chuyển đến trạm xá. Nếu không chuyển được thì chúng tôi phải chăm sóc cho thương bệnh binh, khi có điều kiện thì chuyển đến trạm xá quân, dân y điều trị", bà Lài nhớ lại một thời gian nan.

ẢNH: NVCC

Trong cuộc đời làm cách mạng, bà Lài đã chứng kiến rất nhiều đồng đội bị thương mà không có thuốc điều trị. Có thầy mà không có thuốc cũng đành bó tay. Nhìn các thương binh đau đớn, tử thương vì hoại tử do bị nhiễm trùng mà thiếu thuốc kháng sinh, hoặc bị mất quá nhiều máu, không có thuốc cầm máu khiến bà đau xót. Theo bà, 2 loại thuốc này thuộc hàng "cấm" của địch, ai mua vận chuyển vào vùng giải phóng thì bị địch xem là tiếp tế cho cách mạng nên rất khó gửi mua và vận chuyển.

Năm 2009, khi đã nghỉ hưu, bà Lài bắt tay vào việc kết nối, liên lạc với đồng đội cũ, các tổ chức hội, đoàn thể để tìm kiếm hài cốt và hỗ trợ gia đình liệt sĩ khó khăn như một phần tri ân những anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống vì quê hương, đất nước. Ngày 24.10.2014, Chi hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Vĩnh Long được thành lập, trụ sở là căn nhà gia đình bà đang sinh sống tại xã Long Hồ, Vĩnh Long (trước đây là xã Long Phước, H.Long Hồ, Vĩnh Long). Bà tự nguyện làm thường trực Hội, đầu mối liên lạc, kết nối thực hiện các công việc liên quan. Trải qua 11 năm, bà Lài đã cùng đồng đội trong Chi hội tìm kiếm, quy tập về nghĩa trang 38 hài cốt liệt sĩ; phối hợp hỗ trợ xây dựng 1 căn nhà tình nghĩa, 1 nhà đồng đội; vận động 524 triệu đồng giúp đỡ gia đình liệt sĩ có hoàn cảnh khó khăn...

"Hơn nửa thế kỷ trôi qua, mái đầu xanh nay đã bạc trắng. Ngồi nhớ lại những ngày gian khổ đầy hy sinh, mất mát trong chiến tranh ác liệt đã qua mà thương nhớ đến đồng bào, đồng chí ta đã hy sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc để chúng ta được sống yên vui, hạnh phúc ngày hôm nay", bà Lài nói.